শান্তি প্ৰিয়া ৰায়চৌধুৰী
পৰম্পৰা আৰু স্থাপত্যৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতৰ এটা অন্যতম অসাধাৰণ আৰু অনন্য মছজিদ হৈছে নাখোদা মছজিদ। এই মছজিদটো মধ্য কলকাতাৰ বৰা বজাৰৰ চিটপুৰ পথত অৱস্থিত। মহাত্মা গান্ধী পথৰ পৰা দক্ষিণ দিশৰ ৰবীন্দ্ৰ সাৰণীলৈ যোৱা জাকাৰিয়া ষ্ট্ৰীটৰ সংযোগস্থলত এই নাখোদা মছজিদ অৱস্থিত।
নাখোদা হৈছে চুন্নী মুছলমানৰ এটা সম্প্ৰদায়। এই মছজিদত প্ৰায় ১০ হাজাৰ লোকে একেলগে নামাজ পঢ়ে। যিকোনো ধৰ্মৰ লোকে ইচ্ছা কৰিলে ইয়ালৈ আহি মছজিদটো পৰিদৰ্শন কৰিব পাৰে। প্ৰতিদিনে বহু অসহায় মুছলমানে এই মছজিদত নিশা কটায়।
শতবৰ্ষ গছকা নখোদা মছজিদ
ইয়াত পবিত্ৰ ৰমজান মাহত মানুহৰ বাবে ইফতাৰ আৰু চেহৰিৰ ব্যৱস্থা কৰা হয়।ৰমজানৰ শেষৰ দহ দিনত মছজিদত ইতিকাফ পালন কৰা হয়। এই নখোদা মছজিদটো মোগল সম্ৰাট আকবৰৰ সমাধিৰ অনুকৰণত নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। আজি য'ত নাখোদা মছজিদ আছে, তাত আগতে এটা সৰু মছজিদ আছিল। গুজৰাটৰ কুচ অঞ্চলৰ বাসিন্দা আব্দুৰ ৰহিম ওচমান নামৰ এজন ভক্তপ্ৰাণ ব্যক্তিয়ে সেই ঠাইতে এই মছজিদটো নিৰ্মাণ কৰিছিল। ১৯২৬ চনৰ ১১ ছেপ্টেম্বৰত নাখোদা মছজিদৰ আধাৰশিলা স্থাপন কৰা হয়। সেই সময়ত মছজিদ নিৰ্মাণৰ মুঠ খৰচ আছিল ১৫ লাখ টকা। যাৰ বজাৰ মূল্য আজিৰ দিনত কেইবাশ কোটি টকা হ'ব।
নাখোদা মছজিদ আল্লাহৰ ইবাদত গৃহ। আগতে এই মছজিদটোক "বৰহী মছজিদ" বুলি কোৱা হৈছিল। পিছলৈ মছজিদটোৰ নাম নাখোদা মছজিদ ৰখা হয়। নাখোদা শব্দটোৰ সমাৰ্থক হৈছে "নাৱিক"। এই মছজিদৰ প্ৰতিষ্ঠাপক আব্দুৰ ৰহিম ওছমান আছিল এজন নাৱিক। তেওঁৰ কাম আৰু আল্লাহৰ ঘৰ নিৰ্মাণত তেওঁৰ অৰিহণাক সন্মান জনাই এই মছজিদটোৰ নাম ৰখা হৈছিল "নাখোদা মছজিদ"।
দূৰৰ পৰা নাখোদা মছজিদলৈ চালে এনে লাগে যেন এয়া মোগল সম্ৰাট আকবৰৰহে সমাধিস্থান। এই ধৰ্মীয় গঠনটো মোগল সম্ৰাট আকবৰৰ সমাধিৰ শৈলীত নিৰ্মাণ কৰা হৈছে। এই মছজিদৰ বাহিৰৰ ফালে ৰঙা শিলৰ আবৃত আছে, যিটো চিকন্দৰত অৱস্থিত আকবৰৰ সমাধিতো দেখা যায়।
নখোদা মছজিদৰ প্ৰৱেশদ্বাৰৰ এক দৃশ্য
আকৌ এই মছজিদৰ ভিতৰৰ অংশ বগা শিলেৰে নিৰ্মাণ কৰা হৈছে, যিটো আগ্ৰাত অৱস্থিত তাজমহলৰ ভিতৰৰ অংশৰ দৰেই দেখা যায়। নাখোদা মছজিদ স্থাপত্যৰ এক অনন্য নিদৰ্শন। এই মছজিদটো মোগল স্থাপত্য শৈলীত নিৰ্মাণ কৰা হৈছে।
ইয়াক ভাৰত-ছাৰাচেনিক স্থাপত্যৰ অংশ বুলিও কোৱা হয়। মছজিদটোৰ তিনিটা গম্বুজ, দুটা মিনাৰ আছে, যাৰ উচ্চতা হৈছে ১৫১ ফুট। ইয়াৰ উপৰিও সৰু-বৰ আন ২৫টা ওখ খুঁটাও আছে, যিবোৰ ১০০ ফুটৰ পৰা ১১৭ ফুট ওখ। মুঠতে এই মছজিদত ২৭টা মিনাৰ আছে।
মছজিদৰ বাহিৰৰ অংশটো বিশাল। বগা মাৰ্বলৰ মজিয়া, চেণ্ডেলিয়াৰ, ডাঙৰ প্ৰাৰ্থনা গৃহ, প্ৰাচীন কাঠৰ ঘড়ী, বেলজিয়ামৰ কাঁচ আৰু মিহি সজ্জা আৰু কলাত্মক কল্পনাৰ এক অনন্য উদাহৰণ।
নাখোদা মছজিদৰ মূল দুৱাৰখন আগ্ৰাৰ "ফাতেহপুৰ ছিক্ৰী"ৰ বুলণ্ড দৰৱাজাৰ আৰ্হিত নিৰ্মাণ কৰা হৈছে। ইয়াৰ গ্ৰেনাইট শিল বিহাৰৰ টলিপুৰৰ পৰা অনা হৈছিল। ইয়াক নিৰ্মাণ কৰিছিল মেকিনটছ বাৰ্ন কোম্পানীয়ে।
মছজিদৰ ভিতৰৰ সুন্দৰ সজ্জা আৰু কলাত্মক মনোমোহাতাই এক আচৰিত পৰিৱেশৰ সৃষ্টি কৰে। নাখোদা মছজিদৰ মূল প্ৰৱেশদ্বাৰ আগ্ৰাৰ ফাতেহপুৰ ছিক্ৰীত অৱস্থিত “বুলণ্ড দৰৱাজা”ৰ দৰে সুন্দৰ গঠন। নাখোদা মছজিদৰ আটাইতকৈ ধুনীয়া কথাটো হ’ল এই মছজিদৰ অজু কক্ষ। মছজিদৰ প্ৰৱেশদ্বাৰলৈ যোৱা বাটতে অজু কক্ষটো অৱস্থিত। অজু কক্ষটো এক মহলীয়া অট্টালিকা।
মছজিদৰ ভিতৰৰ দৃশ্য
অজু কক্ষৰ ভিতৰত অজু কৰিবলৈ এটা কুঁৱা আছে। মুছলমানসকলে বহি অজু কৰিবলৈ চৌদিশে ওখ ঢাপ আছে। কুঁৱাৰ পানীত ৰং-বিৰঙী মাছ আছে। মুছলমানসকলে অজু কৰাৰ সময়ত এই ৰঙীন মাছবোৰৰ লগত খেলা কৰে। কুঁৱাৰ বেৰৰ এফালে চাৰিটা তোৰণ দেখা যায়। সিটো পাৰে দুখন তোৰণ আছে। কুঁৱাৰ পৃষ্ঠভাগ মুকলি ঠাই।
এই মুকলি ঠাইখন আৰু মুকলি আকাশৰ মাজত এক সংযোগ আছে। অজু কক্ষৰ পৰা মুকলি আকাশখন দেখা যায়। বৰষুণৰ দিনত বৰষুণৰ পানী পোনপটীয়াকৈ এই কুঁৱাটোত প্ৰৱেশ কৰে।
তাৰ পিছত ইয়াত এটা বেলেগ ৰূপৰ সৃষ্টি হয়। প্লাজাৰ পৰা কুঁৱাটোলৈ আৰু উপৰিভাগলৈ উঠিবলৈ দীঘলীয়া চিৰি এটা আছে। এই চিৰিটো ব্যৱহাৰ কৰি আপুনি পোনে পোনে ওপৰলৈ যাব পাৰে। বিভিন্ন উৎসৱ বা অনুষ্ঠানৰ সময়ত ছাদৰ অংশ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি।
আলোকসজ্জাৰে উজ্বলি উঠা নখোদা মছজিদ
উৎসৱৰ সময়ত নাখোদা মছজিদ সুন্দৰকৈ সজাই তোলা হয়। উৎসৱৰ দিনা নাখোদা মছজিদ আনন্দময় হৈ পৰে। ঈদৰ সময়ত মছজিদৰ চাৰিওফালে ১ লাখ ২৫ হাজাৰৰো অধিক লোক সমবেত হয়। কেৱল ঈদতে নহয়, প্ৰতি শুকুৰবাৰে ২৫ৰ পৰা ৩০ হাজাৰ লোকে জামাতৰ সৈতে একেলগে নামাজ পঢ়ে।
মহৰমৰ সময়ত নাখোদা মছজিদ বৃহৎ উদযাপনৰ স্থানত পৰিণত হয়। এই সময়ত মছজিদৰ পৰা ওলাই আহে তাজিয়া শোভাযাত্ৰা। শোভাযাত্ৰাৰ লগে লগে লাঠি আৰু অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰৰ প্ৰদৰ্শন কৰা হয়। নাখোদা মছজিদৰ চাৰিওফালে বিভিন্ন সুন্দৰকৈ সজাই তোলা দোকান আছে। ইয়াৰ মাজতে সকলোৱে উপভোগ কৰি এক সুস্বাদু মিঠাই, যাক কোৱা হয় ফিৰ্নি বুলি।
ইয়াত সকলো ধৰ্মৰ মানুহ একত্ৰিত হয়। কলকাতাৰ নাখোদা মছজিদলৈ যোৱাৰ ক্ষেত্ৰত কোনো বাধা নাই। টিকটৰো ব্যৱস্থা নাই। এই মছজিদটো চাবলৈ যিকোনো ব্যক্তিয়ে প্ৰৱেশ কৰিব পাৰে। প্ৰতিদিনে স্থানীয় লোকৰ উপৰিও বহু বিদেশী আৰু আন ধৰ্মৰ লোকো এই মছজিদলৈ আহে। পুৱা ৬.০০ বজাৰ পৰা নিশা ৮.০০ বজালৈ দৰ্শনাৰ্থীয়ে যেতিয়াই মন যায়, তেতিয়াই মছজিদটো চাব পাৰে।
মছজিদৰ ভিতৰত ফটো তোলাত কাৰো আপত্তি নাই। অৱশ্যে মছজিদ আল্লাহৰ ঘৰ। দৃঢ় মন আৰু নিৰ্মল হৃদয়েৰে অজু লৈ মছজিদত প্ৰৱেশ কৰিব লাগে।
