ইৰছাদ ছাকাফী
প্ৰগতি, সমৃদ্ধি আৰু সফলতাৰ মূল চাবিকাঠি হৈছে শিক্ষা। উগ্ৰবাদ, দৰিদ্ৰতা, নিবনুৱা সমস্যাৰ সমাধান শিক্ষাৰ মাজতে নিহিত হৈ আছে। পিছপৰা আৰু মধ্যবিত্ত শ্ৰেণীৰ লোকৰ জীৱনতো শিক্ষাই প্ৰগতিৰ পথ মুকলি কৰে। এজন শিক্ষিত ব্যক্তিয়ে জীৱনত দেখা সকলোবোৰ সপোন পূৰণ কৰিব পাৰে। তেনে এক জীৱন কাহিনী হৈছে মাদ্ৰাছাৰ পৰা পঢ়া-শুনা আৰম্ভ কৰি বৰ্তমান কৃষি বিজ্ঞানী হোৱা ড° মইনুদ্দিনৰ বিষয়ে।
ড° মইনুদ্দিনৰ জন্ম উত্তৰ প্ৰদেশৰ জালালপুৰ চহৰৰ আম্বেদকাৰ নগৰত। তেওঁ নগৰৰ মাদ্ৰাছা নিদা হকত প্ৰাথমিক শিক্ষা গ্ৰহণ কৰে। ইয়াৰ পিছত তেওঁ নিজৰ লক্ষ্য মনত ৰাখি শিক্ষা যাত্ৰা অব্যাহত ৰাখিলে। আৰু শেষত পি এইচ ডি ডিগ্ৰী কৰিলে। বৰ্তমান তেওঁ শ্ৰীগুৰু ৰাম ৰায় বিশ্ববিদ্যালয়ৰ কৃষি বিজ্ঞান বিভাগৰ সহযোগী অধ্যাপক পদত অধিষ্ঠিত।
ড° মইনুদ্দিনে কয় যে পঢ়াৰ সময়ত জীৱনটো অতি কঠিন আছিল আৰু তেওঁৰ শিক্ষাৰ যাত্ৰাও সহজ নাছিল। দীনদয়াল উপাধ্যায় গোৰখপুৰ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ দ্বাৰা পৰিচালিত এন পি জি কলেজ বৰহালগঞ্জত পঢ়ি থাকোঁতে তেওঁ বহু অসুবিধাৰ সন্মুখীন হ’বলগীয়া হৈছিল। তেওঁ কয়, "মই তাত ভাড়াত ঘৰ পোৱা নাছিলোঁ। ঘৰৰ বাবে য’তেই গৈছিলো, তাতেই মই প্ৰত্যাখ্যানৰ সন্মুখীন হৈছিল, আৰু অৱশেষত দুবছৰ ভীমসেৱা আশ্ৰমত থাকিব লগা হৈছিল। দুবছৰৰ পাছত এটা হিন্দু পৰিয়ালে মোক ভাড়াত ঘৰ এটা দিলে।"
ড০ মইনুদ্দিনে তেওঁৰ বাটত বহু অসুবিধাৰ সন্মুখীন হৈছিল যদিও তেওঁ কেতিয়াও হাৰ নামানিল। আৰু পঢ়া-শুনাত সম্পূৰ্ণ মনোযোগ দি আগবাঢ়ি যাওক। কাৰণ তেওঁ ভালদৰেই জানিছিল যে শিক্ষা অবিহনে জীৱনত একো হোৱাটো অসম্ভৱ। তেওঁলোকে কয় যে যদি আপুনি আপোনাৰ ভিতৰত শক্তি সৃষ্টি কৰিব বিচাৰে তেন্তে আপোনাৰ প্ৰথম অগ্ৰাধিকাৰ হ’ব লাগে ভাল শিক্ষা আৰু ইয়াৰ বাবে আপোনাৰ হাতত যি সম্পদ উপলব্ধ নহওক কিয়, আপুনি নিজৰ নিৰ্ধাৰিত লক্ষ্যত উপনীত হ’বলৈ সেইবোৰৰ পিছত লগা উচিত।
ড° মইনুদ্দিনে এলাহাবাদৰ ছেম হিগিনবটম ইনষ্টিটিউট অৱ এগ্ৰিকালচাৰ, টেকন'লজি এণ্ড চাইন্সেছৰ পৰা "Effect of different organic sources of nitrogen on growth, yield and oil content of groundnut" বিষয়ত পি এইচ ডি লাভ কৰে। তাত তেওঁ এম এছ চিত ‘বিভিন্ন বীজ সিঁচাৰ পদ্ধতি আৰু চালফাৰৰ মাত্ৰাত সৰিয়হৰ বৃদ্ধি আৰু উৎপাদনৰ আচৰণ’ বিষয়ত থেছিছ উপস্থাপন কৰিছে। বৰ্তমান তেওঁৰ কৃষি খণ্ডত বিপুল অভিজ্ঞতা আছে। আৰু তেওঁ কৃষি বিজ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰত কাম কৰি আছে।
ড° মইনুদ্দিনে গৱেষণাৰ লগতে পাঠদানৰ পথো গ্ৰহণ কৰিছে। তেওঁ প্ৰথমে ২০১৩ চনৰ ৭ ছেপ্টেম্বৰৰ পৰা ২০১৬ চনৰ ১৬ ফেব্ৰুৱাৰীলৈকে উত্তৰাখণ্ডৰ ডেৰাডুনৰ মায়া কলেজ অৱ এগ্ৰিকালচাৰ ছায়েন্স এণ্ড টেকন’লজিত সহকাৰী অধ্যাপক আৰু কৃষি বিভাগৰ মুৰব্বী হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। ইয়াৰ পিছত ২০১৬ চনৰ ২২ ফেব্ৰুৱাৰীৰ পৰা ২০১৬ চনৰ ৮ ডিচেম্বৰলৈ দুনৰ কৃষি বিভাগৰ মুৰব্বী হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰি উত্তৰাখণ্ডৰ ডেৰাডুনৰ কৃষি আৰু প্ৰযুক্তি মহাবিদ্যালয়ত সহকাৰী অধ্যাপক আৰু কৃষি বিভাগৰ মুৰব্বী হিচাপে কাম কৰে।
ইয়াৰ পিছত তেওঁ উত্তৰাখণ্ডৰ ডেৰাডুনৰ ঢোলকোটৰ তুলা ইনষ্টিটিউটৰ কৃষি বিভাগত যোগদান কৰে। ইয়াত তেওঁ ২০১৬ চনৰ ৯ ডিচেম্বৰৰ পৰা ২০১৭ চনৰ ১৯ আগষ্টলৈকে সহকাৰী অধ্যাপক আৰু মুৰব্বীৰ পদত অধিষ্ঠিত হৈছিল। তাৰ পিছত তেওঁ গ্ল’বেল ইউনিভাৰ্চিটি চাহাৰনপুৰত নিযুক্তি লাভ কৰিছিল।
ইয়াত তেওঁ ২০১৭ চনৰ ২১ আগষ্টৰ পৰা ২০২০ চনৰ ২৬ নৱেম্বৰলৈকে কৃষি বিভাগত সহকাৰী অধ্যাপক আৰু মুৰব্বী হিচাপে কাম কৰিছিল। বৰ্তমান তেওঁ ২০২০ চনৰ ২৭ নৱেম্বৰৰ পৰা ডেৰাডুন উত্তৰাখণ্ডৰ শ্ৰীগুৰু ৰাম ৰায় বিশ্ববিদ্যালয়ৰ কৃষি বিজ্ঞান বিদ্যালয়ত সহযোগী অধ্যাপক হিচাপে কাম কৰি আছে।
ড° মইনুদ্দিনে নিজৰ শৈক্ষিক অৰ্হতা আৰু প্ৰতিভা আৰু গৱেষণাৰ দ্বাৰা মানুহৰ হৃদয় আৰু মনত এক চিন ৰাখিছে। এই কাৰণেই তেওঁ ইমান কম বয়সতে বহু ৰাষ্ট্ৰীয়-আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বঁটা লাভ কৰিছে। ২০১৩ চনৰ ২২-২৪ ফেব্ৰুৱাৰীৰ ভিতৰত এলাহাবাদ বিশ্ববিদ্যালয়ত "১৫ সংখ্যক ভাৰতীয় কৃষি বিজ্ঞানী আৰু কৃষক কংগ্ৰেছ" উপলক্ষে উত্তৰ প্ৰদেশৰ এলাহাবাদৰ বায়'ৱেড ৰিচাৰ্চ ইনষ্টিটিউট অৱ এগ্ৰিকালচাৰ এণ্ড টেকন'লজিৰ দ্বাৰা তেওঁক প্ৰথমবাৰৰ বাবে যুৱ বিজ্ঞানী বঁটাৰে সন্মানিত কৰা হয়।
২০১৯ৰ ১৬-১৮ জুনৰ ভিতৰত “সেউজ পৰিৱেশৰ বাবে কৃষি আৰু প্ৰয়োগ বিজ্ঞানৰ বিশ্বব্যাপী পদক্ষেপ” শীৰ্ষক তৃতীয় আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলন উপলক্ষে তেওঁক উপস্থাপন কৰা হয়।
কৰ’না মহামাৰীৰ সময়ত জলবায়ু স্মাৰ্ট কৃষি প্ৰাকৃতিক সম্পদ ব্যৱস্থাপনাৰ গ্ল’বেল পাৰ্চপেক্টিভছৰ চতুৰ্থ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলন উপলক্ষে ২৬-২৮ ফেব্ৰুৱাৰী, ২০২১ৰ ভিতৰত উত্তৰ প্ৰদেশৰ মীৰুটৰ শোভাট ডিমড বিশ্ববিদ্যালয়ত শ্ৰেষ্ঠ কৃষি বিজ্ঞানী বঁটাৰে সন্মানিত হয়। কৃষি, বন, পৰিৱেশ আৰু খাদ্য সুৰক্ষাৰ ওপৰত বিশ্বব্যাপী প্ৰচেষ্টাৰ চতুৰ্থ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলন উপলক্ষে ১৭-১৯ ছেপ্টেম্বৰ, ২০২২ৰ ভিতৰত নেপালৰ পোখাৰাৰ ত্ৰিভুৱন বিশ্ববিদ্যালয়ৰ বন প্ৰতিষ্ঠানত অসাধাৰণ বিজ্ঞানী বঁটাৰে সন্মানিত হয়।
এই বঁটাসমূহ লাভ কৰাৰ লগে লগে ডাঃ মইনুদ্দিনে কয় যে ইমান কম বয়সতে মানুহৰ পৰা যি সন্মান পাইছো। মই বুজাব নোৱাৰো। আজি যদি মোক যোগ্য বুলি গণ্য কৰা হয়, তেন্তে সেয়া মোৰ শিক্ষাৰ বাবেই। শিক্ষা এনেকুৱা বিষয়, যিয়ে যিকোনো ব্যক্তিক মাটিৰ পৰা আকাশলৈ তুলিব পাৰে। পঢ়া-শুনা কৰি থাকোঁতে মোৰ বাবে সকলো সহজ নাছিল। বৰঞ্চ প্ৰায়ে প্ৰতিকূল পৰিৱেশৰ সন্মুখীন হ’বলগীয়া হয়। কিন্তু পঢ়া-শুনা সম্পূৰ্ণ কৰিলোঁ। আৰু আজি এই শিক্ষাই মোৰ বাবে সকলো উপযোগী কৰি তুলিলে। আৰু যিবোৰ কাম মোৰ বাবে অসম্ভৱ আছিল, সেইবোৰ আজি সম্ভৱ হৈ উঠিছে।
ড° মইনুদ্দিন নতুন দিল্লীৰ ইণ্ডিয়ান এগ্ৰিকালচাৰেল ৰিচাৰ্চ ইনষ্টিটিউটৰ কৃষি বিভাগৰ ইণ্ডিয়ান ছ’চাইটি অৱ এগ্ৰ’নমিৰ আজীৱন সদস্যও। তেওঁ এলাহাবাদৰ কৃষি, প্ৰযুক্তি আৰু বিজ্ঞান প্ৰতিষ্ঠানৰ ছেম হিগিনবটম ইনষ্টিটিউট অৱ এগ্ৰিকালচাৰ, টেকন’লজি এণ্ড চাইন্সেছৰ কৃষি বিভাগৰ ছ’চাইটি অৱ এগ্ৰ’নমিৰ সক্ৰিয় সদস্য। আৰু লগতে উত্তৰ প্ৰদেশৰ গাজিয়াবাদৰ কৃষি প্ৰযুক্তি উন্নয়ন সমিতিৰ সক্ৰিয় আজীৱন সদস্য।
ড° মইনুদ্দিন কেৱল পাঠদান আৰু গৱেষণাৰ লগত জড়িত নহয়। বৰঞ্চ তেওঁলোকে ৰাষ্ট্ৰীয় আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলনতো অংশগ্ৰহণ কৰি থাকে। তাত তেওঁলোকক প্ৰশিক্ষণ প্ৰদানৰ বাবে কৰ্মশালাত শিক্ষক হিচাপেও মাতি অনা হয়। তেওঁ এতিয়ালৈকে কেইবা ডজন ৰাষ্ট্ৰীয় আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলনত অংশগ্ৰহণ কৰিছে।
খাদ্য আৰু পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ বাবে কৃষি আৰু প্ৰয়োগ বিজ্ঞানৰ গ্ল’বেল পাৰ্চপেক্টিভছৰ আন্তৰ্জাতিক সন্মিলন (GAAFES)” ছ’চাইটি ফৰ এগ্ৰিকালচাৰেল এণ্ড এনভাইৰনমেণ্টেল টেকন’লজি ডেভেলপমেণ্ট, ইউ এছ নাগাৰিটালে ২০১৯ চনৰ ১-২ ডিচেম্বৰত আয়োজন কৰিছিল, য’ত তেওঁ সহ আহ্বায়ক হিচাপে অংশগ্ৰহণ কৰিছিল।
ইয়াৰ উপৰিও তেওঁ আজিলৈকে বহুতো এফ ডি পি/প্ৰশিক্ষণ/কৰ্মশালাত অংশ লৈছে। ২০১০ চনত এলাহাবাদৰ ছেম হিগিনবটম ইনষ্টিটিউট অৱ এগ্ৰিকালচাৰ, টেকন’লজি এণ্ড ছায়েন্স আৰু ইণ্ডিয়ান ইনষ্টিটিউট অৱ টেকন’লজি, কানপুৰৰ উদ্যোগত আয়োজন কৰা কৃষি অৰ্থনীতি আৰু কৃষি ব্যৱসায় ব্যৱস্থাপনাৰ প্ৰশিক্ষণত অংশগ্ৰহণ কৰে।
ভাৰতীয় কৃষি গৱেষণা পৰিষদ (ICAR) নতুন দিল্লীয়ে নিৰাপদ ফল উৎপাদনৰ বাবে উন্নত উদ্ভিদ সুৰক্ষা সঁজুলিৰ বাবে আয়োজন কৰা আইচিএআৰ-এনআৰচিএলত ২০১৯ চনৰ ১০-১৯ অক্টোবৰৰ পৰা এখন কৰ্মশালাৰ আয়োজন কৰা হৈছিল য'ত তেওঁ অংশগ্ৰহণ কৰিছিল। ১১-১৭ ছেপ্টেম্বৰ, ২০২০ৰ ভিতৰত কাশ্মীৰৰ SKUAST দ্বাৰা আয়োজিত উদ্যান শস্যৰ এবায়টিক ষ্ট্ৰেছ মেনেজমেণ্ট; প্ৰত্যাহ্বানমূলক পৰিৱেশ পৰিস্থিতিত খাদ্য আৰু পুষ্টি সুৰক্ষাৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয়টোৰ ওপৰত এখন কৰ্মশালাৰ আয়োজন কৰা হয়।
ভাৰতীয় কৃষি গৱেষণা পৰিষদ (আইচিএআৰ) নতুন দিল্লীয়ে ২১-৩০ অক্টোবৰ, ২০২০লৈ আয়োজন কৰা কৃষি বতৰ বিজ্ঞান পদ্ধতিৰ জৰিয়তে জলবায়ুৰ বিপদ মূল্যায়ন আৰু ব্যৱস্থাপনা বিষয়ক কৰ্মশালাতো অংশগ্ৰহণ কৰে।
ড° মইনুদ্দিনে ২০১৪ চনত উত্তৰাঞ্চল (পি.জি.) কলেজ অৱ টেকন'লজি এণ্ড বায়'মেডিকেল ছায়েন্স, ডেৰাডুন, ব্ৰিটেইনৰ উদ্যোগত আয়োজিত "কৃষি আৰু সংশ্লিষ্ট খণ্ডৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ভাৰতৰ পাহাৰীয়া পৰিসংখ্যাত জীৱিকাৰ সৃষ্টি" শীৰ্ষক ৰাষ্ট্ৰীয় আলোচনা চক্ৰকে ধৰি কেইবাখনো গুৰুত্বপূৰ্ণ আলোচনা চক্ৰ, সন্মিলনত অংশগ্ৰহণ কৰিছে।
ড° মইনুদ্দিনে যুৱক-যুৱতীসকলক এটা বাৰ্তা দিছে যে সময়ৰ মূল্য চিনি পাওক আৰু সময় নষ্ট নকৰিব, সদায় ভাল সংগত থাকক, যিয়ে আপোনাক প্ৰগতিৰ দিশলৈ লৈ যাব। কাৰণ সময়ক মূল্য নিদিলে পিছ পৰি থাকিব। শিক্ষা আল্লাহৰ এক মহান ৰত্ন। যাৰ বাবে সংগ্ৰাম কৰাটো প্ৰতিজন যুৱকৰ কৰ্তব্য। শিক্ষাইহে মানুহক আগুৱাই নিব পাৰে। এই শিক্ষাৰ আধাৰত মানুহে শান্তিপূৰ্ণ সমাজ গঢ়াৰ বাবে সংগ্ৰাম কৰিব পাৰে।
তেওঁ কয় যে আজিৰ যুগৰ ট্ৰেজেডীটো হ’ল যুৱক-যুৱতীসকলে উচিত আৰু অনুচিতৰ মাজত পাৰ্থক্য কৰিবলৈ সক্ষম হোৱা নাই। নিজে কি কৰি আছে, আৰু কি কৰা উচিত, সেয়া বহুতে নাজানে।
যি সময়ত প্ৰতিজন ব্যক্তিয়ে জানে যে দেশৰ প্ৰগতিৰ ক্ষেত্ৰত যুৱক-যুৱতীৰ গুৰুত্ব অতি বেছি, যদিহে তেওঁলোকৰ মাজত দুৰ্নীতি হয়, তেন্তে সেই দেশৰ ভাল হ’ব নোৱাৰে আৰু যুৱক-যুৱতীৰ অৱনতি ঘটিলে সমগ্ৰ দেশ আৰু সমাজৰ বাবে বিপদজনক বুলি প্ৰমাণিত হ’ব পাৰে। তেওঁ কয় যে যুৱক-যুৱতীসকলে নিজৰ সময় নষ্ট কৰিব নালাগে, বৰঞ্চ শিক্ষাত বিনিয়োগ কৰিব লাগে, আৰু নিজৰ সমাজ আৰু দেশৰ সেৱা কৰিব লাগে।
ড° মইনুদ্দিনৰ পিতৃ হাজী মুনীৰ আহমেদ চাহাবে মিৰ্জা গালিব ইণ্টাৰ কলেজ জালালপুৰত অধ্যক্ষ পদত অধিষ্ঠিত হৈ আছে। বৰ্তমান তেওঁ অৱসৰ গ্ৰহণ কৰিছে। আমি যেতিয়া তেওঁক টেলিফোন কৰিলোঁ, তেতিয়া তেওঁ ড০ মইনুদ্দিনৰ শৈশৱৰ কথা কয় যে তেওঁ আৰম্ভণিৰে পৰাই শিক্ষাৰ প্ৰতি আগ্ৰহী আছিল। আন ল’ৰাৰ দৰে তেওঁৰ বহুত বন্ধু নাছিল আৰু আড্ডা মাৰি আৰু মজা কৰি সময় নষ্ট কৰা নাছিল। এইবোৰৰ পৰা তেওঁ সম্পূৰ্ণ পৃথক আছিল। তেওঁ কেতিয়াও শিক্ষাৰ বাহিৰে আন একো ভবা নাছিল। মইনুদ্দিনৰ প্ৰাৰম্ভিক পঢ়া-শুনা পঞ্চম শ্ৰেণীলৈকে মাদ্ৰাছাতে আছিল।
(লেখক লক্ষ্ণৌৰ এজন ফ্ৰীলান্স সাংবাদিক)
.webp)
