পল্লব ভট্টাচাৰ্য্য
আগৰ লেখাটোত আলোচনা কৰা মতে সাম্প্ৰতিক ভাৰতৰ আৰু বিশেষকৈ অসমৰ বৰ্তমানৰ পৰিস্থিতি হিন্দু-মুছলমান উভয় সম্প্ৰদায়ৰ যুৱক-যুৱতীসকলৰ মৌলবাদৰ বাবে এক উৰ্বৰ ভূমি হৈ পৰিছে। মৌলবাদক এনে এক প্ৰক্ৰিয়া হিচাপে গণ্য কৰা হয়, যাৰদ্বাৰা এজন ব্যক্তিয়ে ৰাজনৈতিক, মতাদৰ্শগত বা ধৰ্মীয় লক্ষ্যত উপনীত হ’বলৈ যিকোনো হিংসাত্মক কাৰ্যকলাপ গ্ৰহণ কৰিবলৈ কুণ্ঠাবোধ নকৰে। অৰুণ কুন্দনানি আৰু এলেক্স পি শ্বমিটৰ দৰে কিছুমান সন্ত্ৰাসবাদ বিৰোধী বিশেষজ্ঞই অনুভৱ কৰে যে উগ্ৰবাদৰ ধাৰণাটোৱেই শেহতীয়াকৈ গতি লাভ কৰাৰ কাৰণ হʼল ইয়াক কেবল ইছলামিক উগ্ৰবাদৰ বিৰুদ্ধে বুলি গণ্য কৰা মনোবৃত্তি আৰু সেয়েহে, ই 'ইয়াৰ নিখুঁততাৰ অভাৱ স্বত্বেও ই এক ৰাজনৈতিক দলগত সংকেতশব্দ হৈ পৰিছে’।
নিউয়ৰ্কৰ ষ্ট’নি ব্ৰুক বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পাৰমাণৱিক পদাৰ্থ বিজ্ঞানী তথা সন্ত্ৰাসবাদ বিশেষজ্ঞ মূৰ্তি মুথুস্বামীৰ মতে, ‘আমাৰ শত্ৰু হৈছে ৰাজনৈতিক ইছলাম আৰু ইয়াৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি গঠিত হোৱা আন্দোলন, যাক কোৱা হয় ʼৰাজনৈতিক ইছলামিক আন্দোলন’। ৰাজনৈতিক ইছলামৰ মতে চৰকাৰৰ কাম-কাজ পৰিচালনা কৰাত ইছলামৰ প্ৰভাৱশালী ভূমিকা থাকিব লাগে।
যদি কোনোবাই ইছলামিক শাস্ত্ৰলৈ উভতি যায়, তেন্তে এই দৃষ্টিভংগীৰ ভাল কাৰণ আছে। কোৰআন, হাদীছ আৰু চিৰাৰে গঠিত ইছলামিক ট্ৰিলজী ৰাজনৈতিক ইছলামৰ আধাৰ। বিগত কেইবছৰমানৰ পৰা ট্ৰিলজীৰ অত্যাধুনিক বৈজ্ঞানিক বিশ্লেষণ কৰা হৈছে। এই দিশত চেণ্টাৰ ফৰ ষ্টাডি অৱ পলিটিকেল ইছলামে এখন ধাৰাবাহিক প্ৰকাশ কৰিছে। তেওঁলোকৰ বিশ্লেষণে ট্ৰিলজীৰ প্ৰধান ৰাজনৈতিক প্ৰকৃতিৰ দিশটোলৈ আঙুলিয়াই দিয়ে—অৰ্থাৎ ইছলামৰ প্ৰতিষ্ঠাপক হজৰত মহম্মদৰ আধ্যাত্মিকতাৰ বিপৰীতে ৰাজনৈতিক কৰ্মৰ ওপৰত আধিপত্য। সেয়েহে ৰাজনৈতিক ইছলাম ইছলামৰ দৰেই ভাল বুলি সিদ্ধান্ত লোৱাটো অতি যুক্তিসংগত।
অৱশ্যে এটা কথা উল্লেখ কৰা উচিত যে কোৰআনে (৫:৩২) ঘোষণা কৰা অনুসৰি ইছলামত সন্ত্ৰাসবাদৰ কোনো স্থান নাই আৰু আল্লাহে কোৰআনত কৈছে" যিয়ে কোনো এজন নিৰীহ মানুহক হত্যা কৰে, তেওঁ প্ৰকৃততে সমগ্ৰ মানৱজাতিক হত্যা কৰে, সেইদৰে যিয়ে এজন মানুহৰ জীৱন ৰক্ষা কৰে, তেওঁ যেন সকলো মানৱ জাতিৰ জীৱন ৰক্ষা কৰে।”
এজন মুছলমান নেতাই অসমৰ ডিজিপি ভাস্কৰজ্যোতি মহন্তৰ ওচৰতে এখন প্ৰতিবেদন দাখিল কৰিছে
কিন্তু মৌলবাদৰ আগমনৰ ফলত ভাৰতত সন্ত্ৰাসবাদৰ ডি এন এ সলনি হৈছে। ১৯৮০ চনৰ শেষৰ ফালে পঞ্জাৱ, অসম আৰু পিছলৈ নব্বৈৰ দশকত জম্মু-কাশ্মীৰ আৰু ২০০০ চনত ভাৰতত এই ভাবুকি অধিক স্পষ্ট হৈ পৰিছিল। সন্ত্ৰাসবাদী কাৰ্যকলাপৰ সৈতে জড়িতসকলক আৰক্ষী বা স্থানীয় জনসাধাৰণে চিনাক্ত কৰিব পাৰিছিল আৰু সন্ত্ৰাসবাদীসকলে বিদেশত সংঘাতত প্ৰায়েই অংশগ্ৰহণ কৰা নাছিল। ডায়েছ, এবিটি আৰু আল কায়দাৰ দ্বাৰা অনুপ্ৰাণিত উগ্ৰ মতাদৰ্শৰ আগমনৰ লগে লগে পৰিৱেশ সলনি হৈছে।
মৌলবাদৰ কাৰণ আৰু কাৰকক সংক্ষেপতে মতাদৰ্শগত বুলি অভিহিত কৰিব পাৰি যেনে ৱাহাবী, চালাফী, আহ্লে-হাদিথ, তবলীঘী-জামাত আদিৰ জৰিয়তে মুছলমানসকলৰ বাবে কৰা প্ৰচাৰ আৰু হিন্দুসকলে কৰা অতি কট্টৰ তথা যুক্তিসংগত ধাৰণাৰ সম্পূৰ্ণ বহিষ্কৰণ। ইয়াৰ বাহিৰে অনুভূত বা বাস্তৱিক জাতিগত আৰু ধৰ্মীয় বৈষম্য, অৰ্থনৈতিক আৰু সামাজিক বৰ্জন, পৰিস্থিতিগত প্ৰৱণতা আদিয়েও মৌলবাদৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। ইয়াৰ উদাহৰণ হিচাবে আফগানিস্তান, ইৰাক আদিত মুছলমানৰ তথাকঠিত সূৰক্ষাৰ বাবে হোৱা যুদ্ধ, মন্দিৰ-মছজিদৰ অপবিত্ৰকৰণ আদি কথা উনুকিয়াব পাৰি। ব্যক্তিগত কাৰক, পাৰিবাৰিক সম্পৰ্ক আৰু অপৰাধমূলক কাৰ্য্যত লিপ্ততাও সময়সাপেক্ষে মৌলবাদৰ প্ৰধান কাৰকসমূহৰ অন্তৰ্গত বুলি কব পাৰি।
যেতিয়া এজন যুৱক অভ্যাসগতভাৱে নিচাযুক্ত সামগ্ৰীৰ প্ৰতি আসক্ত হৈ এনে পদাৰ্থৰ ওপৰত স্বভাবগত হিচাবে নিৰ্ভৰশীল হৈ পৰে আৰু নিচাযুক্ত দ্ৰব্যৰ অবৰ্তমানত গুৰুতৰ প্ৰত্যাহাৰ লক্ষণৰ (উইথ্ড্ৰ’ল চিনড্ৰম) সন্মুখীন হয়, তেতিয়া তেওঁক সাধাৰণতে ডি-এডিকচন চেণ্টাৰলৈ প্ৰেৰণ কৰা হয়। একেদৰে কোনো যুৱকক মৌলবাদী হ’লে তেওঁক প্ৰয়োজনীয় সামগ্ৰীৰে সজ্জিত শিবিৰলৈ পঠিয়াব লাগে যাতে তেওঁক মৌলবাদমুক্ত কৰিব পৰা যায়। কিন্তু মৌলবাদৰ ক্ষেত্ৰত মৌলবাদৰ ওপৰুক্ত কাৰকসমূহৰ পৰা নিবৃত্তি পাবলৈ সমাজ, আৰক্ষী আৰু বিভিন্ন চৰকাৰী সংস্থাৰ একাধিক অংশীদাৰক সামৰি লোৱা এক বহুমুখী কৌশলৰ প্ৰয়োজন।
অসমৰ মুখ্যমন্ত্ৰী হিমন্ত বিশ্ব শৰ্মাই সংবাদ মাধ্যমক সন্ত্ৰাসবাদ বিৰোধী অভিযানৰ বিষয়ে অৱগত কৰিছে
নিবিড়ভাৱে পৰীক্ষা কৰিলে মৌলবাদমুক্ত পৰিস্থিতিৰ সৃষ্টি কৰিবলৈ সমাজখনে দুটা বিকল্প গ্ৰহণ কৰিব পাৰে (ক) মৌলবাদৰ চিন্তা-ধাৰা বিয়পি পৰাৰ আগতে ইয়াৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়া (খ) মৌলবাদৰ ভাবুকি হিংসালৈ ৰূপান্তৰিত হোৱাৰ পিছতহে ইয়াৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়া।
প্ৰথম বিকল্পটোক মৌলবাদ প্ৰতিৰোধী ব্যৱস্থা বুলি ক’ব পাৰি আৰু ই নিঃসন্দেহে ডি-ৰেডিকেলাইজেচনতকৈ অধিক শক্তিশালী। বিপথে পৰিচালিত বা শোষিত লোকসকলক পুনৰ্বাসন কৰাৰ দৰেই মৌলবাদী উপাদান আৰু মতাদৰ্শৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়াটোও গুৰুত্বপূৰ্ণ। কিন্তু তেনে কৰিবলৈ হ’লে মৌলবাদৰ মতাদৰ্শগত প্ৰচাৰক, সামৰিককৃত উপাদান আৰু ইয়াৰ পদাতিক সৈনিকৰ মাজত এক সুসংহত পাৰ্থক্য কৰিব লাগিব। মৌলবাদ প্ৰতিৰোধী কৌশলে উগ্ৰবাদ বা মৌলবাদী প্ৰক্ৰিয়াৰ উৎসক সম্পূৰ্ণৰূপে নিৰ্মূল আনহাতে ডি-ৰেডিকেলাইজেচন প্ৰক্ৰিয়াত আক্ৰান্ত ব্যক্তিজনকহে সম্বোধন কৰা হয়। গতিকে মৌলবাদ প্ৰতিৰোধ আঁচনীত আৰম্ভনিৰ পৰায়ে এক সক্ৰিয় পদক্ষেপ বিদ্য়মান হয়। আনহাতে ডি-ৰেডিকেলাইজেচন পদক্ষেপত মৌলবাদেৰে আক্ৰান্ত হোৱাৰ পিছছতহে বাহ্যিক কাৰ্যকলাপৰ আধাৰত প্ৰতিক্ৰিয়ামূলক ভাবে বিভিন্ন পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰা হয়।
শেহতীয়াকৈ ডি জি পি ভাস্কৰ জ্যোতি মহন্তই ৰাজ্যৰ চাৰিখন সংখ্যালঘু ব’ৰ্ড ক্ৰমে সদৌ অসম তাঞ্জিম মাদ্ৰাছি কুৱমীয়া, আলী ছুন্নাত, সদৌ অসম নদৱাতুল উলামা আৰু অসম ৰাজ্যিক জমিয়ত উলামাক ৰাজ্যৰ পঞ্জীয়নহীন মাদ্ৰাছাসমূহক পঞ্জীয়নভুক্ত মাদ্ৰাছা ব’ৰ্ডৰ অধীনত আনিবলৈ দায়িত্ব অৰ্পণ কৰে। তেওঁ লগতে ব’ৰ্ডসমূহক ৰাজ্যখনত চলি থকা মাদ্ৰাছাসমূহৰ সবিশেষ এটা প’ৰ্টেলত আপলোড কৰিবলৈ আহ্বান জনায়। শীঘ্ৰে প’ৰ্টেলটো মুকলি হ’ব। ব’ৰ্ডসমূহে এই দায়িত্ব গ্ৰহণ কৰিছে আৰু এয়া সঠিক দিশত এক আদৰণীয় পদক্ষেপ।
মৌলবাদৰ চালিকা শক্তিসমূহক সম্বোধন কৰিবলৈ মৌলবাদী মতাদৰ্শবাদী বা ইয়াৰ প্ৰচাৰকৰ্তাসকলক চিনাক্ত কৰাৰ প্ৰয়োজন আছে। এই মতাদৰ্শক প্ৰতিহত কৰিবলৈ ইজতিহাদৰ প্ৰচাৰৰ প্ৰয়োজন। ইছলামিক আইনত ব্যক্তিগত যুক্তিৰ ব্যৱহাৰক সাধাৰণতে ইজতিহাদ বুলি কোৱা হয় আৰু মুজতাহিদ হৈছে ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰা যোগ্য উকীল। ইজতিহাদ সেয়েহে ইজমাতকৈ পৃথকভাৱে মুজতাহিদ বা বিদ্বান আৰু জ্ঞানপ্ৰাপ্ত অনুশীলনকাৰীৰ দ্বাৰা আইনী বা ধৰ্মীয় প্ৰশ্নৰ ওপৰত যুক্তিসংগত কৰ্তন কৰা হৈছে, যিটো ঐশ্বৰিক পৰিষদৰ সামূহিক মতামত।
মৌলবাদ বিৰোধী পৰিৱেশ গঢ়ি তোলাৰ আন আন পদক্ষেপসমূহ হ’ল স্থানীয় উলেমাক শক্তিশালী কৰা, উগ্ৰ মতবাদৰ আখ্যান প্ৰতিহত কৰা, উগ্ৰ সাহিত্য নিষিদ্ধ কৰা, পৰিয়ালটোক আত্মবিশ্বাসত লোৱা আৰু ডাৰ্কনেট, টেলিগ্ৰাম, নাছেৰৰ দৰে এপছৰ ব্যৱহাৰ ৰোধৰ বাবে ইণ্টাৰনেটত কঠোৰ সতৰ্কতা বৰ্তাই ৰাখিবলৈ চোৰাংচোৱা সংস্থাসমূহক শক্তিশালী কৰা। এইটো একেবাৰে স্পষ্ট যে এই কাৰ্যসূচী সফল ৰূপায়ণৰ বাবে সমাজৰ বিভিন্ন শ্ৰেণীৰ পৰা সহায় লাভ কৰাটো এক অপৰিহাৰ্য চৰ্ত।
সন্ত্ৰাসবাদী কাৰ্যকলাপক আশ্ৰয় দিয়াৰ অভিযোগত অসমত এখন মাদ্ৰাছা ভাঙি পেলোৱা হৈছে
বৰ্তমানৰ আৰক্ষী জিলা মুখ্য কাৰ্যালয়ত বা চিন্তাৰ আধাৰৰ (থিংক টেংক) ভিতৰত ‘কাউণ্টাৰ-ৰেডিকেলাইজেচন ফ’ৰাম’ স্থাপন কৰাটো তলত উল্লেখ কৰা মিছনেৰে চৰকাৰে কাৰ্যকৰী কৰিব পাৰে:
(ক) বিশ্বব্যাপী, ৰাষ্ট্ৰীয় আৰু আঞ্চলিক মৌলবাদীকৰণৰ ধাৰাসমূহ নিৰীক্ষণ আৰু বিশ্লেষণ কৰা।
(খ) গ্লোবেল কাউণ্টাৰ ৰেডিকেলাইজেচন মডেল অধ্যয়ন কৰ আৰু উত্তম পদ্ধতি গ্ৰহণ কৰা।
(গ) ইমাম, মৌলৱী আৰু হিন্দু পুৰোহিতৰে গঠিত কাউণ্টাৰ ৰেডিকেল দলক প্ৰশিক্ষণ দিয়া।
(ঘ) ‘ইজতিহাদ’ৰ সকলো ৰূপতে প্ৰচাৰ কৰা।
(ঙ) মৌলবাদী তথ্য একীকৰণ কেন্দ্ৰ (ৰেডিকেল ডাটা বেছ ফিউজন চেণ্টাৰ) নিৰ্মাণ আৰু ৰক্ষণাবেক্ষণ।
(চ) সকলো প্ৰাসংগিক মাধ্যম চেনেল (অনলাইন, প্ৰিন্ট, টিভি/ৰেডিঅ’)ৰ জৰিয়তে মৌলবাদী ভাবধাৰাৰ বিপক্ষে সবল প্ৰচাৰ কৰা।
কাউণ্টাৰ ৰেডিকেলাইজেচন ফ'ৰামসমূহে গৱেষক, ধৰ্মগুৰু, বিশিষ্ট নাগৰিক, নীতি নিৰ্ধাৰক, আৰক্ষী, সংবাদ মাধ্যম, ধৰ্মীয় আৰু সম্প্ৰদায়ৰ নেতাসকলক অন্তৰ্ভুক্ত কৰিবলৈ নেটৱৰ্ক সৃষ্টি কৰিব লাগে যাতে ৰেডিকেল আখ্যান আৰু ধাৰণা ব্যৱস্থাপনাক প্ৰতিহত কৰাত সহায় হয় আৰু পৰামৰ্শ দিব পৰা যায়। ইতিমধ্যে ভাৰতত উগ্ৰ মতাদৰ্শক প্ৰতিহত কৰিবলৈ বিভিন্ন গোট আৰু ব্যক্তিয়ে কাম কৰি আছে। এই গোটসমূহক-ব্যকি্তিসমূহক চিহ্নিত কৰি উৎসাহিত কৰা উচিত।
ভাৰত চৰকাৰেও এই ভাবুকিৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিবলৈ বাংলাদেশ, নেপাল, ইণ্ডোনেছিয়া, শ্ৰীলংকা, পাকিস্তান, মালদ্বীপ, সংযুক্ত আৰব আমিৰশ্বাহী আদিকে ধৰি নিজৰ চুবুৰী দেশৰ সৈতে জড়িত হ’ব লাগে। আইন-শৃংখলাত নিয়োজিত নিৰাপত্তা বাহিনীৰ লোকসকলক হিন্দু, মুছলমান আৰু খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ মূল নীতি সন্দৰ্ভত সঠিক প্ৰশিক্ষণ আগবঢ়োৱাটোও এতিয়া সময়ৰ আহ্বান। এলবাৰ্ট আইনষ্টাইনৰ এষাৰ ভৱিষ্যদ্বাণীয়ে এই ভয়াৱহ পৰিস্থিতিত আমাৰ সমাজখনক সঠিক পথৰ সন্ধান দিব পাৰে। তেওঁ কৈছিল,"পৃথিৱীখন দুষ্টসকলে নহয়, যিসকলে একো নকৰাকৈ দুষ্টসকলক চাই থাকে, তেওঁলোকেহে ধ্বংস কৰিব।"
(লেখক অসম আৰক্ষীৰ এজন প্ৰাক্তন বিশেষ সঞ্চালক প্ৰধান)
