ৰ’কেট্ৰিৰ আঁৰৰ কাহিনীঃ দ্য নাম্বি ইফেক্ট

Story by  atv | Posted by  [email protected] • 1 Years ago
"ৰ’কেট্ৰি: দ্য নাম্বি ইফেক্ট"ৰ পোষ্টাৰ

 পল্লব ভট্টাচাৰ্য্য

“সততা প্ৰায়ে অতি কঠিন হয়। সত্যটো প্ৰায়ে বেদনাদায়ক হয়। কিন্তু ই যি স্বাধীনতা আনিব পাৰে সেয়া অতুলনীয়।’-আমেৰিকাৰ টেলিভিছনৰ ঘোষক, লেখক, আৰু প্ৰযোজক ফেড মেকফিলি ৰ’জাৰ্ছৰ এই বিখ্যাত উক্তিটো ইছৰ’ৰ বিজ্ঞানী তথা মহাকাশ অভিযন্তা নাম্বী নাৰায়ণনৰ ক্ষেত্ৰত সঠিকভাৱে প্ৰযোজ্য হয়। দাক্ষিনাত্যৰ অভিনেতা তথা পৰিচলাক আৰ মাধৱনৰ পৰিচালনাত ১ জুলাইত মুক্তি পোৱা ‘ৰ’কেট্ৰিঃ দ্য নাম্বি ইফেক্ট’ত নিজৰ জীৱনৰ বেদনাদায়ক কাহিনীসমূহ উন্মোচিত হোৱাৰ পিছত নাম্বী নাৰায়ণনৰ মনত নিশ্চয়কৈ এইধৰণৰ অনুভৱে দোলা দি ফুৰিছে।

চলচ্চিত্ৰখনে দৰ্শক আৰু নেটিজেনসকলৰ মাজত বিশেষ চৰ্চা লাভ কৰিছে, কিয়নো ইয়াত এজন সৎ বিজ্ঞানীৰ দুৰ্দশা আৰু মনোকষ্টৰ কাহিনী দেখুওৱা হৈছে, যিয়ে ৰাজনৈতিক পাকচক্ৰ আৰু কিছুমান বিদেশী শক্তিৰ ষড়যন্ত্ৰৰ বলি হৈ এগৰাকী গুপ্তচৰৰ গ্লানি বহন কৰিব লগা হৈছিল। ৰকেট বিজ্ঞানৰ বহু গুৰুত্বপূৰ্ণ নথিপত্ৰ বেকত কৰা বুলি তেওঁৰ বিৰুদ্ধে গুৰুতৰ অভিযোগ উত্থাপিত হৈছিল।

১৯৯৪ চনৰ ২০ অক্টোবৰত এগৰাকী মালদ্বীপৰ ব্যক্তি মৰিয়াম ৰশ্বীদা আৰু ১৩ নৱেম্বৰত তেওঁৰ বান্ধৱী ফৌজিয়া হাছানক গ্ৰেপ্তাৰ কৰাৰ লগে লগে এই চোৰাংচোৱাগিৰিৰ গোচৰটো আৰম্ভ হৈছিল। চোৰাংচোৱা ব্যুৰো (আই বি) আৰু গৱেষণা আৰু বিশ্লেষণ শাখাইও এই গোচৰত যোগদান কৰে। কেৰেলাৰ তদানীন্তন ডি আই জি ছাইবী মেথিউছৰ নেতৃত্বত বিশেষ তদন্তকাৰী দলে এই গোচৰটো গ্ৰহণ কৰে। কেৰেলা আৰক্ষী আৰু আই বি দুয়োটাই দাবী কৰিছিল যে ভাৰতীয় মহাকাশ গৱেষণা সংস্থাৰ গোপনীয় নথি-পত্ৰ ইয়াৰ বিজ্ঞানীসকলে ফাদিল কৰা বুলি মৰিয়ামে স্বীকাৰ কৰিছে।

বিজ্ঞানী নাম্বি নাৰায়ণন

তেওঁলোকে অভিযোগ কৰে যে মালদ্বীপৰ নাগৰিক দুজনে তেওঁলোকৰ হোটেলৰ কোঠাৰ পৰা ইছৰ’ৰ লিকুইড প্ৰপালচন চিষ্টেমছ চেণ্টাৰ (এলপিএছচি)ৰ প্ৰ’ট’ ফেব্ৰিকেচন এণ্ড টেকন’লজি ডিভিজনৰ জেনেৰেল মেনেজাৰ ডি ছাচিকুমাৰণলৈ টেলিফোন কল কৰিছিল। ইয়াৰ পিছতে ইছৰ’ৰ ক্ৰাইজেনিক ইঞ্জিন প্ৰকল্পৰ নেতৃত্ব দি থকা চশীকুমাৰন আৰু নাম্বী দুয়োজনকে অফিচিয়েল ছিক্ৰেটছ এক্টৰ অধীনত গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হয়। এই গ্ৰেপ্তাৰৰ ঘটনা কাহিনীৰ এটা অংশহে আছিল। এই কেলেংকাৰিৰ আলম লৈ কেৰেলাৰ ৰাজনীতিবিদ আৰু সংবাদ মাধ্যমে তেতিয়াৰ মুখ্যমন্ত্ৰী কে কৰুণাকৰন আৰু তেতিয়াৰ দক্ষিণ ৰেঞ্জৰ আই জি ৰমন শ্ৰীবাস্তৱকে ধৰি কেইবাজনো লোকক লক্ষ্য কৰি লৈছিল। ৰাজনৈতিক হেঁচা ইমানেই বৃদ্ধি পালে যে কৰুণাকৰনে মুখ্যমন্ত্ৰী পদৰ পৰা পদত্যাগ কৰিবলৈ বাধ্য হৈছিল।

প্ৰায় দুমাহ কাৰাগাৰত থকাৰ পিছত, ১৯৯৫ চনৰ জানুৱাৰীত নাম্বিয়ে জামিন লাভ কৰে। ১৯৯৬ চনৰ মে মাহলৈকে এই গোচৰটো আৰু ১৬ মাহ ধৰি চলিছিল,  যেতিয়া চিবিআইৰ আদালতে গোচৰটোৰ ছয়জন অভিযুক্তক নিৰ্দোষী সাব্যস্ত কৰে। চিবিআইয়ে ইয়াৰ ১৮ মাহৰ তদন্তৰ পিছত, ১০৪ পৃষ্ঠাৰ চূড়ান্ত প্ৰতিবেদন দাখিল কৰিছিল, য'ত দেখা গৈছিল যে গোটেই গোচৰটো মিছা আৰু কোনো অভিযোগ প্ৰমাণ কৰিব পৰাকৈ একোৱে প্ৰমাণ মজুত নাছিল।

নব্বৈৰ দশকত এটা সময় আছিল যেতিয়া পি এছ এল ভি ৰকেটটোৱে বৃহৎ সফলতা লাভ কৰিছিল আৰু ইছৰোৱে অধিক শক্তিশালী ৰকেট জি এছ এল ভি নিৰ্মাণ কৰিব বিচাৰিছিল, যিয়ে গধুৰ উপগ্ৰহ কঢ়িয়াই মহাকাশৰ গভীৰতালৈ যাব পাৰে। অৱশ্যে ইয়াক শক্তিৰ বাবে এটা ক্ৰাইজেনিক ইঞ্জিনৰ প্ৰয়োজন আছিল। এই ক্ৰাইজেনিক প্ৰযুক্তিৰ বাবে ভাৰতে ৰাছিয়াৰ এটা সংস্থাৰ সৈতে চুক্তিবদ্ধ হৈছিল আৰু আমেৰিকাই ইয়াৰ বিৰোধিতা কৰিছিল। তেতিয়া ভাৰতে থলুৱাভাৱে প্ৰযুক্তিৰ বিকাশৰ পৰিকল্পনা কৰিছিল। সমগ্ৰ গোচৰটোক যৌনতা, ধন, চোৰাংচোৱাগিৰিৰ কেলেংকাৰী হিচাপে চাঞ্চল্যকৰ কৰি তোলা হৈছিল। প্ৰথম অৱস্থাত সংবাদ মাধ্যমে নাম্বিক অপমান কৰিছিল যদিও পিছলৈ সকলোৱে এই কথা উপলব্ধি কৰে যে তেওঁ প্ৰকৃতাৰ্থত প্ৰতিশোধ, ৰাজনীতি আৰু সংবাদ মাধ্যমৰ আক্ৰোষৰ বলি হৈছিল।

ইছৰোৰ জ্যেষ্ঠ বিজ্ঞানী নাম্বি নাৰায়ণনে তৰল প্ৰযুক্তিৰ ক্ষেত্ৰত দ্ৰুতগতিত অগ্ৰগতি লাভ কৰা ক্ৰাইজেনিকছ বিভাগৰ দায়িত্বত আছিল। এই প্ৰযুক্তি আছিলৰকেট চালনাৰ এটা মূল প্ৰযুক্তি, যিটো জিএছএলভিত নিয়োজিত কৰা হৈছে। নম্বি নাৰায়ণন আছিল ভাৰতৰ ৰকেট ক্ষেত্ৰখনৰ ‘বিকাশ’ ইঞ্জিনৰ অন্যতম মুখ্য স্থপতিবিদ, যাৰ অনবদ্য অৰিহণাৰ বাবেই পৰৱৰ্তী সময়ত চন্দ্ৰযান আৰু মঙলযানৰ দৰে অভিযান সম্ভৱ হৈ উঠিছিল। ভৱিষ্যতেলৈ আৰু বহুতো মহাকাশ যাত্ৰাত তেওঁ নিশ্চয়কৈ জড়িত হোৱাৰ সম্ভাৱনাও প্ৰকট হৈছিল।

ভাৰতীয় মহাকাশ ক্ষেত্ৰৰ পিতৃ বিক্ৰম চাৰাভাইয়ে নাৰায়ণনৰ ওপৰত বিশ্বাস ৰাখিছিল আৰু তেওঁক ৰকেট প্ৰক্ষেপণৰ ওপৰত উন্নত অধ্যয়নৰ বাবে প্ৰিন্সটন বিশ্ববিদ্যালয়লৈ পঠিয়াইছিল। তেওঁ ৰকেট সঞ্চালন আৰু মহাকাশ প্ৰযুক্তিৰ পৰৱৰ্তী অগ্ৰগামী হোৱাৰ সম্পূৰ্ণ সম্ভাবনা বিদ্যমান আছিল। কিন্তু চোৰাংচোৱা গোচৰটোৱে তেওঁৰ কেৰিয়াৰ সমাপ্তকৰি দিয়ে।

নাম্বিক গ্ৰেপ্তাৰ কৰাটো আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় আৰু ৰাজনৈতিক ষড়যন্ত্ৰৰ দুটা ধাৰাৰ ফল যেন অনুভৱ হয়। পি এছ এল ভিক অধিক নিখুঁত কৰি ভাৰতীয় মহাকাশ বিজ্ঞানীসকলে শক্তিশালী ৰকেট নিৰ্মাণ কৰিবলৈ পৰৱৰ্তী লক্ষ্য হিচাপে স্থিৰ কৰিছিল, যিয়ে পেলোড এতাক জিঅ’চিনক্ৰ’নাছ ট্ৰেন্সফাৰ কক্ষপথলৈ লৈ যাব পাৰিব। এই জিঅ’চিনক্ৰ’নাছ চেটেলাইট লঞ্চ ভেহিকেল(GSLV) ভাৰতৰ লঞ্চ বাহন প্ৰযুক্তিৰ মূল আধাৰ হ’ব। পি এছ এল ভিৰ সহায়ত ভাৰতে পুৰণি বিকাশ ইঞ্জিনৰ সীমা শেষ কৰি পেলাইছিল, যিটো পাছলৈ ফৰাচী ভাইকিং ইঞ্জিনৰ পৰা বিকশিত কৰা হৈছিল।।

এতিয়া প্ৰয়োজন আছিল এটা ক্ৰাইজেনিক ইঞ্জিনৰ, যিয়ে ৰকেটৰ তৃতীয় পৰ্যায়টোক শক্তি প্ৰদান কৰিব। ১৯৯০ চনত ভাৰতে ৰাছিয়াৰ এজেন্সী গ্লাভকচমছৰ সৈতে এই ইঞ্জিনৰ বাবে এক চুক্তিত স্বাক্ষৰ কৰে, য’ত প্ৰযুক্তিৰ হস্তান্তৰ লিপিবদ্ধ আছিল। ইছৰোত এই প্ৰকল্পৰ দায়িত্বত আছিল নাম্বী নাৰায়ণন। কিন্তু ১৯৯১ চনত ছোভিয়েট ইউনিয়ন বিভাজিত হোৱাৰ লগে লগে আমেৰিকাই ভাৰতৰ পাৰমাণৱিক আৰু ক্ষেপণাস্ত্ৰ অভিযানক বাধা দিয়াৰ প্ৰচেষ্টা আৰম্ভ কৰে। অৱশেষত ই সফল হ’ল আৰু ৰাছিয়াই ক্ৰাইজেনিক ইঞ্জিনৰ চুক্তিখন বাতিল কৰিবলৈ বাধ্য হয়। গতিকে, ইছৰ’ই নিজাববীয়াকৈ এই প্ৰকল্প ৰূপয়ন কৰিবলগীয়া হয় আৰু ই ১৯৯৪ চনৰ এপ্ৰিলত তেওঁলোকৰ বিশেষজ্ঞ বিজ্ঞানী নাম্বী নাৰায়ণনৰ নেতৃত্বত এই প্ৰকল্পৰ কাম আৰম্ভ কৰে।

নাম্বি নাৰায়ণনৰ আত্মজীৱনী

ৰাজনৈতিক ষড়যন্ত্ৰ অনুসৰি, বিদেশীসকলৰ সৈতে লেনদেন কৰা পৰিদৰ্শক এছ. বিজয়নে যৌন অনুগ্ৰহৰ বাবে ৰছিদাৰ কাষ চাপিছিল আৰু তেওঁ এই প্ৰস্তাৱ প্ৰত্যাখ্যান কৰাৰ বাবে ৰশ্বিদাক গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হৈছিল আৰু তেওঁক গুপ্তচৰবৃত্তিত জড়িত বুলি এক মনেসজা কাহিনী তৈয়াৰ কৰা হৈছিল।

ইয়াৰ মাজতে, কিছুমান জ্যেষ্ঠ আৰু উচ্চাকাংক্ষী বিষয়াই কংগ্ৰেছ নেতা এণ্টনি আৰু ওমেন চাণ্ডিৰ সহযোগত কৰুণাকৰণ আৰু তেওঁৰ সৈতে ঘনিষ্ঠ হৈ পৰা আইজি ৰমন শ্ৰীবাস্তৱক ৰছিদাক গ্ৰেপ্তাৰ কৰা ঘটনাৰ জৰিয়তে বিব্রত কৰাৰ এক উপায় উদ্ভাবন কৰিছিল। গতিকে গোচৰটোক এটা অশুভ মেৰপাক দিয়া হ’ল৷ ৰছিদাক গ্ৰেপ্তাৰ কৰাৰ এমাহৰ ভিতৰতে নাৰায়ণনৰ ডেপুটি ডি শসিকুমাৰণ, কে চন্দ্ৰশেখৰ, ৰাছিয়াৰ মহাকাশ সংস্থা গ্লাভক’ছমোছৰ প্ৰতিনিধি, শ্ৰম ঠিকাদাৰ এচ্ কে শৰ্মা আৰু ৰছিদাৰ মালদ্বীপৰ বন্ধু ফৌজিয়া হাছানক গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হয়। ইয়াৰ দুসপ্তাহ পিছত ১৯৯৪ চনৰ ৩০ নৱেম্বৰত নাম্বী নাৰায়ণনক গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হয়।

ওপৰৰ শৃংখলাবদ্ধ পৰিঘটনাটোৱে প্ৰমাণ কৰিছে যে আৰক্ষী, সংবাদ মাধ্যম, আৰু ৰাজনীতিবিদৰ মাজত থকা অপবিত্ৰ সংযোগ আৰু লগতে আমাৰ ন্যায় ব্যৱস্থাৰ অগ্ৰগতিৰ অতি লেহেমীয়া গতিৰ বাবে আৰু বিজ্ঞান সমাজৰ পৰা কোনো প্ৰতিষ্ঠানিক সমৰ্থন অবিহনে ভাৰতক আত্মনিৰ্ভৰশীল মহাকাশ প্ৰযুক্তি হিচাপে গঢ়ি তোলাৰ প্ৰতি আকৰ্ষণ থকা এজন সৎ কঠোৰ পৰিশ্ৰমী বিজ্ঞানীয়ে বহুদিন কষ্ট ভোগ কৰিবলগীয়া হৈছিল ।

এতিয়া প্ৰমাণিত হৈছে যে তেওঁৰ ক্ৰাইজেনিক ইঞ্জিনৰ প্ৰতি থকা আকৰ্ষণ আছিল বিভিন্ন উন্নত দেশৰ ৰকেট ভাৰতৰ দ্বাৰা নিক্ষেপ কৰি ৰাজহ আহৰণ কৰা। শেহতীয়াকৈ এক সাক্ষাৎকাৰত নম্বি নাৰায়ণনে ইংগিত দিয়ে যে তেওঁ নিজৰ ধৰণেৰে কাম কৰিবলৈ সক্ষম হ’লে, যোৱা শতিকাৰ আৰম্ভণিলৈ ক্ৰাইজেনিক ইঞ্জিনবোৰ সাজু কৰিব পাৰিলেহেঁতেন।তেনে এক পৰিস্থিতিত ইছৰোৱে নিজৰ ৰাজহ উপাৰ্জন কৰি নিজৰ ধন অনুসন্ধান আৰু বিকাশৰ বাবে নিয়োজিত কৰিব পাৰিলেহেঁতেন।

মাধৱনক লৈ ছবিখনৰ আন এখন পোষ্টাৰ

এই অন্ধকাৰ সময়ছোৱাত বিজ্ঞানীজনে সকলো খ্যাতি, সন্মান হেৰুৱাই আৰু তেওঁৰ পৰিয়ালেও অনেখ দুখ-কষ্ট স্বীকাৰ কৰিবলগীয়া হয়। ইমানখিনি গ্লানি সহাৰ পিছতো কেবল সত্য প্ৰতিস্থা কৰি জনগনৰ মাজত তেওঁৰ হেৰুৱা গৌৰৱ পুনৰ প্ৰতিস্থা কৰাৰ বাবে নাম্বি নাৰায়ণনে ন্যায় বিচাৰি উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ দ্বাৰস্থ হয় আৰু এই সমগ্ৰ ঘটনাৰ দোষীক শাস্তিৰ বাবে তেওঁৰ সংগ্ৰাম অব্যাহত ৰাখিছে। ২০১৮ চনত এই ঘটনাৰ তদন্ত কৰিবলৈ ন্যায়ালয়ে ন্যায়াধীশ ডি কে জৈনৰ অধীনত এখন সমিতি গঠন কৰিছিল।

সমিতিৰ প্ৰতিবেদন আৰু এই প্ৰতিবেদনৰ আধাৰত ভুল কৰা বিষয়াসকলৰ বিৰুদ্ধে গ্ৰহণ কৰা শাস্তিমূলক ব্যৱস্থাসমূহ নাম্বিৰ বাবে শেষ আশা। বৰ্তমানৰ ভাৰত চৰকাৰে নাম্বিক পদ্মবিভূষণেৰে সন্মানিত কৰাৰ ওপৰিও প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়েও তেওঁক উচ্চ প্ৰশংসা কৰিছে।

ওপৰত বৰ্ণনা কৰা সমগ্ৰ ঘটনাৰাজিৰ পিছত ভৱিষ্যতে যাতে এনেধৰণৰ কোনো  কুকাণ্ড নঘটে তাৰ ব্যৱস্থা কৰা অতি জৰুৰী হৈ পৰিছে।চোৰাংচোৱা সংস্থাসমূহে এই ক্ষেত্ৰত ল’বলগীয়া ব্যৱস্থাৰ সন্দৰ্ভতো তলত উল্লেখ কৰা কথাখিনি কিছু বিশেষজ্ঞই উত্থাপন কৰিছে:

চৰকাৰৰ বিভিন্ন সংবেদনশীল বিভাগ যেনে, পাৰমাণৱিক শক্তি বিভাগ, বিএআৰচি, ইছৰো, ডিআৰআই, অৰ্থনৈতিক অপৰাধ শাখা, বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তি বিভাগ আদিৰ সুকীয়া চোৰাংচোৱা শাখা থাকিব লাগে যাতে মুখ্য চোৰাংচোৱা সংস্থাৰ সৈতে নিয়মীয়াকৈ বাৰ্তালাপ কৰি এনে ধৰণৰ সংবেদনশীল সংবাদ কোনো বৈজ্ঞানিকক আইনবিৰূদ্ধভাবে দণ্ডিত কৰাতো ৰূধ কৰিব পৰা যায়। বিকল্পভাবে এনে সংস্থাসমূহৰ লগত চোৰাংচোৱা সংস্থাৰ লগত যোগাযোগ ৰাখিবলৈ নোডেল বিষয়া নিয়োগ কৰিব পাৰি।

এনেধৰণৰ ঘটনা যাতে ভৱিষ্যতে কেতিয়াও সংঘটিত নহয় আৰু পূৰ্ণ সম্ভাবনাপূৰ্ণ এক জীৱন যাতে কলিতে মৰহী নাযায় তাৰ বাবে আমি সমাজৰ দায়িত্বশীল সদস্য হিচাপে আৰু ক্ষমতাত থকা চৰকাৰে যথাযথ পদক্ষেপ লোৱা উচিত বুলি অনুভৱ কৰো। পেছাদাৰী জীৱন প্ৰশিক্ষক আৰু সম্পৰ্ক বিশেষজ্ঞ কেমি ছ’গুনলেৰ বিখ্যাত উক্তিৰে এই লেখাৰ সামৰণি মাৰিব বিচাৰিছো:

“ভুলৰ অবিহনে শিক্ষা সম্ভব নহয়। আঘাত নোপোৱাকৈ জ্ঞান আহৰণ অসম্ভব। নিজকে উন্নত কৰাৰ একমাত্ৰ উপায় হ’ল অতীতৰ পৰা শিক্ষা গ্ৰহণ কৰা। সদায় শিকিবলৈ আৰু দৈনিক নিজকে উন্নত কৰিবলৈইচ্ছুক হৈ থাকক। আমি কোন আৰু আমি কিহৰ দ্বাৰা গঠিত সেই কথা আমি এই অভিজ্ঞতাসমূহৰ পৰা জানিব পাৰো।”

(লেখক অসম আৰক্ষীৰ এজন অৱসৰপ্ৰাপ্ত সঞ্চালক প্ৰধান আৰু এ পি এছ চিৰ প্ৰাক্তন অধ্যক্ষ)