ড০ শোমাইলা ৱাৰ্চি
ভাৰতীয় ৰাজনীতিত দীৰ্ঘদিন ধৰি পৰিচয়ৰ ৰাজনীতি প্ৰচলিত হৈ আহিছে। কিন্তু ইয়াৰ দ্বাৰা ভাৰতীয় মুছলমান যিমান উপকৃত হ'ব লাগে, সিমান উপকৃত নহ’ব পাৰে বুলি উদ্বেগ বৃদ্ধি পাইছে। মুছলমান সম্প্ৰদায়ৰ এক বুজন পৰিমাণৰ ভোটাৰ আছে। ২০১১ চনৰ লোকপিয়ল অনুসৰি ৬৪০ খন জিলাত বিস্তৃত ভাৰতীয় জনসংখ্যাৰ ১৪.২% মুছলমান। প্ৰায় ১০০ খন জিলাত মুছলমান জনসংখ্যাৰ এক পঞ্চমাংশতকৈও অধিক। ২০১৯ চনৰ নিৰ্বাচনত ভাৰতীয় সংসদত ২৭ জন সাংসদ পোৱা গৈছিল যেতিয়া মুছলমান সাংসদৰ আদৰ্শ সংখ্যা হ'ল ৭৬ জন।
এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰশ্ন হ’ল যে ইমান প্ৰভাৱশালী জনগাঁথনি হোৱাৰ পিছতো মুছলমানসকলে ৰাজনৈতিকভাৱে উপেক্ষিত অনুভৱ কৰি আহিছে আৰু স্বাস্থ্য, শিক্ষা, জীৱিকাৰ দৰে উন্নয়নমূলক সূচকৰ ক্ষেত্ৰত সম্প্ৰদায়টো পিছ পৰি আছে কিয় ? এই অৱস্থাৰ এটা কম চৰ্চিত কাৰণ হ’ল সম্প্ৰদায়টো পৰিচয়ৰ ৰাজনীতিৰ বলি হৈছে যিটো কোনো সম্প্ৰদায়ৰ উন্নয়নমূলক সমস্যাসমূহ সমাধানৰ কেতিয়াও ফলপ্ৰসূ উপায় নাছিল।
ৰাজনীতি বিজ্ঞানী ফ্ৰান্সিছ ফুকুৱামাৰ মতে পৰিচয় ৰাজনীতিক "সেই পৰিচয়ৰ বাবে অধিকাৰ আৰু স্বীকৃতি সুৰক্ষিত কৰিবলৈ নিজৰ বিশেষ পৰিচয় বা গোটৰ সদস্যপদৰ ৰাজনীতিকৰণ। একেদৰেই পৰিচয়ৰ ৰাজনীতিক ৰাজনীতি বিজ্ঞানী আইৰিছ মেৰিয়ান ইয়ঙেও "সামাজিক আন্দোলন আৰু সংগঠনৰ কৌশল" বুলি সংজ্ঞায়িত কৰিছে, যাৰ জৰিয়তে নিপীড়িত গোটসমূহে সম্পূৰ্ণ নাগৰিকত্বৰ মৰ্যাদা লাভ কৰিবলৈ আৰু বৈষম্য দূৰ কৰিবলৈ অধিকাৰ আৰু স্বীকৃতি লাভ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে"।
কিন্তু ভাৰতীয় ৰাজনৈতিক প্ৰেক্ষাপটত বিভিন্ন গোটে অনুসৰণ কৰা কৌশল আৰু কাৰ্য্য হিচাপে পৰিচয়ৰ ৰাজনীতিয়ে এই গোটসমূহৰ স্বাৰ্থক আগুৱাই নিয়াত যিদৰে সফল হ’ব লাগিছিল, সেই ধৰণে সফল হোৱা নাই। সমান প্ৰতিনিধিত্ব নিশ্চিত কৰা, বৈষম্য আৰু অত্যাচাৰক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা, ইয়াৰ সদস্যসকলৰ মাজত সম্প্ৰদায় আৰু সংহতিৰ ভাৱ সৃষ্টি কৰাতকৈ পৰিচয়ৰ ৰাজনীতিয়ে মুছলমানসকলক এনে ৰাজনৈতিক অভিনেতা আৰু দলৰ দাসত্বত ৰাখিছে, যাৰ একমাত্ৰ লক্ষ্য হৈছে দায়বদ্ধতা অবিহনে ক্ষমতা বজাই ৰখা।
ইপিডব্লিউ, পৰিচয় ৰাজনীতি, আৰু ভাৰতীয় মুছলমানৰ বাবে লিখা গুৰুত্বপূৰ্ণ ৰচনাখনত আছঘৰ আলী ইঞ্জিনিয়াৰে আঙুলিয়াই দিছে যে ধৰ্মীয় ৰেখাৰে ভোটাৰক সংগঠিত কৰিবলৈ পৰিচয়ৰ ৰাজনীতিৰ ব্যৱহাৰে ভাৰতীয় মুছলমানসকলক উপেক্ষিত কৰি তেওঁলোকৰ অগ্ৰগতিত বাধাৰ সৃষ্টি কৰিছে। ইঞ্জিনিয়াৰে লক্ষ্য কৰে যে পৰিচয়ৰ ৰাজনীতিয়ে ভাৰতীয় মুছলমানসকলৰ ৰাজনৈতিক প্ৰতিনিধিত্ব বৃদ্ধি কৰাত সহায় কৰিছে যদিও ইয়াৰ ফলত সাম্প্ৰদায়িক উত্তেজনাও অধিক শক্তিশালী হৈছে আৰু ইয়াৰ ফলত সম্প্ৰদায়টোৰ বিৰুদ্ধে বৈষম্যৰ সৃষ্টি হৈছে।
বিভিন্ন সমীক্ষা আৰু প্ৰতিবেদনৰ পৰা দেখা গৈছে যে ভাৰতীয় মুছলমানসকলে পৰিচয়ৰ ৰাজনীতিৰ পৰা লাভৱান হোৱা নাই। উদাহৰণস্বৰূপে, ২০০৬ চনত সচাৰ সমিতিৰ প্ৰতিবেদনত জীৱনৰ বিভিন্ন দিশত সমাজে সন্মুখীন হোৱা বৈষম্যৰ ওপৰত আলোকপাত কৰা হৈছিল। প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা হৈছে যে ভাৰতীয় মুছলমানসকলৰ শিক্ষাৰ স্তৰ কম, স্বাস্থ্যসেৱাৰ সুবিধা কম, চৰকাৰী আৰু ৰাজহুৱা সেৱাত কম প্ৰতিনিধিত্ব। প্ৰতিবেদনত এই কথাও আঙুলিয়াই দিয়া হৈছে যে সম্প্ৰদায়টোৰ দৰিদ্ৰতাৰ হাৰ ৰাষ্ট্ৰীয় গড়তকৈ অধিক।
ইয়াৰ এটা কাৰণ হ’ব পাৰে যে ৰাজনীতিবিদসকলে সম্প্ৰদায়ৰ উদ্বেগক সম্বোধন নকৰাকৈয়ে পৰিচয়ৰ ৰাজনীতিক ভোট নিশ্চিত কৰাৰ উপায় হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিছে। পৰিচয়ভিত্তিক বিষয়সমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়াটোৱে প্ৰায়ে অৰ্থনৈতিক উন্নয়ন আৰু সমাজ কল্যাণৰ দৰে অধিক জৰুৰী চিন্তাক ঢাকি পেলাইছে। ফলত ভাৰতীয় মুছলমানসকল উন্নয়নৰ ক্ষেত্ৰত পিছ পৰি ৰৈছে, আনকি ৰাজনীতিবিদসকলে ভোট লাভৰ বাবে নিজৰ পৰিচয় ব্যৱহাৰ কৰিয়েই আছে।
আন এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ হ’ল নিজৰ স্বাৰ্থক প্ৰতিনিধিত্ব কৰা বুলি দাবী কৰা ৰাজনৈতিক দলসমূহে উপলব্ধি নকৰে যে সংখ্যাগৰিষ্ঠ ভোট লাভ কৰা দলটোৱেহে নিৰ্বাচনী যুঁজত শেষ হাঁহি লাভ কৰে। আৰু ভোটদানৰ আচৰণ এনেকুৱা যে সংখ্যালঘু সম্প্ৰদায়ে যদি ধৰ্মীয় ৰেখাত ভোট দিয়ে তেন্তে সংখ্যাগৰিষ্ঠ সম্প্ৰদায়ৰ আংশিক একত্ৰীকৰণেও সংখ্যালঘু সম্প্ৰদায়ৰ বাবে নিৰ্বাচনী ফলাফলৰ বিৰূপ ফলাফলৰ সূচনা কৰিব। ২০১৯ চনত সম্ভৱতঃ সেইটোৱেই ঘটিছিল যেতিয়া ৮০ খন আসনৰ ভিতৰত ৫৮ খন মুছলমান প্ৰাৰ্থীয়ে হেৰুৱাইছিল য'ত মুছলমানসকল অন্যথা জনসংখ্যাৰ কমেও ২০ শতাংশ।
পৰিচয়ৰ ৰাজনীতিয়ে নিৰ্বাচনী মেৰুকৰণৰ সূচনা কৰে যিয়ে কু-সংস্কাৰক শক্তিশালী কৰি আৰু সম্প্ৰদায়টোক কলংকিত কৰি মুছলমানসকলৰ ক্ষতি কৰে। সমাজৰ বিভিন্নজনৰ বাক্যবাণে সংখ্যাগৰিষ্ঠ সম্প্ৰদায়ৰ মনত মুছলমানসকলৰ প্ৰতি নেতিবাচক ভাবমূৰ্তি সৃষ্টি কৰে, যাৰ ফলত তেওঁলোকে সমাজৰ লগত একত্ৰিত হোৱা আৰু দেশৰ অৰ্থনৈতিক আৰু সামাজিক জীৱনত সম্পূৰ্ণৰূপে অংশগ্ৰহণ কৰাটো কঠিন হৈ পৰে।
সেয়েহে ভাৰতীয় মুছলমানসকলে উন্নয়নমূলক বিষয়ত মনোনিবেশ কৰাৰ সময় আহি পৰে। সম্প্ৰদায়টোৱে ৰাষ্ট্ৰীয় মূলসুঁতি, অৰ্থনৈতিক বিকাশ, জীৱিকা, শিক্ষা আৰু স্বাস্থ্যসেৱাত আত্মীকৰণক অগ্ৰাধিকাৰ দিব লাগে। এই বিষয়বোৰ সমাজৰ সামগ্ৰিক কল্যাণ উন্নত কৰাৰ বাবে আৰু উন্নয়ন প্ৰক্ৰিয়াত তেওঁলোক পিছ পৰি নাথকাটো নিশ্চিত কৰাৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। মুছলমানসকলে চৰকাৰী আৰু ৰাজহুৱা সেৱাসমূহত উন্নত প্ৰতিনিধিত্বৰ দাবী কৰিব লাগিব, কিয়নো ই নিশ্চিত কৰাত সহায় কৰিব পাৰে যে তেওঁলোকৰ কণ্ঠস্বৰ শুনা যায় আৰু তেওঁলোকৰ উদ্বেগবোৰ সমাধান কৰা হয়।
(ড° শোমাইলা ৱাৰ্ছীয়ে দিল্লী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ মহাৰাজা আগৰছেন মহাবিদ্যালয়ত ৰাজনীতি বিজ্ঞান আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সম্পৰ্ক বিষয়ত অধ্যাপনা কৰে)
