অমৃতসৰৰ জালিয়ানৱালা বাগত ব্ৰিটিছ আৰক্ষীয়ে নিৰস্ত্ৰ সাধাৰণ নাগৰিকৰ ওপৰত গুলীচালনা কৰাৰ এখন ছবি
চাকিব চেলিম
"মুছলমান আৰু হিন্দুসকল একত্ৰিত হৈছিল। মই এইটো আশা কৰিছিলো যে বহুত ডাঙৰ ঘটনা এটা সংঘটিত হ'বলৈ গৈ আছে। মই তোমাৰ মা আৰু এলিছক এই ঘৰতে এৰি যাব লাগিব, যদিও জুলুণ্ডুৰ চহৰৰ পৰাও একেই বিপদ আছে।" এই কথা জেনেৰেল আৰ ই এইচ ডায়েৰে (General R. E. H. Dyer) ১৯১৯ চনৰ ১১ এপ্ৰিলত অমৃতসৰলৈ যোৱাৰ আগতে নিজৰ পুত্ৰক কৈছিল। ইয়াৰ এদিন পিছত তেওঁ জালিয়ানৱালা বাগ হত্যাকাণ্ড সংঘটিত কৰিছিল।
বিবৃতিটোৱে স্পষ্ট কৰি দিয়ে যে সেই ভয়ংকৰ গণহত্যাৰ আঁৰৰ তেওঁৰ উদ্দেশ্য আছিল হিন্দু, মুছলমান, শিখৰ ঐক্যবদ্ধ জাতীয়তাবাদী আন্দোলনক মষিমূৰ কৰা। ইয়াৰ ফলত ৰাউলাট আইন সত্যগ্ৰহ ১৮৫৭ চনৰ পৰা চলি থকা পূৰ্বৰ সকলো আন্দোলনৰ পৰা পৃথক হৈ পৰিছিল। ই ব্ৰিটিছ প্ৰসাশনক শংকিত কৰি তুলিছিল।
জেনেৰেল আৰ ই এইচ ডায়েৰে ১১ এপ্ৰিলৰ নিশা অমৃতসৰত উপস্থিত হয়, য’ত উপায়ুক্ত মাইলছ আৰভিঙে তেওঁক কৈছিল যে বাহিৰৰ পৰা সকলো ঠিকেই দেখা যায় যদিও ভিতৰত হিন্দু-মুছলমানৰ চৰকাৰ চলিছিল। তেওঁ সমগ্ৰ চহৰতে হিন্দু-মুছলমান কি জয় (হিন্দু আৰু মুছলমানৰ ঐক্যৰ বিজয়) শ্লোগান উত্থাপন কৰা মানুহক লগ পাইছিল।
এজন ব্ৰিটিছ বিষয়াৰ এই ধাৰণা নাছিল। লণ্ডনত বহি থকা ব্ৰিটিছ চৰকাৰে এই ঐক্যৰ কথা লক্ষ্য ৰাখিছিল। ব্ৰিটিছ সংসদত প্ৰকাশিত এক প্ৰতিবেদনত কোৱা হৈছিল যে, “৯ এপ্ৰিলত বাৰ্ষিক ৰাম নৱমী শোভাযাত্ৰা অনুষ্ঠিত হৈছিল, কৰ্তৃপক্ষই সিদ্ধান্ত লৈছিল যে ইয়াত হস্তক্ষেপ কৰাটো অনুচিত। ইয়াক হিন্দু আৰু মুছলমানৰ মাজত ৰাজহুৱা ভ্ৰাতৃত্ববোধৰ দৃশ্যপট হিচাপে গঢ়ি তোলা হৈছিল। যদিও ই এক বিশুদ্ধ হিন্দু উৎসৱ, তথাপিও এই উপলক্ষে ইয়াত (অন্য ঠাইৰ দৰে) হিন্দু আৰু মুছলিমসকলে একেলগে পালন কৰিছিল।”
অমৃতসৰৰ জলিয়ানৱালা বাগ স্মৃতিসৌধত লালা লাজপত ৰায়ৰ প্ৰতিমূৰ্তি
জালিয়ানৱালা বাগ হত্যাকাণ্ডৰ পিছত গঠন হোৱা হাণ্টাৰ কমিটীয়ে কৈছিল, “আমি স্পষ্টকৈ ভাবো যে আন ঠাইৰ দৰেই অমৃতসৰতো ঐক্যৰ দিশত প্ৰচেষ্টা বহুলাংশে ৰাজনৈতিক স্বাৰ্থত কৰা হৈছিল। অমৃতসৰৰ ৰাজনৈতিক অনুভূতিৰ বিক্ষিপ্ত অৱস্থাই যে চৰকাৰৰ সন্মুখত যুদ্ধংদেহী ধৰ্ম্ম দুটাক এক উমৈহতীয়া শিবিৰত পেলাবলৈ সহায় কৰিব, সেয়া যথেষ্ট বুজিব পৰা। বিশেষকৈ ড০ কিচলিউৰ প্ৰভাৱ আছিল, আৰু ধাৰাবাহিকভাৱে আছিল, ঐক্যৰ দিশত আৰু নিঃসন্দেহে অমৃতসৰত এই তথ্যই সাধাৰণ আন্দোলনতকৈ অধিক হিচাপ দিয়ে, যিটো কমেও দুবছৰ ধৰি সমগ্ৰ ভাৰততে ভালদৰে চিহ্নিত হৈ আছে।”
হিন্দু-মুছলমান ঐক্যক সাম্ৰাজ্যখনৰ বাবে সৰ্বাধিক ভাবুকি হিচাপে দেখা গৈছিল। ১৩ এপ্ৰিলত জালিয়ানৱালা বাগত ড° ছাইফুদ্দিন কিচলেউ (এজন মুছলমান) আৰু ডাঃ সত্য পাল (এজন হিন্দু)ক গ্ৰেপ্তাৰৰ প্ৰতিবাদত সকলো একত্ৰিত হৈছিল। জেনেৰেল ডায়েৰে নিজৰ সৈন্যৰ সৈতে বাগ পোৱাৰ আগতে কমেও সাতজন বক্তাই জনসাধাৰণক সম্বোধন কৰিছিল। তেওঁলোক আছিল: হান্স ৰাজ, আব্দুল আজিজ, ব্রিজ গোপী নাথ আৰু গুৰবক্স ৰায়, ৰায় ৰাম সিং (ব্ৰিটিছ বিষয়াৰ হত্যাৰ অপৰাধত দোষী সাব্যস্ত কৰা হয়), ধৈন সিং আৰু আব্দুল মজিদ (হত্যাৰ অভিযোগত অভিযুক্ত কিন্তু পলাতক)।
এই কথা মন কৰিবলগীয়া যে কিছুদিন পূৰ্বে দিল্লীত হিন্দু-মুছলমান ঐক্যৰ প্ৰদৰ্শন জেনেৰেল ডায়েৰে প্ৰত্যক্ষ কৰিছিল যেতিয়া ফতেহপুৰী আৰু জামা মছজিদৰ ভিতৰত হিন্দু-মুছলমান একত্ৰিত হৈ ইংৰাজৰ বিৰুদ্ধে আন্দোলন কৰিছিল। সেই সময়ত তেওঁ দিল্লীত আছিল। হিন্দু-মুছলমান কি জয়” দিল্লীৰ লগতে পঞ্জাৱতো ভাৰতীয় প্ৰতিবাদকাৰীৰ চিঞৰ-বাখৰত ব্ৰিটিছ বিষয়াসকল হতাশ হৈছিল। এক ঐক্যবদ্ধ ভাৰতীয় জনসাধাৰণক সাম্ৰাজ্যৰ বাবে এক বৃহৎ ভাবুকি হিচাপে দেখা গৈছিল।
হেলেন ফেইনে ডক্টৰেট ডিগ্ৰীৰ থিছিছত যুক্তি দিছে, “১০ এপ্ৰিলৰ আগতে সঘনাই গণসভা অনুষ্ঠিত হৈছিল, আৰু ৰাম নৱমী উদযাপনৰ সময়ত “হিন্দু-মুছলমান কি জয়” ধ্বনিৰে পৰিৱেশ মুখৰিত হৈ পৰিছিল। ৯ এপ্ৰিলত পালন কৰা এই হিন্দু বন্ধৰ দিনটোত হিন্দু আৰু মুছলমানসকলে একেলগে মদ্যপান কৰিছিল, যিটো এক ব্যতিক্ৰমী সংহতিৰ চিন আছিল।
হিন্দু-মুছলমানৰ ঐক্য যে ইংৰাজৰ বাবে এক অশুভ লক্ষণ বুলি উপলব্ধি কৰি উপাযুক্তজন ভয় খাইছিল। ড° কিচলিউ আৰু ডাঃ সত্যপালক নজৰবন্দী কৰাৰ সিদ্ধান্তই ভিৰ গোট খুৱাইছিল, আৰু ইয়াৰ ফলত পিকেটত বিশৰ পৰা ত্ৰিশজন ভাৰতীয়ক হত্যা কৰা হৈছিল। ই পিছলৈ পাঁচজন ব্ৰিটিছক হত্যা কৰাৰ বাবে উচটনি দিছিল।
.webp)
