অনিকা মহেশ্বৰী
সূৰ্যৰ পোহৰে পুৰণি দেৱালত সোণালী ছাঁৰ সৃষ্টি কৰা আলিগড়ৰ এটা নিস্তব্ধ গলি। ইয়াৰে এটা ঘৰত প্ৰায়ে শুনা যায় বেজী আৰু সূতাৰ শব্দ। এইটো এটা সাধাৰণ ঘৰ নহয়। ইয়াত এটা পৰম্পৰাগত শিল্পৰূপ এতিয়াও জীয়াই আছে। এই শিল্প মোগল যুগৰ পৰা চলি আহিছে যদিও এতিয়া ই নতুন ৰং আৰু নতুন আশাৰ সৃষ্টি কৰিছে।
এয়া ৰুবিনা ৰছিদ আলীৰ এখন পৃথক পৃথিৱীৰ কাহিনী। তেওঁৰ ফুল-পট্টীৰ এই কামে বহু মহিলাক জীৱিকা উপাৰ্জন কৰাত সহায় কৰিছে। ফুল-পট্টীৰ অৰ্থ হৈছে "ফুল আৰু পাত"। এই এম্ব্ৰয়ডাৰী অতি মিহি আৰু বিশদ। ই আলিগড় আৰু ৰামপুৰৰ মহিলাসকলে কৰা এক বিশেষ ধৰণৰ কাপোৰৰ কলা। তেওঁলোকৰ আঙুলিয়ে সূতাৰে সুন্দৰ ডিজাইন তৈয়াৰ কৰে।
কিন্তু এই কাম কৰা মহিলাসকলে কেতিয়াও উচিত দৰমহা নাপায়। ৰুবিনাই দেখিলে যে মধ্যভোগীয়ে বজাৰখন চৌদিশৰ পৰা নিয়ন্ত্ৰণ কৰি আছে। প্ৰকৃত মহিলা শিপিনীসকলে সামগ্ৰীবোৰ সুন্দৰভাৱে বনায় যদিও তেওঁলোকে উচিত মজুৰি নাপায়।
উল্লেখ্য যে, আলিগড়ত জন্মগ্ৰহণ কৰি ডাঙৰ-দীঘল হৈছিল ৰুবিনা। তেওঁৰ দেউতাক শিক্ষক আছিল, আৰু মাক আছিল গৃহিণী। সৰুৰে পৰা ৰুবিনাই সৃষ্টিশীল কামৰ প্ৰতি আগ্ৰহী আছিল। আত্মীয়ৰ বিয়াৰ কাপোৰ আৰু মহিলাসকলে এম্ব্ৰয়ডাৰী কৰা দেখি ৰুবিনা আকৰ্ষিত হৈছিল। তেওঁলোকৰ পৰা চাই চাই তেওঁ এম্ব্ৰয়ডাৰী শিকিছিল।
ব্যৱসায়িক প্ৰতিষ্ঠানত ৰুবিনা
২০০৩ চনত ৰুবিনা যেতিয়া সৰু আছিল, তেতিয়াই এই কামৰ প্ৰতি আগ্ৰহ প্ৰকাশ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। কিন্তু পিছলৈ পঢ়া-শুনা, বিবাহ, সন্তান, চাকৰিৰ বাবে তেওঁৰ আবেগ কিছু সময়ৰ বাবে ৰুদ্ধ হৈ গৈছিল। ২০১৯ চনত কথাবোৰ পুনৰ সলনি হ’ল। এদিন পুৱা তিনিওটা সন্তানক স্কুললৈ পঠিয়াই দিয়াৰ পিছত তেওঁ নিজৰ পুৰণি ডিজাইনৰ স্কেচবোৰ চাই আছিল। এই কাগজবোৰত সৰু সৰু ফুলৰ অংকন আছিল। তেওঁ সেইবোৰ তুলি লৈ আকৌ আৰম্ভ কৰিলে। সেই মুহূৰ্তৰ পৰা ৰুবিনাই আৰু কেতিয়াও ৰৈ নাথাকিল।
ৰুবিনা আলিগড় মুছলিম বিশ্ববিদ্যালয়ৰ প্ৰশাসনিক কাৰ্যালয়ত চাকৰি কৰে আৰু স্বামী আৰু সন্তানৰ সৈতে এ এম ইউ কেম্পাছত থাকে। দিল্লীৰ পৰা এডভাৰটাইজিং এণ্ড কমিউনিকেচনত তেওঁ মাষ্টাৰ্ছ ডিগ্ৰী সম্পূৰ্ণ কৰিছিল। সেয়ে ফুল-পট্টীৰ কাম পুনৰ আৰম্ভ কৰাৰ সময়ত তেওঁৰ প্ৰেজেণ্টেচন আৰু ব্ৰেণ্ডিঙৰ মান উন্নত হৈছিল।
তেওঁ মহিলা শিপিনীৰ এটা দল সৃষ্টি কৰিছিল। ৰুবিনাই তেওঁলোকক ঠিকাভিত্তিক কাম দিলে। তেওঁৰ অনলাইন অৰ্ডাৰ আহিবলৈ ধৰিলে। ছ’চিয়েল মিডিয়াই তেওঁক সামগ্ৰীসমূহৰ প্ৰচাৰত বহুত সহায় কৰিছিল। তেওঁৰ ইনষ্টাগ্ৰাম পেজ – বেণ্ড দ্য ট্ৰেণ্ড উইথ ফুলপট্টি – কেৱল এটা পেজেই নহয়, ই এক আন্দোলন হৈ পৰিল।
ফুলপট্টিৰ ডিজাইন তোলা কাপোৰ
ফুল-পট্টী এটা সাধাৰণ এম্ব্ৰয়ডাৰী নহয়। এই শিল্পত কাপোৰৰ সৰু সৰু টুকুৰাবোৰ কাটি ভাঁজ কৰি চিলাই কৰি ফুল আৰু পাতৰ আকৃতি দিয়া হয়। তাৰ পিছত এইবোৰ কাপোৰত এম্ব্ৰয়ডাৰী কৰা হয়। সহজ-সৰল হোৱাৰ বাবেই ই অনন্য সুন্দৰ হৈ উঠে। ই এক অনন্য ভাৰতীয় এম্ব্ৰয়ডাৰী শৈলী, কিন্তু বৰ বেছি পৰিচিত নহয়।
ৰুবিনাই পৰম্পৰাটোক জীয়াই ৰখাই নহয় ইয়াৰ সৈতে পৰীক্ষা-নিৰীক্ষাও কৰি আছে। তেওঁ ইয়াক ক্ৰ’চেট, টাই-এণ্ড-ডাই, মুকেশ ৱৰ্ক, চিকাংকৰী, গোটা-পট্টি আদি আন আন শিল্পকৰ্মৰ লগত মিহলাই দিছে। তেওঁ চান্দেৰী ৰেচম আৰু কোটা কপাহৰ দৰে কাপোৰ ব্যৱহাৰ কৰিছিল। কেৱল কাপোৰৰ বাবে নহয়, ঘৰৰ সজ্জা আৰু উপহাৰৰ সামগ্ৰীৰ বাবেও তেওঁ ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰিছিল।
ৰুবিনাই দিল্লী হাট, কলকাতা, বেংগালুৰু, ৰাজস্থান, আৰু কোটাত অনুষ্ঠিত প্ৰদৰ্শনীত নিজৰ সামগ্ৰীসমূহ প্ৰদৰ্শন কৰিছে। এই সকলোতে মানুহে তেওঁৰ কামৰ শলাগ লৈছে। মানুহে কেৱল ডিজাইনবোৰেই নহয়, ইয়াৰ আঁৰৰ কাহিনীবোৰো ভাল পাইছে। কাপোৰৰ প্ৰতিটো টুকুৰাৰ এটা কাহিনী আছিল। এই কাহিনী আছিল এগৰাকী নাৰীৰ, তেওঁৰ দক্ষতাৰ, আৰু তেওঁৰ যাত্ৰাৰ।
অৱসৰ বিনোদনৰ সময়ত এখন পাৰ্কত ৰুবিনা ৰছিদ আলী
এগৰাকী শিল্পীয়ে কয়, “আগতে আমি আনৰ বাবে কাম কৰিছিলো। তেওঁলোকে ক্ৰেডিট লৈছিল। এতিয়া আমি জানো যে আমাৰ কাম আমাৰ পৰিচয়।” ৰুবিনাৰ এই প্ৰচেষ্টা কেৱল ব্যৱসায়ৰ সৈতে জড়িত নহয়, ই আমাৰ সংস্কৃতি ৰক্ষাৰ সৈতেও জড়িত।
তেওঁ “ফুল-পট্টী কা কাম” নামৰ এখন কিতাপো প্ৰকাশ কৰিছে। গ্ৰন্থখনত ১৯৭০-৮০ৰ দশকত মহিলা শিপিনীৰ সৈতে ছালেহা খানে কৰা শিল্পকৰ্মৰ কথা কোৱা হৈছে। এই কিতাপখন ছাত্ৰ, গৱেষক, ডিজাইনাৰ, আৰু নীতি নিৰ্ধাৰকসকলৰ বাবে অতি উপযোগী।
ফুল-পট্টীৰ কামৰ জৰিয়তে ৰুবিনাই বহু মহিলাক আৰ্থিক আৰু সামাজিকভাৱে সবল হোৱাত সহায় কৰি আছে। শ শ মহিলাই এতিয়া সন্মানেৰে ভাল উপাৰ্জন কৰে। ৰুবিনাই তেওঁলোকক কেৱল প্ৰশিক্ষণ দিয়াই নহয়, তেওঁলোকৰ সন্তানৰ শিক্ষা, স্বাস্থ্য আৰু ভৱিষ্যতৰো পৰিকল্পনা কৰে।
আজিৰ মেচিনত নিৰ্মিত কাপোৰৰ যুগত এতিয়াও বহুতে মৰম আৰু যত্নৰে হাতেৰে নিৰ্মিত সামগ্ৰী কিনিব বিচাৰে। সেয়ে, ফুল-পট্টীয়ে কাপোৰত সেই মানৱীয় আৰু ব্যক্তিগত স্পৰ্শ আনে।
ঘৰত থকা সময়ত ৰুবিনা ৰছিদ আলী
ৰুবিনাই কয়, “শিল্প কেৱল পৰম্পৰাগত বা সীমিত হ’ব নালাগে। আমি ইয়াৰ আত্মা হেৰুৱাই বিশ্বৰ মঞ্চলৈ লৈ যাব লাগিব। এতিয়া মই এই কলাক স্কুল, ফেশ্বন ইনষ্টিটিউট, ডিজাইন কলেজত অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ কাম কৰি আছো। মই বিচাৰো কলাটো প্ৰজন্মৰ পিছত প্ৰজন্ম ধৰি চলি থাকক। এই শিল্পৰ সৈতে জড়িত প্ৰতিগৰাকী মহিলাই নিজকে কেৱল এগৰাকী শ্ৰমিক হিচাপে নহয়, এগৰাকী শিল্পী হিচাপেহে চোৱা উচিত।"
আলিগড়ৰ এই ফুল-পট্টী শিল্পই এতিয়া সীমা অতিক্ৰম কৰিছে। এই কামেৰে ৰুবিনা ৰছিদ আলী নীৰৱ অথচ শক্তিশালী পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰতীক হৈ পৰিছে। তেওঁ কয়: “আমাৰ কলাক আমাৰ নামেৰে জনা যাওক, আৰু আমাৰ নামে আমাৰ সমাজৰ কাহিনী সলনি কৰক।”
_cadre_Rupam_Asom.webp "আলফা(স্বা)ৰ কেডাৰ ৰূপম অসম")
