মালিক আছঘৰ হাচমী
কিছুদিন পূৰ্বে হয়তো বহুতে ৰাছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰপতি ভ্লাদিমিৰ পুটিনে মুছলমানক শুভেচ্ছা জনোৱাৰ এক ভিডিঅ’ প্ৰত্যক্ষ কৰিছিল। পশ্চিমীয়া সংবাদ মাধ্যমত ৰাছিয়াক প্ৰায়ে বাওঁপন্থী বা ৰক্ষণশীল দেশ হিচাপে গণ্য কৰা হয়। সেয়ে বহুলোকে হয়তো ভাবিছে যে, তাত ইছলাম আৰু মুছলমানৰ মাজত কি সম্পৰ্ক আছে? কিন্তু বাস্তৱত ৰাছিয়াৰ পৰিস্থিতি চীন বা জাপানৰ দৰে নহয়, য’ত মুছলমানৰ জনসংখ্যা কম বা তেওঁলোকৰ ওপৰত কঠোৰ ব্যৱস্থা বাহাল আছে। ৰাছিয়া কেৱল ঐতিহাসিকভাৱে ইছলামৰ সৈতে জড়িত হোৱাই নহয় বৰং আজি ই খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ পিছতে দেশখনৰ দ্বিতীয় বৃহত্তম ধৰ্ম।
কেৱল সেয়াই নহয়, ভাৰতৰ দৰে বহু মুছলমান দেশৰ সৈতেও পুটিনৰ সম্পৰ্ক আছে আৰু গাজাৰ ওপৰত ইজৰাইলৰ বোমা বিস্ফোৰণৰ সময়ত প্ৰতিবাদ কৰা কেইখনমান দেশৰ ভিতৰত ৰাছিয়া আৰু পুটিনো আছিল। যিয়ে পুটিনৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় নীতিৰ ভাৰসাম্যক প্ৰতিফলিত কৰে। ৰাছিয়াত ইছলাম ধৰ্মৰ অনুসৰণকাৰীসকলে কোনো ভয়-শংকা নকৰাকৈ নিজৰ ধৰ্ম অনুসৰি কাম কৰিব পাৰে। কিন্তু এই জনসংখ্যা বৃদ্ধি আৰু ধৰ্মীয় স্বাধীনতাৰ মাজত ৰাছিয়াৰ কাৰাগাৰসমূহৰ কলা বাস্তৱতাই এক তীব্ৰ বিৰোধিতা প্ৰদৰ্শন কৰিছে।
ৰাছিয়াৰ মুছলমানসকলে নামাজ পঢ়াৰ এক দৃশ্য
ৰাছিয়াত ইছলামৰ ইতিহাস বহু শতিকা পুৰণি। ইছলাম আৰু ৰাছিয়াৰ মাজত প্ৰথম যোগাযোগ ঘটিছিল মধ্যযুগত। মুছলমান বণিক আৰু ৰাষ্ট্ৰদূতসকলে ইছলাম ধৰ্মক ৰাচিয়াত প্ৰৱেশ কৰাইছিল আৰু ১৮ হিজৰী (ইছলামী বৰ্ষপঞ্জী অনুসৰি)বছৰলৈকে ইছলাম পূব ককেছাছ (আজাৰবাইজান)ৰ ভূমিত প্ৰৱেশ কৰিছিল। হিজৰী ৩৮ চনলৈকে ইছলামে সমগ্ৰ ককেছাছ অঞ্চলত নিজৰ ভেটি গঢ়ি তুলিছিল। সময়ৰ লগে লগে ৰাছিয়াৰ ভিতৰত ইছলামিক দেশসমূহৰ বিকাশ হবলৈ ধৰিছিল আৰু যাৰফলত তেওঁলোকৰ সংখ্যা, সংগঠন আৰু ধৰ্মীয় আচাৰ-ব্যৱহা বৃদ্ধি পাইছিল।
আজি ইছলাম ৰাছিয়াৰ দ্বিতীয় বৃহত্তম ধৰ্ম, ইয়াৰ অনুগামী প্ৰায় ২.৬ কোটি, মুঠ জনসংখ্যাৰ প্ৰায় ১৫%। প্ৰক্ষেপণ অনুসৰি ২০৫০ চনৰ ভিতৰত ৰাছিয়াৰ জনসংখ্যাৰ এক তৃতীয়াংশ মুছলমান হ’ব, যাৰ ফলত তেওঁলোক দেশখনৰ আটাইতকৈ দ্ৰুতগতিত বৃদ্ধি পোৱা এটা সম্প্ৰদায় হ’ব।
ৰাছিয়াৰ অধিকাংশ মুছলমানেই উত্তৰ ককেছাছ গণৰাজ্য, টাটাৰষ্টান আৰু বাছকোৰ্টষ্টান গণৰাজ্যৰ লগতে ৰাজধানী মস্কোত বাস কৰে। দ্বাদশ শতিকাৰ এসময়ত সৰু চহৰ মস্কো ইউৰোপৰ অন্যতম গুৰুত্বপূৰ্ণ চহৰলৈ পৰিণত হৈছে। ইয়াৰ মুঠ ১.৫ কোটি বাসিন্দাৰ ভিতৰত প্ৰায় ২৫ লাখে হৈছে মুছলমান জনসংখ্যা। আজি মস্কোৰ ৰাজপথত দেখা পোৱা প্ৰতি চাৰিজন লোকৰ ভিতৰত এজন মুছলমান আৰু চহৰখনত ৬টা ডাঙৰ মছজিদ আৰু ২০টাতকৈও অধিক সৰু মছজিদ আছে।
ৰাছিয়াৰ এটি মছজিদ
ৰাছিয়াৰ মুছলমান সম্প্ৰদায়ে নিজৰ ধৰ্মীয় ৰীতি-নীতি পালন কৰাৰ লগতে পবিত্ৰ ৰমজান মাহত আয়োজিত সামূহিক কাৰ্যসূচীত অংশগ্ৰহণ কৰাৰ স্বাধীনতা লাভ কৰিছে। ৰাছিয়াৰ মুছলমানসকলে মুক্তভাৱে নিজৰ অনুষ্ঠান পালন কৰে আৰু ৰাজহুৱা স্থানত ইফটাৰৰ বাবে নিৰ্দিষ্ট স্থান আছে।
বিভিন্ন সংস্কৃতিৰ মাজত পাৰস্পৰিক বুজাবুজি আৰু শান্তিপূৰ্ণ সহাৱস্থানৰ প্ৰসাৰৰ বাবে মুছলমান আৰু অমুছলমানৰ মাজত যৌথ অনুষ্ঠানৰো আয়োজন কৰা হয়। ৰমজান মাহত ৰাছিয়াৰ চহৰবোৰ ৰমজানৰ সুন্দৰ সজ্জাৰে সজোৱা হয়, আৰু বিশেষ অনুষ্ঠান অনুষ্ঠিত কৰা হয়। ৰাছিয়াৰ মুফটিয়েটে ৰমজানৰ বাবেও কাৰ্যসূচী আয়োজন কৰে, আৰ্তজনৰ তালিকা প্ৰস্তুত কৰে, যেনে বৃদ্ধ, অনাথ, বিধৱা, যিসকলক আৰ্থিক আৰু খাদ্য সাহায্য প্ৰদান কৰা হয়।
"মস্কোৰ ৰমজানৰ তম্বু" এই পবিত্ৰ মাহৰ অন্যতম গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ। ২০০৬ চনৰ পৰা প্ৰতি বছৰে মধ্য মস্কোৰ পক্ল'নায়া গোৰা স্মাৰক মছজিদৰ চৌহদত অনুষ্ঠিত কৰা হয় আৰু ৰমজানৰ সময়ছোৱাত ৪৫,০০০ৰো অধিক দৰ্শনাৰ্থীক আদৰণি জনোৱা হয়।
ৰাছিয়াৰ মুছলমানসকলে জানাজা সম্পন্ন কৰাৰ এক দৃশ্য
কিন্তু ৰাছিয়াৰ ক্ৰমবৰ্ধমান ইছলামিক জনসংখ্যা আৰু তেওঁলোকৰ সম্প্ৰদায়ৰ স্বাধীনতাৰ এই ছবিখন দেশখনৰ কাৰাগাৰত বসবাস কৰা মুছলমানসকলৰ বাবে সংগ্ৰাম আৰু প্ৰত্যাহ্বানৰে ভৰি আছে। যাক প্ৰায় এশ বছৰ ধৰি ছোভিয়েট আৰু ৰাছিয়াৰ কাৰাগাৰক অলিখিত আইনৰ দ্বাৰা পৰিচালিত এক অন্ধকাৰ জগত বুলি বৰ্ণনা কৰা হৈছে। এই নিষ্ঠুৰ শাস্তি ব্যৱস্থাৰ ভিতৰত হাজাৰ হাজাৰ মুছলমান কাৰাবন্দীয়ে নিজৰ ধৰ্ম পালন কৰিবলৈ সংগ্ৰাম কৰিবলগীয়া হৈ আছে।
২০২৩ চনৰ নৱেম্বৰ মাহত চাইবেৰিয়াৰ এটা শীতল কাৰাগাৰলৈ প্ৰেৰণ কৰা ক্ৰিমিয়ান সম্প্ৰদায়ৰ নেতা নাৰিমান ড্জেলিয়ালৰ অভিজ্ঞতাই এই সমস্যাৰ কথা স্পষ্ট প্ৰতিফলন ঘটাইছে। এজন ধৰ্মপ্ৰাণ মুছলমান হিচাপে তেওঁক পৰিবেশন কৰা বেছিভাগ খাদ্যতে গাহৰিৰ মাংস আছিল, যি ইছলামত নিষিদ্ধ খাদ্যৰ ভিতৰত আছিল।
তেওঁ কৈছিল যে, তেওঁ বহু দিনলৈ কেৱল ৰুটি আৰু চাহ খাই জীয়াই আছিল। খাদ্যাভ্যাসৰ সমস্যাটো বেলেগেই, ৰাছিয়াৰ কাৰাগাৰত থকা দহ হাজাৰ মুছলমানৰ বাবে ইয়াতকৈয়ো ডাঙৰ সমস্যা আছিল। কাৰাগাৰৰ নিয়ম আৰু সময়সূচী অনুসৰি তেওঁলোকৰ প্ৰায়ে ৰাতিপুৱাৰ নামাজ (ফজৰ) আৰু সন্ধিয়াৰ শেষৰ নামাজ (ইশাৰ) পঢ়া অসম্ভৱ হৈ পৰিছিল। কিয়নো নিশা ১০ বজাৰ পৰা পুৱা ৬ বজালৈকে বিছনা ত্যাগ কৰা বা খোৱা নিষিদ্ধ আছিল। ৰমজান মাহত ৰোজা পালন কৰাটোও কিছুমান কাৰাবন্দীৰ বাবে অতিশয় কঠিন হৈ পৰিছিল।
ৰাছিয়াৰ গ্ৰেণ্ড মুফতি আলবিৰ ক্ৰগানভৰ মতে, ২০২৪ চনৰ নৱেম্বৰৰ ভিতৰত ৰাছিয়াৰ কাৰাগাৰৰ জনসংখ্যাৰ প্ৰায় ৩১,০০০ (২০৬,০০০) মুছলমান আছিল, যিয়ে প্ৰায় ১৫% প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। ইয়াতকৈও অধিক উদ্বেগজনক কথাটো হ’ল যে, মানৱ অধিকাৰ সংগঠন আৰু সংবাদ মাধ্যমৰ বাতৰি অনুসৰি ইছলাম ধৰ্ম গ্ৰহণ কৰা ৰাছিয়াৰ বন্দীসকলক “স্বয়ংক্ৰিয়ভাৱে” সন্ত্ৰাসবাদৰ সন্দেহযুক্ত হিচাপে তালিকাত অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়, আৰু কেতিয়াবা “উগ্ৰবাদ”ৰ অভিযোগত তেওঁলোকৰ শাস্তি বৃদ্ধিও কৰা হয়।
ফেডাৰেল চাৰ্ভিচ ফৰ এক্সিকিউচন অৱ পানিছমেণ্টৰ প্ৰাক্তন বিশ্লেষক আন্না কাৰেটনিকোভাই ব্যাখ্যা কৰে যে, যদি কোনো কাৰাবন্দীয়ে অৰ্থডক্স খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম গ্ৰহণ কৰি বাপ্তিস্ম গ্ৰহণ কৰে, তেন্তে তেওঁক প্ৰশংসা কৰা হয়। কিন্তু যদি তেওঁ ইছলাম ধৰ্ম গ্ৰহণ কৰে, তেন্তে তেওঁলোকৰ উগ্ৰপন্থী বুলি গণ্য কৰা হয় আৰু তেওঁলোকৰ ওপৰত চোৰাংচোৱা সেৱা বিভাগে বিশেষ গুৰুত্ব প্ৰদান কৰে।
মধ্য এছিয়াৰ পৰা কামৰ বাবে ৰাছিয়ালৈ অহা মুছলমান প্ৰব্ৰজনকাৰীসকল ৰাছিয়ান ভাষা, আইন আৰু জীৱনশৈলীৰ বিষয়ে পৰ্যাপ্ত জ্ঞান নথকাৰ বাবে অপৰাধমূলক গোচৰৰ সন্মুখীন হ’বলগীয়া হয়। অধিকাৰ সংগঠনসমূহে কয় যে, আৰক্ষী আৰু অভিযুক্তসকলে প্ৰায়ে তেওঁলোকক লক্ষ্য কৰি লয় আৰু আনৰ দ্বাৰা সংঘটিত অপৰাধৰ বাবে তেওঁলোকক জালত পেলায়।
২০০০ৰ দশকৰ আৰম্ভণিতে দ্বিতীয় চেচনিয়া যুদ্ধৰ পিছত কাৰাগাৰত মুছলমান লোকৰ সংখ্যা বৃদ্ধি পাবলৈ আৰম্ভ হৈছিল। যেতিয়া ক্ৰেমলিনে উত্তৰ ককেছাছ প্ৰদেশসমূহত, বিশেষকৈ ডাগেষ্টানত, উগ্ৰপন্থীসকলক কঠোৰভাৱে দমন কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল। বিশ্লেষক কাৰেটনিক'ভাৰ মতে, কেইবা দশকৰ পাছতো, ৰাছিয়াৰ বিষয়া আৰু কাৰাগাৰ প্ৰশাসনে এই প্ৰত্যাহ্বানৰ প্ৰতি "কোনো সঁহাৰি" পোৱা নাছিল আৰু তেওঁলোকে কোনো কৌশল প্ৰস্তুত কৰাত ব্যৰ্থ হৈছিল।
সংক্ষেপে ক'বলৈ হ'লে, ঐতিহাসিক, জনগাঁথনিগত আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সম্পৰ্কৰ ক্ষেত্ৰত ইছলাম ৰাছিয়াৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু বাঢ়ি অহা শক্তি। য'ত মুছলমানসকলে ধৰ্মীয় স্বাধীনতা লাভ কৰিছে, যি মস্কোৰ জনজীৱন আৰু ৰমজান তম্বুৰ দৰে পদক্ষেপে প্ৰমাণিত কৰিছে। কিন্তু দেশৰ কাৰাগাৰ ব্যৱস্থাৰ ভিতৰত হাজাৰ হাজাৰ মুছলমান কাৰাবন্দীৰ সংঘাত আৰু ধৰ্মান্তৰকৰণৰ প্ৰতি প্ৰতিষ্ঠানিক সন্দেহবাদে ৰাছিয়াত ইছলামৰ এক জটিল আৰু বিৰোধী ছবিহে প্ৰতিফলিত কৰিছে।
