মুবাচিৰ ৰাজী
লোকপিয়ল অনুসৰি দুই লাখতকৈ অলপ বেছি জনসংখ্যাৰ মেইটেই পাংগল হৈছে মণিপুৰৰ এক অনন্য থলুৱা সম্প্ৰদায়। তেওঁলোকৰ ইছলাম ধৰ্মৰ বাহিৰে ভাৰতৰ অন্য প্ৰান্তত বাস কৰা মুছলমানসকলৰ সৈতে জীৱনশৈলীৰ কোনো ধৰণৰ সাদৃশ্য নাই।
মণিপুৰৰ মুখ্যমন্ত্ৰী এন বীৰেন সিঙে লিলং বিধানসভা সমষ্টিৰ বিধায়ক অন্তছ খানক তেওঁৰ দলত অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ সময়ত কৈছিল যে তেওঁ কেতিয়াও মেইটেই পাংগলক মুছলমান বুলি অভিহিত কৰা নাছিল। আনহাতে, সকলো মণিপুৰৰ মুছলমান সংগঠনৰ সমন্বয় সমিতিৰ সভাপতি এছ এম জালালে কয় যে মণিপুৰৰ পূৰ্বৰ ৰজাৰ প্ৰকৃত চৰকাৰী ৰেকৰ্ড 'চেইথাৰোলখুনবাবা'ত এই সম্প্ৰদায়টোক কেৱল পাংগল বুলি কোৱা হৈছিল। মেইটেইক উপসৰ্গ হিচাপে যোগ দিয়াটো সাংস্কৃতিক আত্মীকৰণ হিচাপে গণ্য কৰা হ'ব, যদিও সংখ্যাগৰিষ্ঠ মেইটেই সম্প্ৰদায়ৰ সৈতে তেওঁলোকৰ বৈশিষ্ট্যৰ বহুতো সাদৃশ্য আছে।
সম্প্ৰদায়টোৰ স্বকীয়তা তেওঁলোকৰ পোছাক শৈলী, খাদ্যাভাস, বিবাহৰ পৰম্পৰা আৰু আন বহুতো বস্তুত প্ৰতিফলিত হয়। মেইটেই পাংগল মহিলাসকলে 'ফানেক' নামেৰে নামাকৰণ কৰা এটা পৰম্পৰাগত স্কাৰ্ট পিন্ধে যিটো আন সম্প্ৰদায়ৰ লোকসকলেও পিন্ধে। অৱশ্যে, তেওঁলোকে এই স্কাৰ্টটো দীঘল হাতৰ চাৰ্টৰ সৈতে পিন্ধে যি চেলোৱাৰ কামিজৰ দৰে হয়। যদিও মেইটেই মহিলা আৰু অন্যান্য জনজাতীয় মহিলাসকলেও ফানেক পিন্ধে, পাংগলসকলৰ পিন্ধনৰ শৈলী পৃথক।
মণিপুৰৰ মুখ্যমন্ত্ৰী এন বীৰেন সিঙে মেইটেই পাংগলসকলৰ সৈতে ইফতাৰ কৰিছে; (সোঁফালে) সিঙে মুছলমান ছাত্ৰীৰ মাজত চাইকেল বিতৰণ কৰিছে
মানুহে প্ৰায়ে ধাৰণা কৰে যে এজন মুছলমান হোৱাৰ বাবে মেইটেই পাংগলসকলে স্বয়ংক্ৰিয়ভাৱে উৰ্দু আৰু অন্যান্য মূল ভূখণ্ডৰ ভাৰতীয় ভাষাবোৰৰ স্পষ্টভাৱে কব পাৰে। প্ৰায়ে, ভ্ৰমণকাৰী পণ্ডিত আৰু পৰ্যটকসকলে মণিপুৰৰ মুছলমান গাওঁবাসীৰ সৈতে প্ৰথমতে হিন্দীত কথা পাতিবলৈ আৰম্ভ কৰে। কিন্তু তেওঁলোকে পিছত উপলব্ধি কৰে যে এই মুছলমানসকল মেইটেইৰ বাহিৰে উৰ্দু, হিন্দী আৰু আন ভাষাৰ সৈতে খুব কম পৰিচিত। দৰাচলতে, কেৱল মেইটেই পাংগল সম্প্ৰদায়ৰ শিক্ষিত লোকসকলেহে হিন্দী আৰু উৰ্দু ভাষা জানে। বিশেষকৈ যিসকলে ভাৰতৰ মূল ভূখণ্ডত ইছলামিক শিক্ষা লাভ কৰিছিল। মেইটেই পাংগলসকলে এটা সম্প্ৰদায় হিচাপে কেৱল মেইটেই ভাষাক সংখ্যা গৰিষ্ঠ সম্প্ৰদায়ৰ দৰে মাতৃভাষা হিচাপে কয়, য'ত সামান্য টোনেল তাৰতম্য থাকে।
সম্প্ৰদায়টোৰ বাবে এক অনন্য পৰিচয় প্ৰতীক হৈ পৰা উপাধিবোৰ মেইটেই ৰজাসকলে দিছিল। সম্প্ৰদায়টোৰ কেইটামান বিশিষ্ট উপাধি হৈছে য়ুমখাইবাম, অৰিবাম, ইফাম, মায়াংমায়ুম, বগীমায়ুম, খুথেইবাম আৰু আন বহুতো। এই উপাধিবোৰ মোনাৰ্কে প্ৰতিটো পৰিয়ালৰ বৃত্তি বা দক্ষতা অনুসৰি দিয়া হৈছিল। অৱশ্যে সময়ৰ লগে লগে এই উপাধিবোৰ পৰিচয়ৰ এক অনন্য সংহতি হৈ পৰিছিল।
মেইটেই পাংগল সকলৰ বিবাহশৈলী ভাৰতৰ মূল ভূখণ্ডত বাস কৰা মুছলমানসকলৰ পৰা পৃথক। যদিও নিকাহ অনুষ্ঠান, মুছলমানসকলৰ বিবাহৰ মৌলিক অংশ সকলো ঠাইতে একে, ভালিমা আৰু মেহেন্দিৰ দৰে আন অনুষ্ঠানবোৰ একেবাৰে বেলেগ। দৰাচলতে মেইটেই পাংগল বিবাহৰ ক্ষেত্ৰত, নিকাহ অনুষ্ঠিত হোৱাৰ কথা থকা দিনটোৰ ৰাতিপুৱা কইনা আৰু দৰাৰ পৰিয়ালৰ লোক সকলে দুয়োৰে দ্বাৰা প্ৰায়ে পৃথকে পৃথকে ভোজৰ আয়োজন কৰে। ইয়াক কেতিয়াও ভালিমা বুলি কোৱা হোৱা নাছিল। ভাৰতৰ মূল ভূ-খণ্ডত জনপ্ৰিয় মেহেন্দি অনুষ্ঠানৰ পৰিৱৰ্তে, মেইটেই পাংগলে "গয়া নুগদাং" অনুষ্ঠান এটা প্ৰদৰ্শন কৰে। যিটো প্ৰকৃততে বিবাহৰ দিনা থাবাল চোংবা নামৰ পৰম্পৰাগত নৃত্যৰ সৈতে এক ভোজ। সময় পাৰ হোৱাৰ লগে লগে আজিকালি গয়া নুংদাঙৰ থাবাল চোংবা বিৰল হৈ পৰিছে। কইনাই 'পটলোই' পিন্ধে যিটো প্ৰতিগৰাকী মেইটেই কইনাই পিন্ধা পৰম্পৰাগত বিবাহৰ পোছাক। এছ এম জালালৰ মতে এইটো সংখ্যাগৰিষ্ঠ সম্প্ৰদায়ৰ প্ৰভাৱৰ পৰা পোৱা এক অৰ্জিত পৰম্পৰা।
সদৌ মণিপুৰ মুছলিম ছাত্ৰ সংগঠনৰ সদস্যসকল এক কাৰ্যসূচীৰ সময়ত
মেইটেই পাংগলৰ খাদ্যাভাস মূল ভূ-খণ্ডৰ ভাৰতীয় মুছলমান শৈলীৰ সৈতে একে নহয়। মেইটেই পাংগলৰ কিছুমান আটাইতকৈ জনপ্ৰিয় ব্যঞ্জন হৈছে 'ইৰোম্বা', 'ওটি', 'কাংহৌ' বেছিভাগ বাঁহৰ গুটি, কলফুল, কলৰ গুটি আদিৰ পৰা প্ৰস্তুত কৰা হয় আৰু ইয়াৰ সৈতে চাউল মুখ্য খাদ্য হিচাপে গ্ৰহণ কৰা হয়। দৰাচলতে এইবোৰ মণিপুৰৰ আন সম্প্ৰদায়ৰ অতি জনপ্ৰিয় ব্যঞ্জন। অৱশ্যে, মেইটেই পাংগল সকলে মেইটেই/মিটেইৰ দ্বাৰা খোৱা আন বহুতো খাদ্য খুব কমেই স্পৰ্শ কৰে। সকলো ব্যঞ্জন প্ৰস্তুত কৰোঁতে তেওলোকৰ ৰন্ধন শৈলীও বেলেগ।
মেইটেই পাংগলৰ ব্যক্তিসকলৰ প্ৰায়ে দুটা নাম থাকে - এটা এক অনন্য থলুৱা নাম আৰু আন এটা ইছলামিক নাম। ছোৱালী সন্তানৰ কিছুমান জনপ্ৰিয় নাম হৈছে এবেমচা, এনাওচা, এবেমহাল, আমুবি, এবেমা, থোইবি আৰু আনকি লেইমা যি হৈছে ৰাণীৰ উপাধি। আনহাতে কেঁচুৱা ল'ৰাৰ কেইটামান জনপ্ৰিয় নাম হৈছে চামু, ইবোমচা, আচৌবা, নিংথৌ, সানায়াইনা ইত্যাদি। হাইস্কুল এৰি যোৱা প্ৰমাণ পত্ৰ আদিৰ দৰে চৰকাৰী ৰেকৰ্ডত মেইটেই পাংগল সকলৰ এটা ইছলামিক নাম আছে। আনহাতে, একে সময়তে তেওঁলোকক তেওঁলোকৰ এলেকাত বহুতো নামেৰে জনপ্ৰিয় ভাৱে জনা যায়। এইটো মেইটেই পাংগলসকলৰ আন এক অনন্য বৈশিষ্ট্য। ভাৰতৰ লগতে বাকী বিশ্বৰ মুছলমানসকলৰ কেৱল একক নাম আছে।
শাৰীৰিকভাৱেও মেইটেই পাংগলক তেওঁলোকৰ অনন্য বৈশিষ্ট্যৰ দ্বাৰা সহজে চিনাক্ত কৰিব পাৰি। তেওঁলোকৰ নাক দীঘল, চকুৰ ভাঁজ ডাঙৰ আৰু মুখৰ চুলি অধিক। অৱশ্যে তেওঁলোকৰ অন্তৰ্নিহিত মোগোলইড বৈশিষ্ট্যবোৰে তেওঁলোকক মূল ভূ-খণ্ড ভাৰতীয় আৰু বঙালী চেহেৰাৰ পৰা যথেষ্ট অনন্য কৰি তোলে।
এহাল মেইটেই পাংগলসকল দম্পতি দৰা-কইনাৰ পোছাকত
মেইটেই পাংগল সম্প্ৰদায়ৰ এটা দুৰ্ভাগ্যজনক মুহূৰ্ত আছিল ১৯৯৩ চনৰ মে মাহৰ সংখ্যা গৰিষ্ঠ সম্প্ৰদায়ৰ (মেইটিছ) সৈতে সংঘটিত হোৱা এক হিংসাত্মক সংঘৰ্ষ। ঘটনাটোৱে সম্প্ৰদায়টোক অত্যন্ত অ-সুৰক্ষিত কৰি তুলিছিল আৰু কিছুমান উগ্ৰপন্থী সংগঠন সেই পৃষ্ঠভূমিত গঢ় লৈ উঠিছিল। অৱশ্যে সম্প্ৰদায়ৰ বেছিভাগ মানুহে সদায় ৰাজ্যখনত বাস কৰা আন প্ৰতিটো সম্প্ৰদায়ৰ সৈতে সুহাদ্য পুৰ্ণ সম্পৰ্ক ৰক্ষা কৰি চলে। ১৯১২ চনত নুপিলানৰ (মহিলা যুদ্ধ) পৰা ব্ৰিটিছৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিবলৈ সম্প্ৰদায়টোৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ অৱদান আছে। ঐতিহাসিকভাৱে মোনাৰ্কে এই সম্প্ৰদায়ৰ বিষয়া নিযুক্ত কৰিছিল।
পৰম্পৰাগতভাৱে মেইটেই পাংগল সম্প্ৰদায়ত কোনো পৰ্দা বা বোৰ্খা ব্যৱস্থা নাই। বুৰ্খা ভাৰতৰ অন্যান্য প্ৰান্তত প্ৰচলিত। শেহতীয়াকৈ বোৰ্খাক কেৱল মণিপুৰলৈ অনা হৈছে আৰু মহিলাসকলে তেওঁলোকৰ নিজৰ অনন্য ধৰণে মূৰ ঢাকি ৰাখিছিল। অৱশ্যে যোৱা দুটা দশকত মণিপুৰৰ সংখ্যা গৰিষ্ঠ সম্প্ৰদায়ৰ মহিলাসকল আই এ এছ বিষয়া, বিজ্ঞানী আৰু বিশ্বমানৰ খেলুৱৈ আদি হৈ পৰিছে। কিন্তু মণিপুৰৰ সংখ্যা গৰিষ্ঠ সম্প্ৰদায়ৰ মহিলাসকলৰ তুলনাত মেইটেই পাংগল সম্প্ৰদায়ৰ মহিলাসকল যথেষ্ট পিছপৰি আছে, যদিও তেওঁলোকৰ অপৰিসীম প্ৰতিভা আছে।
সকলোৱে সন্মত হৈছে যে এটা সম্প্ৰদায় হিচাপে মেইটেই পাংগলসকলে মণিপুৰৰ সংখ্যা গৰিষ্ঠ সম্প্ৰদায়ৰ দৰে অগ্ৰগতি লাভ কৰাত ব্যৰ্থ হৈছে। ইয়াৰ কাৰণ হয়তু সুযোগ, সম্পদৰ অভাৱৰ লগতে অন্যান্য সামাজিক তথা ৰাজনৈতিক সমস্যাৰ বাবে হ'ব পাৰে।
(লেখক এজন ইম্ফলৰ জ্যেষ্ঠ সাংবাদিক)
