ডঃ জাফৰ দাৰিক কাছিমী
দয়া হৈছে মানৱ চৰিত্ৰৰ আটাইতকৈ সুন্দৰ গুণবোৰৰ ভিতৰত এক অন্যতম গুণ। কাৰোবাক যন্ত্ৰণাত থকা দেখিলে মনত জাগ্ৰত হোৱা সহায়ৰ মানসিকতাটোৱে হৈছে দয়া। দয়াই আমাক মানুহক সান্তনা দিবলৈ আৰু সহায় কৰিবলৈ প্ৰেৰণা দিয়ে। প্ৰকৃততে, দয়া হৈছে মানৱতাৰ ভেটি, কিয়নো এজন ব্যক্তিৰ প্ৰকৃত মূল্য অৰ্থ বা জ্ঞানৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ নকৰে, বৰঞ্চ তেওঁৰ মনৰ কোমলতা আৰু আনৰ প্ৰতি থকা সহানুভূতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে।
ইছলামত, দয়া কেৱল এটা নৈতিক গুণ নহয়; ই নিজেই বিশ্বাসৰ প্ৰতিফলন। আল্লাহ তা'আলাই নিজকে 'ৰহমান উৰ-ৰহিম'(দয়া কৰা সকলৰ ভিতৰত পৰম দয়ালু) বুলি অভিহিত কৰিছে আৰু তেওঁ পৱিত্ৰ নবী মহম্মদ (ছাঃ) ক 'ৰহমান লিল-আলামীন'( সমগ্ৰ জগতৰ বাবে দয়ালু) বুলি অভিহিত কৰিছে। এইদৰেই, দয়া আৰু কৰুণা ইছলামৰ মাধ্যমিক শিক্ষা নহয়, বৰঞ্চ ইয়াৰ সাৰমর্ম।
মানৱতাৰ অস্তিত্ব, প্ৰেমৰ প্ৰসাৰ আৰু শান্তি প্ৰতিষ্ঠা সকলোবোৰ দয়া আৰু বুজাবুজিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। মৰমিয়াল হ'লেহে আমি প্ৰকৃত মানুহ হ'ব পাৰিম। ই মানুহৰ আন্তৰিক সংযোগ স্থাপন কৰে, ঘৃণা দূৰ কৰে আৰু আস্থা গঢ়ি তোলে। এই মহৎ মনোভাৱক উৎসাহিত কৰিবলৈ সমগ্ৰ বিশ্বজুৰি মানুহে প্ৰতি বছৰে ১৩ নৱেম্বৰত বিশ্ব সদভাৱ(দয়া) দিৱস পালন কৰে। ইয়াৰ উদ্দেশ্য হৈছে মানুহৰ মাজত সদিচ্ছা, সহানুভূতি আৰু ঐক্যক উৎসাহিত কৰা। ইছলামে এই বাৰ্তা ১৪ শতিকাৰো অধিক কাল আগতেই লিখি থৈ গৈছে। যি বাৰ্তা আন্তৰ্জাতিক দিৱস পালনতকৈ অধিক বিস্তৃত আৰু গভীৰ।
ইছলাম ধৰ্মত, দয়া হৈছে বিশ্বাসৰ এক কাৰ্য্য আৰু জীৱন ধাৰণৰ এক পদ্ধতি। কোৰআন আৰু নবী (ছাঃ) ৰ শিক্ষা বাৰে বাৰে মুমিনসকলক কৰুণা আৰু নম্ৰতাৰ প্ৰতি আহ্বান জনায়।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ছবি
আল্লাহে কৈছে, 'নিশ্চয় আল্লাহে ন্যায়বিচাৰ আৰু কৰুণাৰ আদেশ দিয়ে'। (ছুৰা আন-নহল ১৬:৯০)
আৰবী ভাষাত ইহছান (দয়া) শব্দৰ অৰ্থ হ'ল ভাল কৰা। কেৱল সেইসকল লোকৰ বাবে নহয়, যিসকল ইয়াৰ যোগ্য। আনকি যিসকল ইয়াৰ অযোগ্যসকলৰ লগতো ভাল কৰাৰ আদেশ আছে। নবী হজৰত মহম্মদৰ (ছ:) জীৱনত এই নীতি সম্পূৰ্ণৰূপে প্ৰতিফলিত হৈছিল। তেওঁ কৈছিল:
তোমালোকৰ মাজত সেইসকলে শ্ৰেষ্ঠ, যিসকল লোক আনৰ বাবে উপকাৰী (মুছনাদ আহমেদ) আৰু যিজনে দয়া নকৰে, তেওঁৰ প্ৰতিও দয়া কৰা নহ'ব। (ছহিহ বুখাৰী)
নবী হজৰত মহম্মদে (ছ:) কেৱল দুৰ্বল আৰু দৰিদ্ৰসকলৰ প্ৰতি কৰুণা দেখুৱাইছিল এনে নহয়, তেওঁ জীৱ-জন্তু আৰু তেওঁৰ শত্ৰুসকলৰ প্ৰতিও কৰুণা দেখুৱাইছিল। তেওঁৰ জীৱন বিশ্বজনীন দয়া আৰু মমতাৰ এক জীৱন্ত উদাহৰণ, যি জাতি, ধৰ্ম-বৰ্ণ নিৰ্বিশেষে জীৱ-জন্তুসকলৰ প্ৰতিও দয়া ৰাখে।
কোৰআনে মুমিনসকলক আল্লাহৰ ৰাস্তাত খৰছ কৰিবলৈ আদেশ দিছে। যিসকলে নিজৰ ধন-সম্পদ আল্লাহৰ পথত ব্যয় কৰে, তেওঁলোকৰ দৃষ্টান্ত হ'ল- এটা সৰিয়হ গুটিৰ দৰে, যি গুটিৰ পৰা সাতটা কাণ ওলায় আৰু প্ৰত্যেক কাণতে এশটা শস্য থাকে। (চুৰা আল বাকৰাহ ২:২৬১)
ইছলামত দান-বৰঙণি কৰাটো হৈছে এক উপাসনা। দান-বৰঙণিয়ে ধনৰ শুদ্ধিকৰণ কৰে আৰু মানুহৰ স্বভাৱত নম্ৰতা বৃদ্ধি কৰে। নবী হজৰত মহম্মদে (ছ:) কৈছে "তোমাৰ ভাতৃৰ বাবে তোমাৰ হাঁহিটোও এক দান" (তিৰমিধি)
এইদৰেই, দয়া কেৱল টকা-পইচা দিয়াতে সীমাবদ্ধ নহয় - ই বন্ধুত্বপূৰ্ণ হাঁহিৰ পৰা সান্ত্বনাদায়ক কথালৈ বা প্ৰয়োজনত থকা কোনো লোকক সহায় কৰাৰ দৰে প্ৰতিটো ভাল কামত পোৱা যায়। দয়াৰ জৰিয়তে হৃদয় কোমল হয় আৰু মানৱতাৰ অনুভূতি শক্তিশালী হয়।
ইছলামে চুবুৰীয়াৰ লগত সন্মান আৰু যত্ন সহকাৰে ব্যৱহাৰ কৰাত অধিক গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। নবী হজৰত মহম্মদে (ছ:) কৈছে:
"যি ব্যক্তিয়ে নিজৰ প্ৰতিবেশীক ভাল ব্যৱহাৰ নকৰে, তেওঁ প্ৰকৃত মুমিন নহয়"। আৰু তেওঁ কৈছিল যে, জিব্ৰীল ফিৰিষ্টাই তেওঁক প্ৰতিবেশীসকলৰ অধিকাৰৰ বিষয়ে সঘনাই সোঁৱৰাই দিছিল। সেয়ে তেওঁ ভাবিছিল যে, হয়তো তেওঁলোকক উত্তৰাধিকাৰত অংশ প্ৰদান কৰা হ'ব। ইছলামে শিকায় যে চুবুৰীয়াই কি ধৰ্ম পালন কৰে সেয়া গুৰুত্বপূৰ্ণ নহয়; গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈছে মানৱতা। বিপদৰ সময়ত চুবুৰীয়াক সহায় কৰা, অসুস্থতাত খবৰ কৰা বা তেওঁলোকৰ সুখত ভাগ লোৱা। এইবোৰ হৈছে বিশ্বাস আৰু সম্প্ৰদায়ৰ প্ৰেমৰ কাৰ্য্য।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ছবি
ইছলামে সকলো জীৱ-জন্তুৰ প্ৰতি সহানুভূতি প্ৰকাশ কৰে। নবী (ছ:) কৈছে, 'এটা মেকুৰী বন্দী কৰাৰ বাবে মহিলা এগৰাকীক শাস্তি দিয়া হৈছিল, আৰু পিয়াহত থকা কুকুৰ এটাক পানী দিয়াৰ বাবে এজন লোকক ক্ষমা কৰি দিয়া হৈছিল।' (ছহিহ বুখাৰী)
এই কাহিনীটোৱে প্ৰমাণ কৰে যে প্ৰতিটো কৰুণা বা দয়াৰ কাৰ্য্য আল্লাহৰ দৃষ্টিত অতি মূল্যবান। নবী (ছ:) এ পশুৰ প্ৰতি নিষ্ঠুৰতা নিষিদ্ধ কৰিছিল। তেওঁ পশুৰ ওপৰত অতিৰিক্ত বোজা নিদিবলৈ বা খেলৰ বাবে তেওঁলোকক আঘাত নকৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিছিল। তেওঁ এইদৰে কৈছিলঃ
যিজনে আল্লাহৰ সৃষ্টিৰ প্ৰতি দয়া নকৰে, আল্লাহে তেওঁক কেতিয়াও দয়া নকৰে। (বুখাৰী)
সেয়েহে ইছলামৰ কৰুণা বা দয়া সাৰ্বজনীন, সকলো জীৱৰ ওপৰত বিস্তাৰিত। ইছলামেই আছিল প্ৰথম ধৰ্ম যিয়ে শ্ৰমিক আৰু সেৱকৰ অধিকাৰক পবিত্ৰ বুলি স্বীকাৰ কৰিছিল। হজৰত মহম্মদ (ছ:) কৈছে যে, 'তোমালোকে যি খোৱা তাৰ পৰা তোমালোকৰ দাসসকলক একেই আহাৰ দিয়া আৰু যি পিন্ধা তাৰ পৰা তেওঁলোকক বস্ত্ৰ পিন্ধোৱা'। (ছহিহ বুখাৰী)
নবীয়ে আকৌ কয়, আল্লাহে তোমালোকৰ দাসসকলক তোমালোকৰ তত্বাৱধানত ৰাখিছে। (ছহিহ মুছলিম) এই শিক্ষাবোৰ কালজয়ী। আজিৰ পৃথিৱীত, এই নীতিসমূহ সকলো শ্ৰমিক আৰু কৰ্মচাৰীৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰযোজ্য হয়, যাতে আমি তেওঁলোকক সন্মান, ন্যায্যতা আৰু মানৱীয়তাৰে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰো। ইছলামে ন্যায় আৰু সহানুভূতিৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত এক সামাজিক ব্যৱস্থাৰ প্ৰচাৰ কৰে, যিয়ে প্ৰতিজন ব্যক্তিৰ মৰ্যাদা নিশ্চিত কৰে।
মানৱ ইতিহাসত দয়াৰ এক উল্লেখযোগ্য উদাহৰণ হ'ল মক্কা বিজয়। বহুবছৰীয়া অত্যাচাৰ আৰু কষ্টৰ পিছত, নবী (ছ:) বিজয়ী নেতা হিচাপে নগৰখনত প্ৰৱেশ কৰে। তথাপিও, প্ৰতিশোধ লোৱাৰ পৰিৱৰ্তে, তেওঁ সকলোকে ক্ষমা কৰি দি ক'লে: 'আজি তোমালোকৰ ওপৰত কোনো দোষ নাই; যোৱা, তোমালোক সকলো মুক্ত।'
এই দয়াৰ বাবেই সকলোৰে হৃদয় সলনি কৰি শত্ৰুবোৰক বন্ধুলৈ ৰূপান্তৰিত কৰিলে। কোৰআনে এই নীতিটো নিশ্চিত কৰিছেঃ "ভাল আৰু বেয়া সমান হ'ব নোৱাৰে। ভালে বেয়াক প্ৰতিৰোধ কৰক; তেতিয়া যি তোমাৰ শত্ৰু আছিল, সি তোমাৰ বন্ধু হৈ যাব। (চুৰা ফুছিলাত ৪১ঃ৩৪)
ইছলামিক দয়াৰ সাৰমৰ্ম এইটোৱেই- ঘৃণাৰ উত্তৰত ভালপোৱা আৰু সংঘাতৰ ঠাইত কৰুণা। ইছলামত দয়া বাছনিমূলক নহয়; ই বিশ্বাসৰ সাৰমর্ম। দান-বৰঙণিৰ সেৱা, চুবুৰীয়াৰ প্ৰতি যত্ন, জীৱ-জন্তুৰ প্ৰতি দয়া, শ্ৰমিকৰ প্ৰতি ন্যায্য আচৰণ, শত্ৰুক ক্ষমা কৰা আদি সকলো কামেই উপাসনা।
আজিৰ পৃথিৱী, যত খং, বিভাজন আৰু স্বাৰ্থই আধিপত্য বিস্তাৰ কৰে, তাত দয়াৰ প্ৰয়োজন পূৰ্বৰ তুলনাত অধিক। দয়াত অন্তৰ সুস্থ কৰি তোলাৰ শক্তি আছে আৰু সমাজখনক সুন্দৰ কৰাৰ শক্তি আছে। বিশ্ব দয়া দিৱসৰ জৰিয়তে আমাৰ মনত দয়াৰ এই প্ৰাকৃতিক ভাৱটো সজীৱ কৰি তুলিব লাগে। তথাপি ইছলামে ইতিমধ্যে বিশ্বক শিকাইছিল যে নম্ৰতা হৈছে বিশ্বাস, দয়া হৈছে ভক্তি, আৰু প্ৰেম হৈছে আৰাধনাৰ প্ৰাণ।
(ডঃ জাফৰ দাৰিক কাছিমী আলিগড়স্থিত ইছলামিক পণ্ডিত আৰু লেখক)
