চাকিব চেলিম
মোহনদাস কৰমচাঁদ গান্ধী ভাৰতৰ আটাইতকৈ সন্মানীয় আৰু প্ৰশংসনীয় ব্যক্তি হোৱাৰ লগতে তেওঁ দেশৰ আটাইতকৈ সমালোচনাৰ সন্মুখীন হোৱা ব্যক্তিও। সাধাৰণতে মানৱতা আৰু বিশেষকৈ ভাৰতীয়ৰ প্ৰতি তেওঁৰ দায়বদ্ধতাক লৈ প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰিবলৈ প্ৰায়ে ভুল আৰু মিছা তথ্য, অৰ্ধসত্যৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
প্ৰতি বছৰে আমি ১৫ আগষ্টত কেইবাটাও ফেচবুক পোষ্ট, টুইট আদিত ভাৰতে স্বাধীনতা লাভ কৰাৰ সময়ত গান্ধী কিয় দিল্লীত নাছিল বুলি প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰা দেখিবলৈ পাওঁ। ১৯৪৭ চনৰ ১৫ আগষ্টত কলকাতাত থকা নিজৰ ঘৰত তেতিয়াৰ মুছলিম লীগৰ নেতা তথা বংগৰ মুখ্যমন্ত্ৰী এইচ এছ ছুহৰাৱাৰ্ডীৰ সৈতে গান্ধীক দেখা পোৱা এখন ফটোৱে বাৰম্বাৰ এই প্ৰশ্নৰ অৱতাৰণা কৰি আছে।
ভাৰতে ব্ৰিটিছৰ পৰা স্বাধীনতা লাভ কৰাৰ লগে লগে গান্ধী বংগত থকাটো এটা সত্য য’ত তেওঁ সাম্প্ৰদায়িক হিংসাৰ জুই নিৰ্বাপন কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল। ভাৰত বিভাজনে মুছলমান আৰু হিন্দুসকলক গৃহযুদ্ধৰ দিশে লৈ গৈছিল।
এই অস্থিৰতা আৰু অৰাজকতা বন্ধ কৰাৰ বাবে গান্ধীৰ প্ৰচেষ্টাক সমালোচকসকলে প্ৰায়ে হিন্দুৰ বিৰুদ্ধে তেওঁৰ ‘পক্ষপাতিত্ব’ বুলি ভাবে। তেওঁলোকে প্ৰশ্ন কৰে যে তেওঁ কিয় বেছিকৈ মুছলমানক হত্যা কৰা বংগলৈ গ’ল আৰু হিন্দুৰ আক্ৰমণৰ বলি হোৱা ঠাইলৈ কিয় নগ’ল।
আমোদজনক কথাটো হ’ল এবছৰৰ আগতে গান্ধীয়ে মুছলিম লীগৰ পৰাও একেধৰণৰ প্ৰশ্নৰ সন্মুখীন হৈছিল। মুছলিম লীগ নেতৃত্বাধীন গোটৰ হাতত বহুতো হিন্দু লোক ক্ষতিগ্ৰস্ত হোৱা এটা হিংসাত্মক ঘটনাৰ পিছত তেওঁলোকে গান্ধীজীক সুধিছিল যে তেওঁ মুছলমানৰ প্ৰতি কিয় সহানুভূতি প্ৰকাশ নকৰে।
২৭ অক্টোবৰ ১৯৪৬ত হৰিজন বাতৰি কাকতত প্ৰকাশিত বাতৰিত মহাত্মা গান্ধীয়ে নতুন দিল্লীত তেওঁৰ অনুগামীসকলক সম্বোধন কৰাৰ সময়ত জাতিৰ পিতাৰ উদ্ধৃতি দি কৈছিল, “তেওঁ কাৰো ওপৰত বিচাৰ কৰিবলৈ বংগলৈ যোৱা নাছিল। তেওঁ ৰাইজৰ সেৱক হিচাপে তালৈ গৈছিল আৰু হিন্দু-মুছলমানক সমানে লগ ধৰি সংঘাত নিৰাময়ৰ চেষ্টা কৰিছিল। একাংশ মুছলমানে আজি তেওঁক শত্ৰু হিচাপে গণ্য কৰিছিল। কিন্তু তেওঁলোকৰ খঙত তেওঁ একো আপত্তি কৰা নাছিল। তেওঁৰ ধৰ্মপন্থীসকলে কেতিয়াবা তেওঁৰ ওপৰত খং কৰা নাছিলনে ?”
উল্লেখ্য যে, ১৯৪৭ চনত গান্ধীৰ ভূমিকাক লৈ সমালোচনা কৰা লোকসকলে বংগৰ দাঙ্গা বন্ধ কৰাৰ বাবে শ্যামা প্ৰসাদ মুখাৰ্জীক প্ৰায়ে প্ৰশংসা কৰে। তেওঁলোকে জনা উচিত যে ১৯৪৭ চনৰ আগষ্ট মাহত গান্ধীক বংগলৈ নিমন্ত্ৰণ কৰাসকলৰ ভিতৰত মুখাৰ্জীও অন্যতম আছিল।
বিনা মজুমদাৰে তেওঁৰ আত্মজীৱনী মেম’ৰিজ অৱ এ ৰলিং ষ্টোনত লিখিছে, “আন নেতাসকলে স্বাধীনতা উদযাপনৰ বাবে সাজু হৈ থকাৰ সময়তে গান্ধীজীয়ে তেওঁৰ মুখ্য দোভাষী অধ্যাপক এন.কে. বসুক সংগী কৰি নোৱাখালীলৈ ৰাওনা হৈছিল। ৰেলখন হাওৰা পোৱাৰ আগতেই শ্যামা প্ৰসাদ মুখাৰ্জী আৰু বংগৰ মুখ্যমন্ত্ৰী এইচ.এছ ছুৰাৱাৰ্ডিয়ে গান্ধীজীক সাক্ষাৎ কৰি হাওৰাত নামিবলৈ আৰু স্বাধীনতাৰ প্ৰাকমুহূৰ্তত মুছলমানৰ হত্যাকাণ্ড ৰোধ কৰিবলৈ তেওঁক অনুৰোধ জনায়।
হামিদুল হুক চৌধুৰীয়ে তেওঁৰ স্মৃতিগ্ৰন্থত উল্লেখ কৰিছে যে গান্ধীয়ে কলকাতা (তেতিয়াৰ কলিকতা)ত উপস্থিত হোৱাৰ সময়ত ডাইৰেক্ট একচন ডে হত্যাকাণ্ডৰ পিছত প্যাৰেলাল (গান্ধীৰ সম্পাদক)ৰ সৈতে প্ৰতিটো গুৰুত্বপূৰ্ণ স্থানতে শ্যামা প্ৰসাদ মুখাৰ্জীয়ে তেওঁৰ লগত গৈছিল। ছুহৰাৱাৰ্ডিয়ে গান্ধীৰ কথা নুশুনি আনকি তেওঁৰ লগত বেয়া আচৰণো কৰিছিল।
চৌধুৰীয়ে লিখিছে যে বিভাজনৰ সময়ত গান্ধীৰ সৈতে ছুহৰাৱাৰ্ডিয়ে হিন্দু-মুছলমান ঐক্যৰ শুভবাৰ্তা প্ৰচাৰ কৰি তেওঁৰ লগত ঘূৰি ফুৰিছিল। শ্যামা প্ৰসাদ মুখাৰ্জী হিন্দু মহাসভাৰ নেতা হৈ ভাৰতীয় জনসংঘ (বৰ্তমানৰ বিজেপিৰ পূৰ্বসূৰী) গঠন কৰে। তেওঁৰ মতে ১৯৪৬ আৰু ১৯৪৭ চনত বংগই সন্মুখীন হোৱা সমস্যাৰ সমাধান কেৱল গান্ধীৰ হাততহে আছিল।
