জেব আখতাৰ
ঝাৰখণ্ডৰ ৰাজধানী ৰাঁচীত মহম্মদ মিনহাজক লগ পালে তেওঁৰ ভিতৰৰ জুইকুৰাৰ কথা তৎক্ষণাত বুজিব নোৱাৰি, যি জুইয়ে তেওঁক ৪০ বছৰতকৈও অধিক সময় সমাজ সেৱা কৰিবলৈ বাধ্য কৰাইছে। সৰল আৰু শান্ত মুখৰ মিনহাজ হৈছে ৰাঁচীৰ বস্তি অঞ্চলবোৰলৈ আশাৰ নতুন ৰেঙনি কঢ়িয়াই অনা এক অপাৰ শক্তিৰ নাম।
শিক্ষা, স্বাস্থ্য আৰু অধিকাৰৰ যুঁজখনক তেওঁ নিজৰ জীৱনৰ মিছন কৰি লৈছে আৰু অক্লান্তভাৱে আৰু বিৰতি নোহোৱাকৈ এই অভিযান অব্যাহত ৰাখিছে। ১৯৮২ চনৰ পৰা তেওঁৰ যাত্ৰা আৰম্ভ হৈছিল। সেই সময়ত ৰাঁচীয়ে ক্ৰমান্বয়ে উন্নতিৰ পোহৰ দেখিছিল যদিও ইয়াৰ বস্তি অঞ্চলবোৰ আন্ধাৰেৰে আবৃত আছিল।
মজদুৰ, দৈনিক মজুৰি কৰা শ্ৰমিক, ৰিক্সা টানি থকা পৰিয়ালবোৰে পুৱাৰে পৰা গধূলিলৈকে কষ্ট কৰি জীৱন নিৰ্বাহৰ বাবে সংগ্ৰাম কৰিছিল। এনে পৰিস্থিতিত শিক্ষা যেন এক দূৰৈৰ সপোন। মিনহাজে ঠিক সেই মুহূৰ্ততে সিদ্ধান্ত ল’লে যে শিক্ষাই হ’ব পৰিৱৰ্তনৰ ভেটি। দৰিদ্ৰ অঞ্চলত তেওঁ নিশাৰ ক্লাছ আৰম্ভ কৰিছিল। দিনটোৰ দীঘলীয়া কামৰ পৰা মজদুৰ আৰু ৰিক্সা টানি উভটি আহি যেতিয়া নিজৰ জুপুৰীত প্ৰশান্তি বিচাৰিছিল, তেতিয়া মিনহাজে তেওঁলোকৰ ওচৰলৈ গৈ শিকাইছিল।
বৰদিন উপলক্ষে অনুষ্ঠিত এক অনুষ্ঠানত মহম্মদ মিনহাজে ভাষণ প্ৰদান কৰাৰ এক দৃশ্য
এইটো সহজ কাম নাছিল। বহুতে দ্বিধাবোধ কৰি তেওঁক কৈছিল, "আমাৰ বাবে শিক্ষাৰ কি লাভ? আমি মাত্ৰ জীৱিকাৰ বাবে উপাৰ্জন কৰিব লাগিব।" কিন্তু মিনহাজে ধৈৰ্য্যৰে বুজাই দিলে যে শিক্ষাই তেওঁলোকৰ পৰৱৰ্তী প্ৰজন্মক দৰিদ্ৰতাৰ পৰা উলিয়াই অনাৰ একমাত্ৰ উপায়। লাহে লাহে মানুহে বিশ্বাস কৰিবলৈ ধৰিলে, এই বস্তিবোৰৰ নিশাবোৰ কেৱল বন্তিৰে নহয়, শিক্ষাৰ দ্বাৰাও জিলিকিবলৈ ধৰিলে। অলপ সময়ৰ ভিতৰতে তেওঁ উপলব্ধি কৰিলে যে শিশুৰ শিক্ষাৰ পৰাই প্ৰকৃত পৰিৱৰ্তন আহিব। ল’ৰা-ছোৱালী স্কুললৈ গ’লেহে সমাজৰ ছবি সলনি হ’ব৷ ইয়াৰ বাবে তেওঁ ৰাজধানীৰ বস্তিসমূহৰ ওপৰত এক সম্যক জৰীপ চলাইছিল।
তেওঁ ডোম টোলি, হৰিজন টোলা, গাধা টোলী, গুড্ডি মহল্লা, কদৰু টোলি, ইলাহি নগৰ, ইছলাম নগৰ আদি অঞ্চলত এই অভিযান আৰম্ভ কৰিছিল। এইবোৰ এনেকুৱা ঠাই আছিল য’ত মানুহে নাকত ৰুমাল লৈ যাবলৈও দ্বিধাবোধ কৰিছিল। কিন্তু মিনহাজে তাত উপস্থিত হৈ পৰিয়ালৰ লগত সাক্ষাৎ কৰি ল’ৰা-ছোৱালীক স্কুললৈ পঠিয়াবলৈ অভিযান আৰম্ভ কৰিলে।
সহকৰ্মীসকলৰ পৰাও তেওঁ সমৰ্থন লাভ কৰিছিল। ৱাইএমচিএই তেওঁক সহায়ৰ হাত আগবঢ়াইছিল, আৰু তাৰ পিছত জাৰ্মান সংস্থা চিভিজেএমেও তেওঁক সহায়ৰ হাত আগবঢ়াইছিল। লাহে লাহে তেওঁৰ প্ৰচাৰে গতি লাভ কৰিবলৈ ধৰিলে। কেতিয়াবা তেওঁ ব্যক্তিগতভাৱে ল’ৰা-ছোৱালীক স্কুললৈ লৈ গৈছিল। কেতিয়াবা তেওঁলোকৰ পছন্দৰ স্কুলখন বাছি লৈ তাত নামভৰ্তি কৰিছিল।
ফলত নব্বৈৰ দশকলৈকে চহৰখনৰ ৩৪খন প্ৰখ্যাত বিদ্যালয়ত ৪,০০০ৰ পৰা ৫,০০০ দুখীয়া শিশুৱে অধ্যয়ন কৰিছিল। আজি সেই একেখিনি ল’ৰা-ছোৱালীয়ে ডাঙৰ হৈ ডাক্তৰ, অভিযন্তা, অধ্যাপক, চৰকাৰী বিষয়া হৈ পৰিছে। মিনহাজে যেতিয়া এই শিশুসকলৰ সফলতাৰ কাহিনীবোৰ কয়, তেতিয়া তেওঁলোকৰ মুখৰ জিলিকনি যেন যিকোনো পুৰস্কাৰতকৈ বেছি।
বস্তিৰ ল’ৰা-ছোৱালীৰ সৈতে মহম্মদ মিনহাজ
ইমান বৃহৎ কাম এটা পৰিচালনা কৰাটো সহজ নাছিল। এই কাম সম্পন্ন কৰিবলৈ তেওঁ বস্তিবোৰত দুখন সমিতি গঠন কৰিছিল- স্থানীয় সমিতি আৰু মহিলা মণ্ডল। স্থানীয় সমিতিখনত অঞ্চলটোৰ যুৱক-যুৱতী আছিল, যিয়ে প্ৰয়োজনীয়তা চিনাক্ত কৰি শিশুক বিদ্যালয়লৈ পঠোৱাত সহায় কৰে। মহিলা মণ্ডলে ঘৰে ঘৰে গৈ মাতৃক পৰামৰ্শ দিছিল আৰু ল’ৰা-ছোৱালীক পঢ়া-শুনা কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰিছিল।
তেওঁলোকৰ পুঁজিৰ আৰ্হিটোও সযতনে ডিজাইন কৰা হৈছিল। কিছু ধন ৱাইএমচিএৰ পৰা, কিছু মিনহাজৰ বন্ধুৰ পৰা আৰু সৰু অংশ এটা ল’ৰা-ছোৱালীৰ পিতৃ-মাতৃৰ পৰা সংগ্ৰহ কৰা হৈছিল। তেওঁলোকৰ স্পষ্ট লক্ষ্য আছিল অভিভাৱকৰ মাজত দায়িত্ববোধ জগাই তোলা আৰু শিক্ষাক বিনামূলীয়া সামগ্ৰী বুলি গণ্য নকৰাটো নিশ্চিত কৰা।
তেওঁৰ শৈক্ষিক ভেটি শক্তিশালী হোৱাৰ লগে লগে মিনহাজে দৰিদ্ৰ বসতিস্থলত স্বাস্থ্যসেৱাৰ অভাৱ উপলব্ধি কৰিলে। তেওঁ চহৰৰ চিকিৎসক, ৰসায়নবিদ, চিকিৎসা প্ৰতিনিধিৰ সৈতে যোগাযোগ কৰি মাহত এবাৰ বস্তি অঞ্চলত বিনামূলীয়া স্বাস্থ্য শিবিৰৰ আয়োজন কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। লাহে লাহে এই পদক্ষেপে গতি লাভ কৰিছিল।
ৰুগীয়া শিশু আৰু বৃদ্ধসকলে চিকিৎসা আৰু ঔষধ গ্ৰহণ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে। আজিও এই প্ৰথা অব্যাহত আছে। প্ৰায় দুটা দশক ধৰি শিক্ষা আৰু স্বাস্থ্যৰ ক্ষেত্ৰত কাম কৰাৰ পিছত মিনহাজে উপলব্ধি কৰিলে আন এক বৃহৎ প্ৰত্যাহ্বান। তেওঁ লক্ষ্য কৰিছিল যে দুখীয়াসকল কেৱল অশিক্ষিত আৰু অসুস্থ হোৱাই নহয়, নিজৰ অধিকাৰৰ বিষয়েও সম্পূৰ্ণ অজ্ঞাত।
তেওঁলোকে আনকি নাজানিছিল যে তেওঁলোকৰ সন্তানৰ বিনামূলীয়া শিক্ষাৰ অধিকাৰ আছে, তেওঁলোকৰ পথৰ কাষৰ দোকানবোৰ ভাঙিব নোৱাৰি, বা তেওঁলোকৰ বাবে চৰকাৰী আঁচনিৰ অস্তিত্ব আছে। এই ব্যৱধান দূৰ কৰিবলৈ মিনহাজে এক নতুন পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰি সজাগতা গঠন সমিতি গঠন কৰে।
এক অনুষ্ঠানত মহম্মদ মিনহাজে ভাষণ প্ৰদান কৰাৰ এক মূহুৰ্ত
এই সমিতিসমূহ ১১ জন সদস্যৰে গঠিত আৰু ইয়াৰ এটাই দায়িত্ব আছিল: মানুহক তেওঁলোকৰ অধিকাৰ আৰু কৰ্তব্যৰ বিষয়ে জ্ঞান দিয়া। লাহে লাহে চহৰখনৰ লগতে ইয়াৰ আশে-পাশে থকা বসতিস্থলত ৩০-৩৫খন এনে সমিতি গঠন হ’ল। আজি এই সমিতিসমূহে শিক্ষা, স্বাস্থ্য, কৰ্মসংস্থাপন, গৃহ নিৰ্মাণ, আইনী অধিকাৰকে ধৰি প্ৰতিটো বিষয়তে দৰিদ্ৰ লোকসকলক সজাগ কৰি তুলিছে।
মিনহাজে ২০১৮ চনত আনুষ্ঠানিকভাৱে অৱসৰ গ্ৰহণ কৰে। কিন্তু তেওঁৰ বাবে অৱসৰ মাথোঁ এটা শব্দ। তেওঁ এতিয়াও কয়, "যেতিয়ালৈকে মোৰ শক্তি আছে, মই অৱসৰ ল'ব নোৱাৰো। সেৱাৰ পৰা অৱসৰ লোৱা নাই। সেইবাবে মই এতিয়াও কমিটীখনক গাইড কৰেো, আৱাসস্থলসমূহ ভ্ৰমণ কৰো আৰু প্ৰয়োজনৰ সময়ত সন্মুখত থিয় দি কাম কৰো।"
তেওঁ নিজকে শিক্ষা আৰু স্বাস্থ্যৰ মাজতে সীমাবদ্ধ ৰখা নাই। পানীৰ অভাৱৰ সন্মুখীন হোৱা অঞ্চলত মিনহাজে কূপ আৰু হেণ্ড পাম্প স্থাপনৰো কাম কৰিছিল। ইয়াৰ বাবে তেওঁ জনসাধাৰণৰ অংশগ্ৰহণৰ আৰ্হি গ্ৰহণ কৰিছিল। অৰ্থাৎ বাহিৰৰ পৰা আৰ্থিক সাহায্য লাভ কৰিলেও অঞ্চলটোৰ ৰাইজে অন্ততঃ কিছু শ্ৰমৰ অৱদান আগবঢ়াব লাগে। তেওঁ বিশ্বাস কৰে যে মানুহে নিজে কঠোৰ পৰিশ্ৰম কৰিলে কামটোৰ গুৰুত্ব বুজিব আৰু তাক বজাই ৰাখিব পাৰিব।
আজি মিনহাজৰ কাহিনীয়ে প্ৰমাণ কৰিছে যে পৰিৱৰ্তন আনিবলৈ ডাঙৰ ক্ষমতা বা পদবীৰ প্ৰয়োজন নাই। প্ৰয়োজন মাথোঁ আবেগ, সততা আৰু ধৈৰ্য্য। তেওঁ অকলে আৰম্ভ কৰিলে, কিন্তু অজস্ৰ মানুহে তেওঁক সহযোগিতা আগবঢ়ায়। ইয়াৰ ফলত হাজাৰ হাজাৰ শিশুৰ জীৱনৰ ৰূপান্তৰ ঘটে, শিক্ষাৰ পোহৰ বস্তিবোৰলৈ বিয়পি পৰিল, স্বাস্থ্যসেৱাৰ সুবিধাৰ ব্যৱস্থা হ’ল, মানুহে নিজৰ অধিকাৰ স্বীকাৰ কৰিবলৈ ধৰিলে।
মিনহাজে কয়, "আমি যি কৰিলোঁ, সমাজৰ সৈতে লগ হৈ কৰিলো। মই মাত্ৰ এক মাধ্যমহে আছিলোঁ"। বাস্তৱত এইবোৰেই হৈছে আমাৰ সমাজৰ প্ৰকৃত নায়ক, যিয়ে মানুহৰ জীৱনলৈ পোহৰ আনিবলৈ নীৰৱে কাম কৰে।
