মালিক আছঘৰ হাচমী / নতুন দিল্লী
নতুন দিল্লীৰ চান্দনী চ’কৰ ব্যস্ত পথবোৰেৰে খোজ কাঢ়িলে বিখ্যাত হালদিৰামৰ দোকানৰ ওপৰলৈ চালে আপুনি দেখিবলৈ পাব এক শান্ত-সমাহিত স্থান। ইয়াত মাৰোৱাৰী পাব্লিক লাইব্ৰেৰী নামৰ এটা বিশেষ পুথিভৰাল আছে, য’ত কেৱল কিতাপ ৰখাই নহয়, ভাৰতৰ স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰো এই জীয়া স্মৃতি বহন কৰিছে।
১৯১৫ চনত স্বাধীনতা সংগ্ৰামী তথা মাৰোৱাৰী ব্যৱসায়ী ছেঠ কেদাৰনাথ গোৱেংকাই প্ৰতিষ্ঠা কৰা এই পুথিভঁৰালটো আজি দিল্লীৰ আটাইতকৈ পুৰণি ৰাজহুৱা পুথিভঁৰালৰ ভিতৰত অন্যতম। মহাত্মা গান্ধী, বাল গংগাধৰ তিলক, মদন মোহন মালবিয়া, বিজয়লক্ষ্মী পণ্ডিত, অৰুণা আছাফ আলী আদি মহান নেতাই পুথিভঁৰালটো পৰিদৰ্শন কৰি স্বাধীনতা আন্দোলনৰ এক সক্ৰিয় কেন্দ্ৰ হিচাপে গঢ়ি তুলিছিল।
আজিও তেওঁলোকৰ বাৰ্তা, মন্তব্য আৰু ভ্ৰমণৰ দিন এই পুথিভঁৰালৰ দৰ্শনাৰ্থী পঞ্জীত লিপিবদ্ধ হৈ আছে, যিয়ে ভাৰতৰ স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ জীয়া সাক্ষ্য দিয়ে। নতুন দিল্লীৰ ব্যস্ত চান্দনী চকত অৱস্থিত এই পুথিভঁৰালটো কেৱল কিতাপৰ ঘৰ নহয়, বৰঞ্চ দেশৰ বৃহৎ ৰাজনৈতিক আন্দোলনৰ স্থানো আছিল।
ইয়াত কংগ্ৰেছৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ সভা অনুষ্ঠিত হৈছিল, য’ত দেশপ্ৰেমিকসকলে ব্ৰিটিছৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিবলৈ আলোচনা কৰিছিল, পৰিকল্পনা কৰিছিল আৰু স্বাধীনতাৰ সপোনক গঢ় দিছিল। ভাৰত ত্যাগ আন্দোলনৰ সময়ত এই পুথিভঁৰালটোও আছিল সমদলকাৰীসকলৰ আৰম্ভণিৰ বিন্দু।
চান্দনী চ'কৰ ব্যস্ততাপূৰ্ণ পথ
১৯১৭ চনত পুথিভঁৰালটোলৈ মহাত্মা গান্ধীৰ আগমনে মাৰোৱাৰী জনগোষ্ঠীক জাতীয় আন্দোলনৰ সৈতে সংযোগ স্থাপনৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। গান্ধীবাদী ধাৰণাৰে অনুপ্ৰাণিত হৈ ছেঠ কেদাৰ নাথে এই পুথিভঁৰালটোক কেৱল জ্ঞানৰ মন্দিৰ নহয়, স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ শিখাক জীয়াই ৰখাৰ কাম হাতত লৈছিল। আজি এই পুথিভঁৰালটোত ৩৫ হাজাৰৰো অধিক গ্ৰন্থ, ২২ খন প্ৰাচীন হাতে লিখা পাণ্ডুলিপি আৰু ঐতিহাসিক গ্ৰন্থ আছে। এই গ্ৰন্থসমূহ কেৱল হিন্দী সাহিত্যৰ বাবেই নহয়, ভাৰতৰ ইতিহাস, স্বাধীনতা সংগ্ৰাম, সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ বাবেও অমূল্য উৎস।
এই ঠাইখন ছাত্ৰ-ছাত্ৰী, গৱেষক, ইতিহাসবিদ, আৰু প্ৰতিযোগিতামূলক পৰীক্ষাৰ বাবে প্ৰস্তুতি চলোৱাসকলৰ বাবে এক মূল্যৱান সম্পদ হৈ আছে। পুথিভঁৰাল আৰু ইয়াৰ ডিচপেনচাৰীৰ সভাপতি প্ৰেম সিংহানিয়াই কয় যে পুথিভঁৰালটো দুটা ভাগত বিভক্ত, এটা ভাগত মানুহে পঢ়া আৰু আনটো ভাগত সংগ্ৰীহিত কিতাপবোৰ সুৰক্ষিত কৰি ৰখা হয়। আগতে ইয়াত হিন্দী-উৰ্দু বাতৰি কাকত বিনামূলীয়াকৈ ৰখা হৈছিল, যিবোৰ সেই সময়ত সাধাৰণ মানুহৰ জ্ঞানৰ মাধ্যম আছিল।
এই পুথিভঁৰালটো কেৱল স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ কেন্দ্ৰবিন্দু নাছিল, ই আছিল সাহিত্য, শিল্প আৰু সংস্কৃতিৰ দুৰ্গ। এই পুথিভঁৰালৰ সৈতে মহান হিন্দী কবি ৰামধৰি সিং দিনকাৰ, মৈথিলীশৰণ গুপ্ত আৰু হৰিবংশ ৰায় বচ্চনৰো সম্পৰ্ক আছিল। তেওঁলোকে ইয়াত অধ্যয়ন কৰিছিল, গৱেষণা কৰিছিল আৰু নিজৰ কবিতা আৰু ৰচনাৰ জৰিয়তে দেশবাসীক সজাগ কৰিছিল। ই সাহিত্য চেতনাকো লালন-পালন কৰিছিল আৰু আজিও এই ঠাইখন যুৱ গৱেষক আৰু সাহিত্যিকসকলৰ বাবে প্ৰেৰণাৰ উৎস হৈ আছে।
পুথিভঁৰালটোৰ ভিতৰত কিতাপ পঢ়ি থকা একাংশ লোক
আজি এই পুথিভঁৰালৰ গুৰুত্ব কেৱল ইতিহাসতে সীমাবদ্ধ নহয়। ট্ৰাষ্টৰ প্ৰতিনিধি অভিষেক গণেদিৱালাই কয় যে প্ৰতিযোগিতামূলক পৰীক্ষাৰ বাবে প্ৰস্তুতি চলোৱা ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ বাবে পুথিভঁৰালটোত বিনামূলীয়াকৈ কিতাপৰ ব্যৱস্থা কৰা হৈছে। এই সুবিধাই ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলক তেওঁলোকৰ শৈক্ষিক সংগ্ৰামত সহায় কৰে।
প্ৰতিষ্ঠাপক পৰিয়ালৰ তৃতীয় প্ৰজন্মৰ সদস্য ত্ৰিলোক চান্দ গোৱেংকাই কয় যে এই পুথিভঁৰালটোৱে প্ৰাথমিকৰ পৰা মাধ্যমিকলৈকে প্ৰায় ৫০০ শিশুক বিনামূলীয়া শিক্ষা প্ৰদান কৰিছে। জ্ঞান আৰু শিক্ষাৰ জৰিয়তে সমাজখনক শক্তিশালী কৰাৰ সংকল্পৰে চলি থকা সমাজসেৱাৰ এয়া এক অনন্য নিদৰ্শন।
মাৰোৱাৰী পুথিভঁৰালৰ ভৱনটো নিজৰ মাজতে এক ঐতিহাসিক স্থান। ইয়াৰ বাহিৰৰ অংশ এসময়ত ভিক্টোৰিয়ান শৈলীৰ আছিল আৰু বগা স্তম্ভ আছিল, যিটো এতিয়া আধুনিক সুবিধাৰে সজ্জিত সমসাময়িক পুথিভঁৰাললৈ ৰূপান্তৰিত কৰা হৈছে। এই দুমহলীয়া ভৱনটোত এটা অংশ পাঠকৰ বাবে আৰু আনটো বিশাল সংগ্ৰহৰ বাবে উৎসৰ্গিত। এই অট্টালিকাৰ দেৱালত স্বাধীনতা সংগ্ৰামীসকলৰ স্বাক্ষৰ আৰু তেওঁলোকৰ বাৰ্তাই আজিও ইতিহাসৰ পৃষ্ঠাবোৰ সজীৱ কৰি তুলিছে।
পুথিভঁৰালটোৰ প্ৰৱেশদ্বাৰৰ পুৰণি কাঁচৰ দাপোনখনে বছৰ বছৰ ধৰি এই ঠাইখনে কিমান সংগ্ৰাম আৰু কাহিনী দেখিছে তাৰ সাক্ষ্য দিয়ে। এই বিশাল লাইব্ৰেৰী ব্যৱস্থাটো চলোৱাটো সহজ কাম নহয়। ইয়াক সম্পূৰ্ণৰূপে পৰিচালিত কৰে মাৰোৱাৰী চেৰিটেবল ট্ৰাষ্টে, যিয়ে সদস্যসকলৰ নিয়মীয়া সভা অনুষ্ঠিত কৰি ইয়াৰ পৰিচালনাৰ যত্ন লয়।
বিগত ৩০ বছৰে পুথিভঁৰালটোৰ সৈতে জড়িত হৈ থকা তুলসীশ্যামে কয় যে এই পুথিভঁৰালটো স্থানীয় জনগোষ্ঠীৰ সামাজিক চেতনা আৰু সহযোগিতাৰ এক জীয়া নিদৰ্শন। পুথিভঁৰালটোত তিনিমাহৰ বাতৰি কাকতৰ সংগ্ৰহো আছে, যিটো ইতিহাসৰ গৱেষকসকলৰ বাবে এক সম্পদতকৈ কম নহয়।
শীততাপ নিয়ন্ত্ৰিত অধ্যয়ন কক্ষ, আৰামদায়ক বহাৰ ব্যৱস্থা আৰু পুথিভঁৰালত স্থাপন কৰা আধুনিক সঁজুলিয়ে নৱপ্ৰজন্মৰ বাবে ইয়াক আৰু অধিক উপযোগী কৰি তুলিছে।
মাৰোৱাৰী ৰাজহুৱা পুথিভঁৰালৰ ভিতৰৰ এক পৰিৱেশ
উল্লেখ্য যে, মাৰোৱাৰী ৰাজহুৱা পুথিভঁৰাল কেৱল কিতাপৰ ঘৰ নহয়, ভাৰতৰ স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ জীয়া স্মৃতিসৌধ। এই ঠাইখনে আমাক সোঁৱৰাই দিয়ে যে জ্ঞান আৰু ঐক্যৰ জৰিয়তে কেনেকৈ এক বৃহৎ আন্দোলন গঢ়ি তুলিব পাৰি। ইয়াৰ দেৱাল, পাণ্ডুলিপি, কিতাপৰ গোন্ধে এতিয়াও সেই আবেগ, সংগ্ৰাম আৰু সংকল্পৰ কাহিনী কয়।
মাৰোৱাৰী ৰাজহুৱা পুথিভঁৰাল চান্দনী চ’কৰ হুলস্থুলৰ মাজত এক শান্ত মৰীচিকাৰ দৰে, যিটো কেৱল জ্ঞানৰ ভঁৰাল নহয়, দেশৰ ইতিহাস আৰু স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ অমৰ কাহিনীও। এই পুথিভঁৰালটোৱে কেৱল অতীতৰ স্মৃতিবোৰ সংৰক্ষণ কৰাই নহয়, এতিয়াও শিক্ষা, গৱেষণা আৰু সেৱাৰ জৰিয়তে সমাজক সবলীকৰণত অৰিহণা যোগাই আছে।
এই পুথিভঁৰালৰ কাহিনীয়ে আমাক শিকাইছে যে প্ৰকৃত স্বাধীনতা তৰোৱাল বা প্ৰদৰ্শনৰ দ্বাৰা লাভ কৰা নহয়; কেৱল কিতাপ, ধাৰণা আৰু শিক্ষাৰ জৰিয়তেহে এয়া সম্ভৱ। আৰু সেইবাবেই মাৰোৱাৰী পুথিভঁৰাল দিল্লীৰ বুকুত এক অমূল্য উত্তৰাধিকাৰ হিচাপে জীয়াই আছে। এয়া এটা উত্তৰাধিকাৰ যিয়ে আগন্তুক প্ৰজন্মক অনুপ্ৰাণিত, সাহস আৰু জ্ঞান প্ৰদান কৰি থাকিব।
