উৰ্দু অনুৰাগীসকলে আগ্ৰহেৰে অপেক্ষা কৰি থকা বাৰ্ষিক উৎসৱটো উদ্বোধন কৰে দিল্লীৰ লেফটেনেণ্ট গৱৰ্ণৰ ভি কে ছাক্সেনাই। ছাক্সেনাই গুলজাৰক "বিৰল সম্পদ আৰু বহুমুখী প্ৰতিভা" বুলি অভিহিত কৰিছে। অৱশ্যে ‘সংবাদ’, ইন্টাৰেকচন প্ৰগ্ৰেমৰ সময়ত দিব্যা দত্তই গুলজাৰৰ সৈতে তেওঁৰ শৈশৱ, সম্পৰ্ক আৰু তেওঁৰ মহাকাব্যিক জীৱনৰ অবিস্মৰণীয় মুহূৰ্তৰ বিষয়ে কথা পাতিছিল।
গুলজাৰে তেওঁৰ পিতৃক ‘পিতাজী’, ‘পাপা জী’, আনকি ‘আব্বু জী’ বুলিও সম্বোধন কৰিছিল। যদিও তেওঁৰ জন্ম মুছলমান সংখ্যাগৰিষ্ঠ গাঁৱত (আজিৰ পাকিস্তানত) হৈছিল। সেই গাঁৱৰ ল’ৰা-ছোৱালীয়ে পিতৃক 'আবু জী' বুলি কোৱা মধুৰ ধৰণটোৱে তেওঁক ইমানেই আকৰ্ষণ কৰিছিল যে, তেওঁ সেই সম্বোধনটো নিজৰ পিতৃৰ বাবে বাছি লৈছিল।
প্ৰয়াত দেউতাকক সম্বোধন কৰি তেওঁ কয়, "আব্বজী, মই এতিয়া সাঁতুৰিবলৈ শিকিছো... কিন্তু পাৰ বিচাৰি পোৱা নাই।" গুলজাৰে কৈছিল যে, শৈশৱত তেওঁ স্কুলত ‘বৈতবাজী’ (অন্তাক্ষৰীৰ দৰেই আবৃত্তিৰ খেল) অধিবেশনৰ সময়ত তেওঁ ভাষাৰ ক্ষমতাৰ বাবে বিখ্যাত হৈ পৰিছিল।
জশন-ই-ৰেখতা অনুষ্ঠান
গুলজাৰে জয়ী হবলৈ দৃঢ়প্ৰতিজ্ঞ হোৱাৰ বাবে এই ক্ষেত্ৰত তেওঁৰ শিক্ষকে তেওঁক উৎসাহিত কৰিছিল। জয়ী হ’বলৈ তেওঁ চতুৰতাৰে বৰ্তমানৰ কপলেটবোৰ সংশোধন কৰি নিজৰ বুলি উপস্থাপন কৰিছিল। লাহে লাহে এই খেলা তেওঁৰ কবি হিচাপে যাত্ৰাৰ প্ৰথম পদক্ষেপ হৈ পৰিছিল। সেই সময়ত কবিসকলে ‘তাখল্লুছ’ (কলমৰ নাম) গ্ৰহণ কৰিছিল। তেওঁ 'গুলজাৰ' নামটো বাছি লৈছিল, আৰু সেইটোৱেই হৈ পৰিছিল তেওঁৰ পৰিচয়ৰ মূল সাৰমৰ্ম।
কিন্তু তেওঁৰ পিতৃয়ে এই সকলোবোৰক 'লক্ষ্যহীন বিচৰণ' বুলি গণ্য কৰিছিল। তেওঁ বিচাৰিছিল যে, তেওঁ কবিতা ত্যাগ কৰি 'সঠিক কাম' এটাত আগবাঢ়ক। এই একেবাৰে 'লক্ষ্যহীন বিচৰণ'। যি পিছলৈ ভাৰতীয় কবিতা, গীত, চিনেমাক এক অমূল্য ৰত্ন দিব বুলি কোনেও জনা নাছিল। সেইবাবেই দিল্লীৰ লেফটেনেণ্ট গৱৰ্ণৰেও গৌৰৱেৰে কয়, "গুলজাৰ চাহাবৰ সৈতে মঞ্চ ভাগ কৰি মই নিজকে সৌভাগ্যৱান বুলি গণ্য কৰিছো।"
কিন্তু তেওঁৰ সফলতা দেখি দেউতাক ওচৰত নথকাৰ যন্ত্ৰণা তেওঁৰ হৃদয়ত আজিও ৰৈ আছে। কাৰণ তেওঁ কৈছিল, "আব্বুজীয়ে এই সকলোবোৰ চাবলৈ জীয়াই নাথাকিল।" ইয়াৰ পূৰ্বে তেওঁৰ মাকৰ মৃত্যু হৈছিল, যেতিয়া তেওঁ মাত্ৰ এটি শিশু আছিল। দিব্যা দত্তই যেতিয়া তেওঁক তেওঁৰ মাকৰ কথা সুধিছিল, তেতিয়া গুলজাৰৰ চকু দুটা চকুলোৰে ভৰি পৰিছিল। কোমল, বেদনাদায়ক শব্দৰে তেওঁ কৈছিল, "আম্মাৰ ইমানে খৰখেদা আছিল, যে তেওঁ যেন ক'ৰবাত ভগৱানক দেখাৰ বাবে দৌৰি গুচি গৈছিল।" গুলজাৰে কৈছিল যে, তেওঁৰ চকু তেওঁৰ মাতৃৰ দৰে আছিল। কিন্তু মাকৰ মুখখন তেওঁৰ মনত নাছিল।
কথা-বতৰাৰ মাজতে তেওঁ মৰমেৰে 'হৰিভাই' বুলি অভিহিত কৰা প্ৰয়াত অভিনেতা সঞ্জীৱ কুমাৰক এটা হাঁহিৰে মৰমেৰে মনত পেলাইছিল। কবিতা, উৰ্দু, চিনেমা, বন্ধু-বান্ধৱী— প্ৰতিটো ক্ষেত্ৰতে গুলজাৰৰ কণ্ঠত সেই একেটা আভ্যন্তৰীণ অনুৰণন আছিল, যি কেৱল এজন প্ৰকৃত শিল্পীৰ আত্মাত জন্ম হয়। গুলজাৰে কয়, "উৰ্দু হৃদয়ৰ আৰু প্ৰেমৰ ভাষা।"
জশন-এ-ৰেখতাত গুলজাৰ আৰু দিব্যা দত্ত
তেওঁ বাংলা, পাঞ্জাবী, আৱাধী ভালপায় যদিও উৰ্দুৰ মধুৰতা আৰু পৰিশোধনৰ বাবে তেওঁৰ হৃদয়ত এক বিশেষ স্থান আছে। তেওঁ কয়, "উৰ্দুই দৰিদ্ৰতাতো ধনী অনুভৱ কৰোৱাই। যদি কোনো ফকিৰে পৰিশোধিত উৰ্দু কয়, তেন্তে তেওঁৰ শব্দ নবাবৰ দৰে অনুভৱ হয়।" আৰু ৰেখতাৰ ভৱিষ্যৎ চাই তেওঁ আচৰিত হৈছিল যে উৰ্দুক এই স্তৰলৈ অনাটো অবিশ্বাস্য।
বানছেৰাত সেই নিশা গুলজাৰে নিজৰ স্মৃতিৰ স্তৰবোৰ উন্মোচন কৰি থকাৰ সময়খিনি লাহে লাহে এটা সুন্দৰ সন্ধিয়ালৈ পৰিপক্ক হৈ পৰিছিল। চাৰিওফালে উৰ্দু অনুৰাগীৰ উজ্জ্বল চকু, শব্দৰ সুগন্ধিৰে বতাহ ভৰি পৰিছিল। এসময়ত বস্তিৰ বাবে পৰিচিত এই অঞ্চলটো বৰ্তমান দিল্লীৰ অন্যতম সুন্দৰ সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰলৈ ৰূপান্তৰিত হৈছিল। এজন আৰক্ষীয়ে হাঁহি মাৰি ক'লে, "ছাৰ, এবছৰ আগলৈকে ইয়াত বস্তি আছিল, কিন্তু এতিয়া চাওক, যেন এখন বাগিতা ফুলেৰে ফুলি উঠিছে।"
ফুলনিৰ মাজত নিশাৰ আন্ধাৰও যেন কোমল যেন লাগিছিল। দূৰৈৰ উৰন সেতুৰে পাৰ হৈ যোৱা গাড়ীৰ পোহৰবোৰ ক্ষুদ্ৰ ক্ষুদ্ৰ জুইকুৰাৰ দৰে জিলিকি উঠিছিল। সেইবোৰলৈ চাই সঁচাকৈয়ে এনে অনুভৱ হৈছিল, আমি কেৱল এখন ডাঙৰ চহৰৰ অংশ নহয়, বৰঞ্চ এটা ভৱিষ্যৎ কাহিনীৰো অংশ।
আৰু সেই কাহিনীটোৰ এটা ধুনীয়া পৃষ্ঠা আছিল নিশাৰ এই মুহূৰ্তটো, যেতিয়া গুলজাৰে নিজৰ স্মৃতিৰ টোপোলাটো খুলিছিল আৰু কৈছিল, "আব্বুজী, মই এতিয়া সাঁতুৰিবলৈ শিকিছো... কিন্তু পাৰ বিচাৰি পোৱা নাই।"
