পল্লব ভট্টাচাৰ্য্য
২০১১ চনৰ ৫ নৱেম্বৰত সুধাকণ্ঠ ড০ ভূপেন হাজৰিকাৰ বিয়োগত অসমৰ আত্মাৰ পৰিচয় দিয়া এটা যুগৰ অন্ত পৰিছিল। 'বাৰ্ড অৱ ব্ৰহ্মপুত্ৰ' হিচাপে সন্মানিত ভূপেন হাজৰিকাৰ সংগীতে এক দশকজোৰা ৰাজনৈতিক অশান্তি, আশা আৰু নতুনত্বৰ মাজেৰে জনসাধাৰণৰ কণ্ঠ বহন কৰিছিল। তেওঁ কেৱল এগৰাকী গায়ক বা সংগীতকাৰেই নাছিল, বৰঞ্চ তেওঁ আছিল অসমীয়াৰ আৱেগ।
২০১৯ চনত মৰণোত্তৰভাৱে ভাৰতৰ সৰ্বোচ্চ অসামৰিক সন্মান ভাৰত ৰত্নৰে বিভূষিত হোৱা ভূপেন হাজৰিকাৰ সৃষ্টিশীল প্ৰতিভাই দেশৰ সীমান্ত অতিক্ৰম কৰিছিল। অৱশ্যে তেওঁৰ সেই স্বৰ্ণিল যাত্ৰা কষ্টৰে ভৰা আছিল। আদৰ্শগত মতভেদৰ বাবে কেতিয়াবা তেওঁক বহিষ্কাৰ কৰা হৈছিল, গুৱাহাটী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা পদত্যাগ কৰিবলৈ বাধ্য হৈছিল, আৰু বিচৰা ধৰণৰ শৈল্পিক স্বাধীনতাৰ সন্ধানত তেওঁ কলকাতা আৰু পিছত মুম্বাইলৈ স্থানান্তৰিত হৈছিল।
তেওঁৰ মৃত্যুৰ সময়ত অসমৰ লগতে সমগ্ৰ দেশত গভীৰ শোকৰ ছাঁ পৰিছিল। গুৱাহাটীৰ ৰাজপথত অৰ্ধ মিলিয়নতকৈও অধিক লোক সমবেত হৈছিল, লক্ষ লক্ষ লোকে দূৰৰ পৰা শ্ৰদ্ধাৰ ভূপেন হাজৰিকাক প্ৰত্যক্ষ কৰিছিল, আৰু অসমে নিজৰ কণ্ঠ হেৰুওৱা বুলি সকলোকে কান্দিছিল। তেওঁৰ অন্ত্যেষ্টিক্ৰিয়া আছিল ভাৰতৰ অন্যতম সৰ্ববৃহৎ ৰাজহুৱা বিদায় অনুষ্ঠান।
অন্তিম শয়নত সুধাকণ্ঠ ভূপেন হাজৰিকা
কিন্তু ২০২৫ চনৰ ১৯ ছেপ্তেম্বৰত যেতিয়া আধুনিক অসমীয়া যুৱ-প্ৰজন্মৰ হৃদস্পন্দন গায়ক, সুৰকাৰ, অভিনেতা জুবিন গাৰ্গ ৫২ বছৰ বয়সত ছিংগাপুৰত আকস্মিকভাৱে মৃত্যুবৰণ কৰে, তেতিয়া ৰাজ্যখনত এনে প্ৰতিক্ৰিয়াৰ সৃষ্টি হয়, যি আগতে কেতিয়াও হোৱা নাছিল।
প্ৰাণৰ শিল্পী জুবিনক হেৰুৱাই সমগ্ৰ অসম শোকাচ্ছন্ন হৈ পৰে। প্ৰায় ১৫ লাখ শোকাকুল লোকে গুৱাহাটীৰ ৰাজপথত ভিৰ কৰে। ডুবাইৰ প্ৰৱাসী অসমীয়াৰ পৰা আৰম্ভ কৰি, লণ্ডন আৰু কৰাচীৰ শিল্পীসকললৈ বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ লোকে জুবিন গাৰ্গক শ্ৰদ্ধাঞ্জলি জনায়।
ছ'চিয়েল মিডিয়াৰ টাইমলাইনবোৰত কান্দোনৰ ৰোল বয়, আৰু আচৰিতভাৱে এই শোক এতিয়াও অব্যাহত আছে। লিমকা বুক অফ ৰেকৰ্ডছে ইয়াক ইতিমধ্যে এছিয়াৰ সৰ্ববৃহৎ ৰাজহুৱা বিদায় অনুষ্ঠান হিচাপে তালিকাভুক্ত কৰিছে।
এইখিনিতে প্ৰশ্ন হয়--জুবিনৰ মৃত্যুৱে কিয় ইমান অসাধাৰণ আৱেগ জগাই তুলিছে? ইফালে, এই দুখ আৰু শোকৰ সময়তে একাংশই প্ৰশ্ন কৰিছে জুবিন গাৰ্গ ভূপেন হাজৰিকাতকৈও অধিক মহান শিল্পী আছিল নেকি? এই প্ৰশ্নৰ উত্তৰ বিচাৰিলে কেৱল সংগীতে নহয়, সময়ৰ কথাও বিবেচনা কৰি চাব লাগিব--কেনেকৈ প্ৰজন্মৰ পৰিৱৰ্তন হয়, কেনেকৈ প্ৰযুক্তিয়ে শোকাকুল পৰিৱেশৰ পৰিস্থিতি সলনি কৰে, আৰু অসমৰ জনসাধাৰণৰ প্ৰতিটো হৃদস্পন্দনৰ লগে লগে অসমীয়াৰ পৰিচয় কিদৰে বিকশিত হৈছে।
জুবিন গাৰ্গক শেষ বিদায় জনাবলৈ ৰাজপথত লক্ষাধিক জনগণ
ভূপেন হাজৰিকাৰ সেই সময়ৰ কথা, যেতিয়া শিল্প আছিল এক প্ৰতিষ্ঠান, এক সামূহিক জাগৰণৰ মাধ্যম। তেওঁৰ সংগীত ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ বুকুৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছিল, যি লোক পৰম্পৰা, ৰাজনৈতিক চেতনা আৰু নৈতিক দৰ্শনৰে পৰিপূৰ্ণ। তেওঁ পাহাৰ আৰু সমভূমিৰ মাজত, অসমীয়া আৰু ভাৰতীয়ৰ মাজত, কবিতা আৰু প্ৰতিবাদৰ মাজত সেতু নিৰ্মাণ কৰিছিল।
তেওঁৰ খ্যাতি কঠোৰ পৰিশ্ৰমৰ দ্বাৰা অৰ্জন কৰা হৈছিল; তেওঁৰ বিশ্বব্যাপী প্ৰসাৰ আছিল। তথাপি তেওঁৰ ৰাজহুৱা ব্যক্তিত্ব আনতকৈ গাম্ভীৰ্যপূৰ্ণ আৰু সন্মানজনক আছিল। আনহাতে জুবিন গাৰ্গৰ জনসাধাৰণৰ সৈতে তাৎক্ষণিক সম্পৰ্ক আছিল। আধুনিক অসমৰ সন্তান হিচাবে ১৯৯২ চনত মুক্তি পোৱা তেওঁৰ প্ৰথম এলবাম 'অনামিকা'-ই বিদ্ৰোহ আৰু স্বকীয়তাৰ মাজত সংগ্ৰাম কৰি থকা প্ৰজন্মক এক শক্তিশালী কণ্ঠ দিছিল।
তেওঁ কোনো বিচ্ছিন্ন আইকন নাছিল, তেওঁ আছিল এজন সঙ্গীপ্ৰিয় ব্যক্তি। তেওঁ নিজৰ অনুৰাগীসকলৰ সৈতে ইনষ্টাগ্ৰামত কথা পাতিছিল, সংকটৰ সময়ত তেওঁলোকক সহায় কৰিছিল, অচিনাকি লোকৰ চিকিৎসালয়ৰ বিল পৰিশোধ কৰিছিল, আৰু বান সাহায্যৰ পৰা পৰিৱেশ সংৰক্ষণলৈকে বিভিন্ন কাৰণত মানুহৰ কাঁষত থিয় দিছিল।
সংগীত জগতত তেওঁ ৪০টা ভাষাত ৩৮,০০০তকৈও অধিক গীত গাইছে, কিন্তু গীতৰ এই পৰিসংখ্যাতকৈও অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈছে মানুহৰ সৈতে জুবিনৰ সান্নিধ্য। ভূপেন হাজৰিকাৰ সময়ত দৰ্শকে শিল্পীসকলক সন্মান কৰিছিল; জুবিনৰ সময়ত অনুৰাগীয়ে তেওঁৰ সৈতে বন্ধুত্ব কৰিছিল। আৰু এইটোৱে সকলো পৰিৱৰ্তন আনি দিছে।
২০১১ চনত বিশ্বই ছ'চিয়েল মিডিয়াক বুজিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল আৰু ২০২৫ চনত সমগ্ৰ বিশ্ব ছ'চিয়েল মিডিয়াৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰিয়ে চলি আছে। জুবিনৰ মৃত্যুৰ ঘটনাটো বিলিয়ন বিলিয়ন লোকে মোবাইলৰ স্ক্ৰীনত বাস্তৱ সময়তেই দেখিবলৈ পাইছে।
জুবিনক শ্ৰদ্ধা নিবেদন কৰিছে মুখ্যমন্ত্ৰী হিমন্ত বিশ্ব শৰ্মাই
অনুৰাগীসকলে তেওঁৰ অন্তিম বাৰ্তাসমূহ শ্বেয়াৰ কৰে, তেওঁৰ অন্তিম কনচাৰ্টৰ ভিডিঅ'টো বাৰে বাৰে চাইছে, আৰু সীমান্ত অতিক্ৰম কৰি চৌদিশে এক ভাৰ্চুৱেল জাগৰণ সৃষ্টি হয়। প্ৰতিখন অসমীয়া ঘৰ, প্ৰতিটো অনলাইন কমিউনিটি এক বিশাল, সামূহিক শোকগাথাৰ অংশ হৈ পৰিছিল। মানুহে নিজৰ আৱেগ-অনুভূতি প্ৰতিটো মুহূৰ্তত সমূহীয়া মঞ্চত প্ৰকাশ কৰি থাকিব পৰা এক সময়ত জুবিনৰ মৃত্যু সংবাদে জনসাধাৰণৰ দুখ দুগুণে বৃদ্ধি কৰে।
সেয়েহে, ভূপেন হাজৰিকা বা জুবিন গাৰ্গক কিমান মানুহে ভাল পাইছিল, তাত পার্থক্য নাই, কিন্তু সেই ভালপোৱা কিদৰে প্ৰকাশ কৰিব পাৰি, তাতহে পার্থক্য আছে। এজনৰ বাবে নীৰৱতা আৰু গম্ভীৰতাৰ মাজেৰে শোক প্ৰকাশ কৰা হৈছিল; আনজনৰ বাবে ডিজিটেল পৃথিৱীত কোটি কোটি লোকৰ শোক আৰু ক্ষোভৰ বৰ্হিপ্ৰকাশ ঘটিছে, যি অন্ত পৰাৰ কোনো নাম লোৱা নাই।
এই দুয়োজনক তুলনা কৰাটো হ'ল শিল্পৰ স্বৰূপক ভুল বুজি লোৱা। হাজৰিকাই অসমৰ সংগীতক এক সাংস্কৃতিক স্বকীয়তা প্ৰদান কৰিছিল আৰু ইয়াক বিশ্বত প্ৰচাৰ কৰিছিল।
জুবিন এক সাংস্কৃতিক সেতু আছিল--তেওঁ সেই পৰিচয়ক আধুনিক ধাৰাটোৰ মাজেৰে মুক্তভাৱে প্ৰবাহিত কৰিছিল আৰু স্বকীয়তা নেহেৰুৱাকৈ বৈশ্বিক সংগীতক অসমলৈ আনিছিল। যদি হাজৰিকাই অসমীয়াক সন্মানৰ সপোন দেখুৱাবলৈ শিকাইছিল, জুবিনে তেওঁলোকক সন্মানৰ সপোন দেখুৱাবলৈ শিকাইছিল।
কফিনৰ ভিতৰত জুবিনক শেষবাৰলৈ চাইছে পত্নী গৰিমা গাৰ্গ আৰু তেওঁৰ আত্মাই
জুবিনৰ মৃত্যুত চৌদিশে দেখিবলৈ পোৱা শোক তেওঁৰ শ্ৰেষ্ঠতাৰ প্ৰমাণ নহয়, ই সময়ৰ আইনা। হাজৰিকাৰ প্ৰজন্মই সংযমক সন্মান কৰে, জুবিনে আৱেগিক সততাক সন্মান কৰে। তেওঁৰ আকস্মিক মৃত্যু, যৌৱনৰ সজীৱতা, আৰু অনলাইন জগতৰ তাৎক্ষণিকতাই শোকক এক আন্দোলনত পৰিণত কৰিলে।
জুবিনৰ মৃত্যুৱে সাংস্কৃতিক জগতক এক গভীৰ শিক্ষা দিছে। ই সাংস্কৃতিক গণতন্ত্ৰৰ উত্থানক প্ৰকাশ কৰে, য'ত এজন শিল্পীৰ প্ৰতি প্ৰেমক প্ৰতিষ্ঠানিক অনুমোদন বা ৰাজ্যৰ স্বীকৃতিৰ প্ৰয়োজন নাই। ই মানুহৰ পৰা মানুহলৈ অবাধে প্রবাহিত হয়। ই কলা-কৰ্মত আৱেগিক প্ৰামাণিকতাৰ ক্ৰমবৰ্ধমান চাহিদাৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে।
আজিকালিৰ অনুৰাগীয়ে তেওঁলোকৰ নায়কসকলক নিজৰ ওচৰত ৰাখিব বিচাৰে, ভূল-ভ্ৰান্তিৰে ভৰা আত্মীয় হিচাপে। প্ৰবাসী ভাৰতীয়, ডিজিটেল মিডিয়া আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় শ্ৰদ্ধাঞ্জলিৰ জৰিয়তে স্থানীয় দুখক বিশ্বব্যাপী সংহতিলৈ ৰূপান্তৰিত কৰি অসমীয়া পৰিচয়ৰ বিশ্বায়নৰ প্ৰসংগ ইয়াত দাঙি ধৰা হৈছে।
গতিকে ভৱিষ্যতটো সেইসকল শিল্পীৰ হ'ব, যিয়ে জুবিনৰ দৰে শিল্প আৰু মানৱীয়তাৰ মাজত ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰিব পাৰে, উৎকৃষ্টতা আৰু সহানুভূতিৰ মাজত ভাৰসাম্য ৰাখিব পাৰে। তেওঁলোকে কেৱল গীত গোৱাই নহয়, তেওঁলোকৰ সংগ্ৰামৰ সৈতে থিয় হ'ব, তেওঁলোকে উদযাপন কৰা আত্মাৰ সৈতে জড়িত হ'ব।
প্ৰাণৰ শিল্পী জুবিন গাৰ্গৰ শেষকৃত্য অনুষ্ঠানৰ অসহ্যকৰ মুহূৰ্ত
অমৰ কণ্ঠ ভূপেন হাজৰিকা আৰু কিংবদন্তি জুবিন গাৰ্গৰ কাহিনীয়ে প্ৰকাশ কৰে যে তেওঁ এৰি যোৱা অৰ্থৰ দ্বাৰা মহানতা জোখা হয়। এটায়ে অসমক সংগীতৰ ব্যাকৰণ দিলে, আনটোয়ে হৃদয়ৰ বাবে ছন্দ দিলে। এজনে দলংখন নিৰ্মাণ কৰিলে, আনজনে নিজৰ লোকসকলৰ সৈতে হাতে-হাত ধৰি দলংখন পাৰ হৈ গ'ল। আজি অসমে কেৱল এগৰাকী শিল্পীক হেৰুওৱাৰ বাবে শোক প্ৰকাশ কৰা নাই, বৰঞ্চ এক যুগমীয়া বন্ধুত্বৰ অন্ত পৰাৰ বাবেও শোক প্ৰকাশ কৰিছে।
তথাপিও, সেই দুখৰ মাজত নতুনত্ব লুকাই আছে। যেতিয়ালৈকে তেওঁলোকৰ গীত গোৱা হ'ব, তেতিয়ালৈকে ব্ৰহ্মপুত্ৰই তেওঁলোকৰ কণ্ঠস্বৰ যুগ যুগ ধৰি বহন কৰি থাকিব। প্ৰকৃতাৰ্থত ভূপেন হাজৰিকা বা জুবিন গাৰ্গৰ মৃত্যু হোৱা নাই। তেওঁলোকে অসমৰ শ্বাস-প্ৰশ্বাসৰ ধৰণ সলনি কৰিলে। তেওঁলোকৰ সংগীত চিৰন্তন প্ৰতিধ্বনিত হৈ ৰ'ব, য'ত প্ৰেমৰ দৰে প্ৰকৃত কলা কেতিয়াও হেৰাই নাযায়। ই কেৱল পৰিৱৰ্তন হয়।
(লেখক অসম চৰকাৰৰ অৱসৰপ্ৰাপ্ত আৰক্ষী সঞ্চালক প্ৰধান; অসম লোকসেৱা আয়োগৰ প্ৰাক্তন অধ্যক্ষ আৰু 'আৱাজ-দ্য ভইচ অসম'ৰ মুখ্য কাৰ্যবাহী বিষয়া)
