অনিকা মহেশ্বৰী / নতুন দিল্লী
ভাৰতৰ হিন্দী চলচ্চিত্ৰ জগতৰ হৃদপিণ্ড বলীউডলৈ এক ডাঙৰ পৰিৱৰ্তন আহিছে। বছৰি ১৫০০ৰো অধিক ছবি নিৰ্মাণ কৰা বলীউদত শেহতীয়াকৈ কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তা (এআই)ৰ দৰে অত্যাধুনিক প্ৰযুক্তিৰ সংমিশ্ৰণ ঘটিছে। ভাৰতীয় চিনেমা সদায় আৱেগিক কাহিনী কোৱাৰ বাবে পৰিচিত। কিন্তু এতিয়া প্ৰযুক্তিৰ ক্ষেত্ৰত বিশ্বই দ্ৰুতগতিত আগবাঢ়ি যোৱাৰ লগে লগে বলীউডো পিছ পৰি ৰোৱা নাই।
আমি এতিয়া "বলিউড ২.০"ৰ যুগত প্ৰৱেশ কৰিছো। ই এনে এটা যুগ য'ত কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তা (AI) এতিয়া কেৱল প্ৰযুক্তিগত সহায়ক নহয়, সৃষ্টিৰ এক মূল উপাদান হৈ পৰিছে। এআইয়ে এতিয়া স্ক্ৰিপ্টৰ পৰা আৰম্ভ কৰি স্ক্ৰীণলৈকে সকলোতে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে—আৰু ইয়াৰ প্ৰভাৱ শেহতীয়া তিনিটা ডাঙৰ প্ৰজেক্টত স্পষ্ট হৈছে। সেইবোৰ তলত আলোচনা কৰা হৈছে--
“মহাভাৰত এক ধৰ্মযুদ্ধ” – কিংবদন্তিসকলৰ এআই অৱতাৰ
১. ‘মহাভাৰত: এক ধৰ্মযুদ্ধ’ – ভাৰতৰ প্ৰথমখন সম্পূৰ্ণ এআই-আধাৰিত পৌৰাণিক ধাৰাবাহিক
২. ‘ৰণঝনা ২.০’ – এটা ক্লাছিকেল প্ৰেম কাহিনীৰ এআই ৰূপ
৩. 'The Ba*ds of Bollywood' – এআই আৰু মানুহৰ কণ্ঠৰ সংগীতৰ সংমিশ্ৰণ
মহাভাৰত: এক ধৰ্মযুদ্ধঃ
ভাৰতীয় পৌৰাণিক কাহিনীৰ সতেজ দৃষ্টিভংগী দাঙি ধৰা এই ধাৰাবাহিকখনে কাৰিকৰী আৰু আৱেগিক দুয়োটা স্তৰতে আলোড়নৰ সৃষ্টি কৰিছে। “মহাভাৰত: এক ধৰ্মযুদ্ধ”ত কোনো মানৱ অভিনেতা বা পৰম্পৰাগত কেমেৰাৰ দল নাই। AI-উৎপন্ন ভিজুৱেল, কণ্ঠ, আৰু চিত্ৰনাট্য ব্যৱহাৰ কৰি সমগ্ৰ ধাৰাবাহিকখন সৃষ্টি কৰা হৈছে।
অৰ্জুনে হওক বা দুৰ্যোধনে হওক প্ৰতিটো চৰিত্ৰ এআইয়ে প্ৰস্তুত কৰিছে। তেওঁলোকৰ মুখৰ ভাব, যুদ্ধৰ তীব্ৰতা, সংলাপৰ গভীৰতা ইমানেই আকৰ্ষণীয় যে দৰ্শকে বাস্তৱ আৰু কৃত্ৰিম পাৰ্থক্য পাহৰি যায়। পৰিচালক সমীৰ চৌধৰীয়ে কয়, “আমি এআইক গল্পকাৰৰ ভূমিকা দিলোঁ, কেৱল প্ৰযুক্তিয়ে নহয়। মহাভাৰত এতিয়া কেৱল আখ্যান নহয়, বৰঞ্চ এক অভিজ্ঞতা—প্ৰতিজন দৰ্শকৰ লগত বেলেগ বেলেগ ধৰণে সলনি হোৱা অভিজ্ঞতা।”
“ৰাণঝনা ২.০” – যত এআইয়ে লিখিছিল নতুন সমাপ্তি
উল্লেখ্য যে, এই ধাৰাবাহিকখনত এআইৰ ব্যৱহাৰ কেৱল দৃশ্যগত প্ৰভাৱতে সীমাবদ্ধ নহয়—ই দৰ্শকৰ পছন্দ অনুসৰি প্ৰতিটো খণ্ডৰ আৱেগিক প্ৰবাহ সলনি কৰে। অৰ্থাৎ আপোনাৰ “ধৰ্মযুদ্ধ” আন কাৰোবাৰ পৰা পৃথক হ’ব পাৰে। শনিবাৰে মুক্তি পোৱা "মহাভাৰত: এক ধৰ্মযুদ্ধ" ভাৰতৰ প্ৰথমখন সম্পূৰ্ণ এআই ভিত্তিক পৌৰাণিক ৱেব ছিৰিজ।
JioStar-Collective Media Network ৰ দ্বাৰা নিৰ্মিত এই ১০০ খণ্ডৰ ৱেব ধাৰাবাহিকখনে AI-উৎপন্ন দৃশ্য (যেনে, কুৰুক্ষেত্ৰৰ যুদ্ধক্ষেত্ৰ), জীৱন্ত ডিজিটেল চৰিত্ৰ (অৰ্জুন, কৃষ্ণ), আৰু কাষ্টমাইজড কাহিনীৰ সৈতে মহাভাৰতৰ পুনৰ কল্পনা কৰিছে, যাৰ ফলত খৰচ ৫০-৭০% হ্ৰাস পাইছে। "কালকী ২৮৯৮ খ্ৰীষ্টাব্দ"ৰ দৰে পূৰ্বৰ প্ৰকল্পত কল্পবিজ্ঞান-পৌৰাণিক মিশ্ৰণৰ বাবে এআই ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল যদিও পৰম্পৰাগত মহাকাব্যৰ বাবে এআই সম্পূৰ্ণৰূপে ব্যৱহাৰ কৰা এইটোৱেই প্ৰথম ৱেব ছিৰিজ।
ভাৰতৰ প্ৰথমখন এআই-চালিত ছবিঃ
ভাৰতৰ প্ৰথমখন সম্পূৰ্ণ এআই-চালিত বৈশিষ্ট্যপূৰ্ণ ছবি হৈছে বিবেক আঞ্চলিয়াৰ পৰিচালিত আৰু এমেজিং ইণ্ডিয়ান ষ্ট’ৰীজ (এআইএছ)ৰ বেনাৰত নিৰ্মিত হিন্দী ৰোমাঞ্চ ছবি 'নাইছা' (২০২৫)। ছবিখনে প্ৰায় সকলো দৃশ্য, চৰিত্ৰ (যেনে মূল চৰিত্ৰ নাইছা আৰু জৈন), আৰু পৰিৱেশৰ বাবে জেনেৰেটিভ এআই ব্যৱহাৰ কৰিছে।
ৰণঝনা ২.০: এটা ক্লাছিকেল প্ৰেম কাহিনীৰ এআই ৰূপ
২০১৩ চনৰ ব্লকবাষ্টাৰ ছবি “ৰণঝনা”-এ কুন্দন আৰু জয়াৰ আধৰুৱা প্ৰেম কাহিনীৰে দৰ্শকক কন্দুৱাইছিল। এতিয়া ইয়াৰ ডিজিটেল ৰিমেক “ৰণঝনা ২.০”ত নিৰ্মাতাসকলে এআইক সুধিলে–“আজিৰ সমাজ আৰু যুৱক-যুৱতীসকলৰ দৃষ্টিকোণৰ পৰা যদি এই কাহিনীটো পুনৰ লিখা হ’লহেঁতেন তেন্তে ইয়াৰ অন্ত কি হ’লহেঁতেন?”
ভাৰতৰ প্ৰথমখন এআই ছবি
এআইয়ে লিখা কথাই ছ’চিয়েল মিডিয়াক স্তম্ভিত কৰি তুলিলে। এইবাৰ জয়া আৰু কুন্দনৰ অন্ত কৰুণ নহয়, আত্ম উপলব্ধিৰে ভৰা। এআইয়ে সম্পৰ্কৰ জটিলতাক আধুনিক, সংবেদনশীল ৰূপ দিছে, যি কাহিনীৰ অন্ত আনকি মানৱ লেখকৰ কল্পনাৰো বাহিৰত আছিল। ছবিখনৰ লেখক হিমাংশু শৰ্মাই কয়, “এআইয়ে আমাক শিকাইছিল যে আৱেগক বহু ৰূপত ব্যাখ্যা কৰিব পাৰি। ই মানুহৰ ঠাই লোৱা নাই, বৰঞ্চ মানুহৰ চিন্তাধাৰাক প্ৰত্যাহ্বান জনাইছে।”
উল্লেখ্য যে, ২০১৩ চনৰ ধনুশ আৰু সোণমৰ ৰোমাণ্টিক ছবি ৰণঝনা যেতিয়া মুক্তি পাইছিল তেতিয়া সমগ্ৰ থিয়েটাৰ স্তম্ভিত হৈ পৰিছিল। ধনুশৰ অসাধাৰণ অভিনয়ৰ বাবে নহয়, এআইয়ে ছবিখনৰ সমগ্ৰ সমাপ্তি সলনি কৰাৰ বাবেই। মূলতঃ ধনুশৰ চৰিত্ৰ কুন্দনৰ ৰেলীত গুলী লাগি মৃত্যু হয়; কিন্তু নতুন দৃশ্য আৰু সংলাপৰ বাবে ডিপফেক প্ৰযুক্তি ব্যৱহাৰ কৰি এআইয়ে এটা "সুখী" সংস্কৰণ সৃষ্টি কৰিছিল য'ত তেওঁ জীয়াই থাকে।
ইৰোছে ইয়াক আধুনিক দৰ্শকৰ বাবে বৈধ "পুনৰ ব্যাখ্যা" বুলি অভিহিত কৰিছিল যদিও ধনুশে ইয়াক ছবিখনৰ আত্মা কাঢ়ি লোৱা বুলি ধিক্কাৰ দিছিল আৰু পৰিচালক আনন্দ এল ৰায়ে ইয়াক অসন্মানজনক বুলি অভিহিত কৰিছিল। টুইটাৰ আৰু ৰেডিটত অনুৰাগীসকলে ক্ষোভ প্ৰকাশ কৰি কয় যে এই ট্ৰেজেডীয়ে কুন্দনৰ চৰিত্ৰটোক সংজ্ঞায়িত কৰিছে।
'The Ba*ds of Bollywood'–সংগীত যেতিয়া ডাটাৰ সুৰ হৈ পৰে
অন্ধকাৰ ব্যংগ আৰু সংগীতৰ স্পৰ্শৰে এই ছবিখন বলীউডৰ ভিতৰৰ কাম-কাজক লৈ নিৰ্মাণ কৰা এক ব্যংগ ছবি। কিন্তু আচল দিশটো হ’ল ইয়াৰ এআই-কম্পোজড গীত – “দিল টুটে টো ডাটা ব’লে।” গীতটো লিখিছিল, গাইছিল আৰু মিক্স কৰিছিল সম্পূৰ্ণৰূপে এআইয়ে। ইয়াত মানুহৰ কণ্ঠ আৰু মেচিন বিটৰ সংমিশ্ৰণ এনেদৰে কৰা হৈছে যে ই ভাৰতীয় সংগীত উদ্যোগৰ বাবে এক নতুন পৰীক্ষা হিচাপে প্ৰমাণিত হ’ব পাৰে।
“The Ba***ds of Bollywood”ৰ এক পোষ্টাৰঅ
গীতটোৱে যন্ত্ৰৰ “আৱেগহীনতা”ক ব্যংগ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিছে আৰু দৰ্শকক চিন্তা কৰিবলৈ বাধ্য কৰাইছে যে যেতিয়া আৱেগ ক’ড হৈ পৰে, তেতিয়া শিল্পৰ অৰ্থ কি? 'The Ba*ds of Bollywood'(নেটফ্লিক্স, ছেপ্টেম্বৰ ২০২৫)-এ ১৯৯৭ চনৰ ববি ডিঅ’লৰ ব্লকবাষ্টাৰ ছবি “দুনিয়া হাছিনো কা মেলা”ৰ বিস্ফোৰক ক্লাইমেক্সত চতুৰতাৰে পুনৰ সৃষ্টি কৰিছে, যিয়ে এটা লুকাই থকা পাৰিবাৰিক গোপনীয়তা উন্মোচন কৰিছে, এটা এআই টুইষ্ট সংযোগ কৰিছে।
শ্ব’টোত ববিয়ে ম্লান হৈ অহা ছুপাৰষ্টাৰ অজয় তালৱাৰৰ চৰিত্ৰত অভিনয় কৰিছে, আৰু নীতাৰ চৰিত্ৰত অভিনয় কৰা মোনা সিঙে তেওঁৰ কাষত এই গীতটোত নাচিছে (তেওঁৰ ৯০ দশকৰ ফেণ্টাচি ছবি চাইলাবৰ পৰা পুনৰ কল্পনা কৰা হৈছে)। এইটো এটা গোপন কথা নেকি? এআইয়ে ডিজিটেলভাৱে মূল নৃত্যশিল্পীগৰাকীৰ (ভানু খান, এজন অ’জি বেকগ্ৰাউণ্ড পাৰফৰ্মাৰ) মুখখন মোনাৰ মুখখনেৰে সলনি কৰি পুনৰ শ্বুট নকৰাকৈয়ে এক নিৰৱচ্ছিন্ন, আচৰিত ধৰণৰ ৰিভিলৰ সৃষ্টি কৰিলে।
বলীউডত এই এআই বিপ্লৱৰ ফল মিশ্ৰিত। এআইয়ে খৰচ-বহনক্ষম উদ্ভাৱন আৰু দৃশ্যগত ছবিৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিলেও ই কলাত্মক অখণ্ডতাৰ প্ৰতিও ভাবুকি কঢ়িয়াই আনিছে। এআইয়ে কেনেকৈ মৌলিক দৃষ্টিভংগীক ভেঙুচালি কৰিব পাৰে তাৰ উদাহৰণ ৰণঝনা বিতৰ্ক। বলীউডে এআইক আকোৱালি লোৱাৰ লগে লগে প্ৰযুক্তিগত উন্নতি আৰু নিজৰ গল্প কোৱা পৰম্পৰা আৰু মানৱ শিল্পীৰ অৱদান সংৰক্ষণৰ মাজত ভাৰসাম্য ৰক্ষা কৰিব লাগিব।
মূল কথাটো হ’ল ভাৰসাম্য বিচাৰি উলিওৱা, এইটো নিশ্চিত কৰা যে এআইয়ে ভাৰতীয় চিনেমাৰ সাৰমৰ্মক প্ৰতিস্থাপন নকৰি ইয়াক বৃদ্ধি কৰে। ২০২৬ চনৰ আৰম্ভণিতে মুক্তি লাভ কৰিবলগীয়া "কৌৰ বনাম কোৰে" ভাৰতৰ প্ৰথমখন এআই ভিত্তিক ছুপাৰহিৰো ছবি, য'ত ছানী লিয়নে কৌৰৰ চৰিত্ৰত অভিনয় কৰিছে। তেওঁ এজন বিপজ্জনক মানৱ যিয়ে তেওঁৰ এআই ক্ল'ন কোৰেৰ সৈতে যুঁজ দিয়ে।এআইয়ে এই থ্ৰিলাৰখনক জীৱন্ত কৰি তুলিছে, আচৰিত ধৰণৰ ভৱিষ্যতৰ চহৰ আৰু ৰোমাঞ্চকৰ একচন ছিকুৱেন্স সৃষ্টি কৰিছে যিবোৰ বলীউড-মাৰ্ভেলৰ মেছআপৰ দৰে অনুভৱ হয়।
ছানি লিঅ’নী নতুন এআই ৰূপত
নাইছাৰ প্ৰেম কাহিনীৰ বিপৰীতে এই ছবিখনে হাই-ষ্টেক যুদ্ধত ডুব গৈছে আৰু মানুহৰ সাহস বৃদ্ধিৰ বাবে এআই ব্যৱহাৰ কৰিছে। এক্সৰ অনুৰাগীসকলে ইয়াক "মহাকাব্যিক" বুলি কয়, যদিও কিছুমানে কৈছে যে এআইয়ে আত্মা চুৰি কৰিব পাৰে। এয়া এক সাহসী নতুন যুগ !
বলীউড ২.০ – সুযোগ নে প্ৰত্যাহ্বান?
এআইৰ এই সম্প্ৰসাৰণে বলীউডত নতুন সম্ভাৱনাৰ দুৱাৰ মুকলি কৰি দিছে। উৎপাদনৰ খৰচ কমিছে, দৃশ্যৰ মানদণ্ড উন্নত হৈছে, আৰু সৃষ্টিশীল পৰীক্ষা-নিৰীক্ষাৰ পৰিসৰ বৃদ্ধি পাইছে। কিন্তু প্ৰতিটো প্ৰযুক্তিগত বিপ্লৱৰ দৰেই ই প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰে— এআইয়ে মানুহৰ সৃষ্টিশীলতাক ধ্বংস কৰিব নেকি? চিত্ৰনাট্য আৰু সংগীতৰ কপিৰাইটৰ মালিক কোন হ’ব—মানুহ নে মেচিন?
যেতিয়া প্ৰতিটো মুখ আৰু কণ্ঠ ডিজিটেল হ’ব, তেতিয়া “অভিনয়”ৰ সংজ্ঞা কি হ’ব? এই সন্দৰ্ভত চলচ্চিত্ৰ সমালোচক অনুপমা চোপ্ৰাই কৈছে, “এআইয়ে বলীউডক পুনৰ সংজ্ঞায়িত কৰিছে। যন্ত্ৰই কি কৰিব পাৰে সেয়া আচল প্ৰশ্ন নহয়, মানুহে কি সংৰক্ষণ কৰিব পাৰিব, সেয়াহে আচল প্ৰশ্ন—আৱেগ নে নিজৰ স্থান।”
‘বলিউড ২.০’ কেৱল প্ৰযুক্তিগত পৰিৱৰ্তন নহয়, দাৰ্শনিক পৰিৱৰ্তনো। এইটো মানুহ আৰু যন্ত্ৰৰ সহাৱস্থানৰ যুগ, সহযোগিতা আৰু প্ৰতিযোগিতাৰ যুগ। 'মহাভাৰত: এক ধৰ্মযুদ্ধ'ৰ যুদ্ধক্ষেত্ৰৰ পৰা আৰম্ভ কৰি 'ৰণঝনা ২.০'ৰ প্ৰেমলৈকে, আৰু 'The Ba*ds of Bollywood'ৰ ব্যংগ সুৰলৈকে—প্ৰতিটো কাহিনীয়ে কৈছে যে চিনেমা এতিয়া কেৱল মানুহৰ বিষয়ে নহয়—ই তথ্য, এলগৰিদম আৰু কল্পনাৰ এক সংযুক্ত বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডত পৰিণত হৈছে।
