মনছুৰুদ্দিন ফৰিদী / নতুন দিল্লী
১৯৮৭ চনত মাত্ৰ সাতজন ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰে কলকাতাত শৈক্ষিক যাত্ৰা আৰম্ভ কৰিছিল আল আমিন মিছন নামৰ ইছলামিক শিক্ষা প্ৰতিষ্ঠানটোৱে। ৩৭ বছৰৰ পাছত এতিয়া ইয়াৰ অধীনত আন পাঁচখন ৰাজ্যৰ ৪১টা আৱাসিক কেম্পাছকে ধৰি ৭২টা প্ৰতিষ্ঠানৰ সৈতে এক আন্দোলনলৈ ৰূপান্তৰিত হৈছে। এই শিক্ষানুষ্ঠানসমূহত ২০ হাজাৰৰো অধিক ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে অধ্যয়ন কৰি আছে।
আল আমিনৰ এই মিছন গ্ৰাম্য অঞ্চলৰ মুছলমান ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ বাবে এক আশীৰ্বাদ হৈ পৰিছে। আল আমিন মিছনৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ সফলতা হ’ল সম্পদৰ অভাৱ আৰু আৰ্থিক সমস্যাৰ বাবে পিছ পৰি থকা মুছলমানসকলক পৰ্যাপ্ত শিক্ষাৰ পোহৰেৰে আগুৱাই নিয়া।
পশ্চিম বংগৰ এখন সৰু গাঁও খালাতপুৰত অৱস্থিত আল আমিন মিছন বৰ্তমান বংগৰ ছাৰ চৈয়দ নামেৰে পৰিচিত মহম্মদ নুৰুল ইছলামৰ মগজুৰ সৃষ্টি।
নিয়মীয়া শিক্ষাৰ উপৰিও আল আমিন মিছনে হাজাৰ হাজাৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক পেছাদাৰী কলেজত প্ৰৱেশৰ বাবে আয়োজিত মেডিকেল, ইঞ্জিনিয়াৰিং, আৰু অন্যান্য প্ৰতিযোগিতামূলক পৰীক্ষাৰ প্ৰশিক্ষণ প্ৰদান কৰে। এতিয়ালৈকে এই প্ৰতিষ্ঠানটোৰ প্ৰশিক্ষণে প্ৰায় ৪০,০০০ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক পেছাদাৰী কলেজত ভৰ্তি কৰাত সহায় কৰিছে। ইয়াৰে ৮,০০০ জন চিকিৎসক আৰু ৫,২৫০ জন অভিযন্তা হৈছে।
প্ৰতিষ্ঠানটোৰ বহু ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে অসামৰিক সেৱা, আইন, সংবাদ মাধ্যমত পাৰদৰ্শিতা দেখুৱাইছে। এইদৰে, আল আমিন মিছনে কেৱল শিক্ষাৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ বাধা দৰিদ্ৰতা, আৰু অনগ্ৰসৰতা দূৰ কৰাত সহায় কৰাই নহয়, দেশৰ প্ৰগতি আৰু সমৃদ্ধিতো অৰিহণা যোগাইছে।
উল্লেখ্য যে, শিক্ষক হিচাপে নূৰ-উল ইছলামৰ এটা ডাঙৰ সপোন আছিল। তেওঁ কয় যে তেওঁৰ সপোনৰ বাবেই আজি চাৰিটা কেম্পাছক লৈ গঠিত খালাতপুৰ ইনষ্টিটিউটত ১৫০০ৰো অধিক ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে অধ্যয়ন কৰি আছে। ৰাঁচী, পাটনা, মধ্যপ্ৰদেশ, আৰু ত্ৰিপুৰাত প্ৰতিষ্ঠানটোৰ আন চাৰিটা কেম্পাছ আছে। তেওঁৰ অভিজ্ঞতাৰ ভিত্তিত আন বহুকেইজনে আন ৰাজ্যতো এনেধৰণৰ অভিযান আৰম্ভ কৰিছে।
আল আমিন একক প্ৰতিষ্ঠান হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা হৈছিল যদিও অতি কম সময়ৰ ভিতৰতে ই এক শৈক্ষিক আন্দোলনলৈ পৰিণত হৈছিল। পশ্চিমবংগৰ প্ৰায় প্ৰতিখন জিলাতে আল আমিনৰ এটা শাখা আছে। এই আৱাসিক কমপ্লেক্সসমূহৰ নেটৱৰ্কে হাজাৰ হাজাৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ ভৱিষ্যত উজ্জ্বল কৰাত সহায় কৰে।
দূৰদৰ্শী নুৰুল ইছলামে কয়, “প্ৰতিটো বছৰ আমাৰ বাবে এক মাইলৰ খুঁটি। আমাৰ শৈক্ষিক আন্দোলনে দিনক দিনে নতুন গতি লাভ কৰাৰ এইটোৱেই প্ৰমাণ।” ২০২৩ চনত NETUG চিকিৎসা পৰীক্ষাত উত্তীৰ্ণ হোৱা ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ সংখ্যা প্ৰায় ২০০০, য’ত ৬০০ নম্বৰতকৈ অধিক নম্বৰ লাভ কৰা ২৭৫ জন ছাত্ৰ-ছাত্ৰী আছিল।
আমোদজনক কথাটো হ’ল নুৰুল ইছলামে মৌলানা আজাদ মহাবিদ্যালয়ৰ ছাত্ৰ হৈ থাকোঁতেও এই শৈক্ষিক আন্দোলনৰ কথা পৰিকল্পনা কৰিছিল। বিদ্যালয়খনৰ অধ্যাপক এ চক্ৰৱৰ্তীয়ে তেওঁক শ্ৰীৰামকৃষ্ণ আৰু স্বামী বিবেকানন্দৰ জীৱন আৰু ৰামকৃষ্ণ মিছনৰ কাম-কাজৰ বিষয়ে অৱগত কৰাৰ পিছতে নুৰুলৰ মনত শৈক্ষিক আন্দোলনেৰে সমাজ সংস্কাৰৰ ইচ্ছা জাগি উঠিছিল।
আশীৰ দশকত এই প্ৰচেষ্টা কিমান সফল হ’ব তাৰ কোনো ধাৰণা নাছিল যদিও তেওঁ উপলব্ধি কৰিছিল যে মুছলমানসকলৰ মাজত আত্মবিশ্বাস আৰু সহমতৰ অভাৱে সম্প্ৰদায়টোৰ সমৃদ্ধিত বাধা হৈ পৰিছে। অন্যথা ৰামকৃষ্ণ মিছনৰ ধাৰাৰে মুছলমানসকলে উদ্যোগ ল’ব নোৱাৰাৰ কোনো কাৰণ নাই।
'আৱাজ-দ্য ভইচ'ৰ সৈতে হোৱা এক বাৰ্তালাপত নুৰুল ইছলামে কয়, হতাশাৰ কাৰণ হ’ল অবিশ্বাস। মই এই বিষয়ে চিন্তা কৰি উদ্যোগ গ্ৰহণ কৰিছিলো। মোৰ এই পদক্ষেপত কোৰআনৰ এটা আয়াত অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা লৈছিল, যিটো হৈছে ছূৰা ৰাদৰ ১১ নং আয়াত। ইয়াত কোৱা হৈছে যে “আল্লাহে মানুহৰ অৱস্থা সলনি নকৰে যদিহে তেওঁলোকে নিজৰ মাজত থকা চিন্তা সলনি নকৰে”।
আমোদজনক কথাটো হ’ল নুৰুল ইছলামে মৌলানা আজাদ মহাবিদ্যালয়ৰ ছাত্ৰ হৈ থাকোঁতেও এই শৈক্ষিক আন্দোলনৰ কথা পৰিকল্পনা কৰিছিল। বিদ্যালয়খনৰ অধ্যাপক এ চক্ৰৱৰ্তীয়ে তেওঁক শ্ৰীৰামকৃষ্ণ আৰু স্বামী বিবেকানন্দৰ জীৱন আৰু ৰামকৃষ্ণ মিছনৰ কাম-কাজৰ বিষয়ে অৱগত কৰাৰ পিছতে নুৰুলৰ মনত শৈক্ষিক আন্দোলনেৰে সমাজ সংস্কাৰৰ ইচ্ছা জাগি উঠিছিল।
আশীৰ দশকত এই প্ৰচেষ্টা কিমান সফল হ’ব তাৰ কোনো ধাৰণা নাছিল যদিও তেওঁ উপলব্ধি কৰিছিল যে মুছলমানসকলৰ মাজত আত্মবিশ্বাস আৰু সহমতৰ অভাৱে সম্প্ৰদায়টোৰ সমৃদ্ধিত বাধা হৈ পৰিছে। অন্যথা ৰামকৃষ্ণ মিছনৰ ধাৰাৰে মুছলমানসকলে উদ্যোগ ল’ব নোৱাৰাৰ কোনো কাৰণ নাই।
'আৱাজ-দ্য ভইচ'ৰ সৈতে হোৱা এক বাৰ্তালাপত নুৰুল ইছলামে কয়, হতাশাৰ কাৰণ হ’ল অবিশ্বাস। মই এই বিষয়ে চিন্তা কৰি উদ্যোগ গ্ৰহণ কৰিছিলো। মোৰ এই পদক্ষেপত কোৰআনৰ এটা আয়াত অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা লৈছিল, যিটো হৈছে ছূৰা ৰাদৰ ১১ নং আয়াত। ইয়াত কোৱা হৈছে যে “আল্লাহে মানুহৰ অৱস্থা সলনি নকৰে যদিহে তেওঁলোকে নিজৰ মাজত থকা চিন্তা সলনি নকৰে”।
তেওঁ কয় এই কোৰআনৰ আয়াতটোৱে তেওঁক আল-আমীন মিছনৰ সৈতে আগবাঢ়ি যাবলৈ আৰু মুছলমান শিক্ষাৰ পথত থকা মানসিক বাধা আৰু আৰ্থিক বাধাসমূহ আঁতৰোৱাৰ কাম কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰিছিল। জ্ঞান আৰু শিক্ষা লোৱাৰ নিৰ্দেশ দি তেওঁ চীনলৈ গৈ শিক্ষাৰ বাবে যাবলৈ ক’লে। শিক্ষাৰ সন্দৰ্ভত কোনো পদক্ষেপৰ বাবে কোনোবাই বিনাদ্বিধাই তালৈ যাব লাগে।
নুৰুল ইছলামে সামাজিক সংকট আৰু হতাশাৰ কাৰণ বিশ্লেষণ কৰিছিল যাৰ মাজত ভাৰতে ১৯৪৭ চনত স্বাধীনতা লাভ কৰিছিল যদিও পশ্চিম আৰু পূব অংশতো বিভক্ত হৈছিল। ইয়াৰ প্ৰভাৱ মুছলমানসকলৰ ওপৰত বিশেষকৈ পশ্চিমবংগৰ মুছলমানসকলৰ ওপৰত আটাইতকৈ বেছি প্ৰভাৱিত হৈছিল।
দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ সময়ত বংগ আৰু ইয়াৰ আশে-পাশে থকা অঞ্চলসমূহেও সাম্ৰাজ্যবাদী শক্তিসমূহৰ বৰ্বৰতাৰ সন্মুখীন হ’বলগীয়া হৈছিল। কেন্দ্ৰীয় চহৰ কলিকতাত জাপানৰ বায়ুসেনাৰ বোমা বিস্ফোৰণ ঘটে। এই দুৰ্যোগৰ পিছত অলপ সময়ৰ ভিতৰতে শতিকাৰ আটাইতকৈ ভয়াৱহ দুৰ্ভিক্ষই বংগ ধ্বংস কৰি পেলালে।
ধাৰাবাহিকভাৱে সংঘটিত ভয়াবহ ধৰ্মীয় সংঘাত, বিভাজনৰ সংকট, ১৯৭১ চনৰ যুদ্ধৰ প্ৰভাৱ, জাতীয় ৰাজনীতিয়ে বংগক অস্থিৰ কৰি ৰাখিছিল। মুছলমানসকলে অধিক কষ্ট ভোগ কৰিবলগীয়া হৈছিল। দেশ বিভাজনে পশ্চিম বংগৰ মুছলমান সম্প্ৰদায়ক দৰিদ্ৰতা, নিৰক্ষৰতাৰ অন্ধকাৰ জগতলৈ ঠেলি দিয়ে আৰু তেওঁলোক আত্মবিশ্বাসহীনতাত ভোগে।
এই কাৰণসমূহৰ বাবে নুৰুল ইছলামে কয় যে তেওঁৰ মিছন হৈছে দৰিদ্ৰ আৰু প্ৰান্তীয় সংখ্যালঘু শ্ৰেণীক শক্তিশালী কৰা আৰু তাৰ দ্বাৰা তেওঁলোকৰ আৰ্থ-সামাজিক মৰ্যাদা উন্নত কৰা। নুৰুল ইছলামৰ আন এক পদক্ষেপ আছিল ১৯৭৬ চনত হাওৰা জিলাত নিৰ্মাণ কৰা মাদ্ৰাছা। চৰকাৰৰ অনুমোদন লাভ কৰিবলৈ এই মাদ্ৰাছাখনে ছবছৰ অপেক্ষা কৰিবলগীয়া হৈছিল।
চৰকাৰী অনুমোদন পোৱাৰ কিছু সময়ৰ পাছতেই তেওঁ সমসাময়িক অধ্যয়নক মাদ্ৰাছাৰ পাঠ্যক্ৰমত অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ উদ্যোগ লৈছিল। তেওঁ ইছলামিক সংস্কৃতিৰ ইনষ্টিটিউট নামৰ এটা সুকীয়া প্ৰতিষ্ঠান প্ৰতিষ্ঠা কৰে। ১৯৭৬ চনত নূৰ-উল-ইছলামে প্ৰতিষ্ঠানটোৰ সম্প্ৰসাৰণৰ বাবে বংগত আলিগড় আন্দোলনৰ ইতিহাস ৰচনা কৰে।
তেওঁ শৈক্ষিক আন্দোলনক ৰাজহুৱা মিছন হিচাপে গঢ়ি তুলিছিল। গাঁৱৰ প্ৰতিটো ঘৰৰ পৰা এমুঠি চাউল দান হিচাপে লোৱা হ’ল। এই উদাৰ অনুদানৰ সহায়ত সংগঠনটোৰ ভৱন নিৰ্মাণ কৰা হয়, যিয়ে ক্ৰমান্বয়ে উন্নয়নৰ জখলাত এক শক্তিশালী ভিত্তি স্থাপন কৰে।
১৯৮৬-৮৭ চনৰ ভিতৰত আল আমিন মিছন মাত্ৰ সাতজন ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰে আৰম্ভ হৈছিল। ইয়াৰ উদ্দেশ্য আছিল আধুনিক শিক্ষাক সম্পূৰ্ণ আৱাসিক ব্যৱস্থাত নৈতিক মূল্যবোধৰ সৈতে প্ৰদান কৰা য’ত সকলো শ্ৰেণীৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে একেলগে বাস কৰে, শিকে আৰু বৃদ্ধি পায়।
প্ৰথম অৱস্থাত এমুঠি চাউলৰে আৰম্ভ কৰা এই অভিযানৰ পিছত জাকাত আৰু দান-বৰঙণিৰে সহযোগিতা আগবঢ়াইছিল। পিছলৈ জি ডি চেৰিটেবল ছ’চাইটিৰ উদ্যোগপতি মুস্তাক হুছেইনে ধনেৰে সহযোগ কৰিলে। ইয়াৰ ফলত ১৯৯৯ চনত ছোৱালীৰ বাবে আল আমিন মিছনৰ আধাৰশিলা স্থাপন কৰা হয়।
পিছত মিছনে এমপিএলএডিএছ ফাণ্ডৰ পৰা বিখ্যাত চলচ্চিত্ৰ নিৰ্মাতা মাৰ্নাল সেনৰ পৰা অনুদান লাভ কৰে। লণ্ডনস্থিত প্ৰবাসী ভাৰতীয় উদ্যোগী শ্বেখ আকবৰ হুছেইনৰ জৰিয়তেও হাওৰা জিলাৰ ৬নং ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথৰ কাষত ২ একৰ মাটি লাভ কৰে। ৩৪ নং ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথৰ ওচৰতো প্ৰায় ৩ একৰ মাটি পোৱা গৈছে যিটো মুৰ্ছিদাবাদৰ বেলডিংগা সংখ্যালঘু উন্নয়ন অভিযানে উপহাৰ দিছিল। পশ্চিম বংগ চৰকাৰেও কলকাতাৰ নিউ টাউনত ২ একৰ মাটিৰ ব্যৱস্থা কৰিছিল।
ৰাজ্য চৰকাৰৰ লগতে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰেও বিনামূলীয়া প্ৰশিক্ষণ আৰু সংশ্লিষ্ট আঁচনিৰ অধীনত বিভিন্ন অনুদান আৰু বৃত্তি প্ৰদান কৰি এই প্ৰচেষ্টাত যথেষ্ট নৈতিক সহায় আগবঢ়াইছে।
আল আমিন মিছনক ৰাজ্য চৰকাৰৰ সৰ্বোচ্চ সন্মান বংগ ভূষণেৰে সন্মানিত কৰা হৈছে। আল-আমীন মিছনে দেশৰ আগশাৰীৰ সংবাদ মাধ্যম দ্য টেলিগ্ৰাফে প্ৰদান কৰা শ্ৰেষ্ঠ বিদ্যালয় বঁটাৰ দৰে অসংখ্য সন্মানীয় বঁটা লাভ কৰিছে। আল আমিন মিছনৰ সেৱাৰ স্বীকৃতি স্বৰূপে এখন আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলনত এই বঁটা প্ৰদান কৰা হয়। ২০১৯ চনত আই বি গ্ৰুপে ছুপাৰ ৩০ শিক্ষকৰ ভিতৰত নূৰ ইছলামক অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছিল। ইয়াৰ বাবে ভাৰতত ৩০ হাজাৰৰো অধিক মনোনয়ন লাভ কৰিছিল।
'আৱাজ দ্য ভইচ'ৰ সৈতে হোৱা কথা-বতৰাত নূৰুল ইছলামে কয় যে ‘মোৰ সপোন বাস্তৱত পৰিণত হৈছে, কিন্তু এই যাত্ৰা শেষ হোৱা নাই। প্ৰতিটো দিন আৰু প্ৰতিটো বছৰ আমাৰ বাবে এক মাইলৰ খুঁটি। আমি আমাৰ শাখাসমূহ সমগ্ৰ বংগত বিয়পাই দিছো আৰু এতিয়া আন ৰাজ্যলৈ যোৱাৰ লক্ষ্য লৈছো।’
