নতুন দিল্লী
কাৰাগাৰত উগ্ৰবাদৰ ক্ৰমবৰ্ধমান দৃষ্টান্তক লৈ ক্ৰমাৎ বৃদ্ধি পোৱা উদ্বেগৰ মাজতে গৃহ পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰালয়ে সকলো ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চললৈ এক বিস্তৃত নিৰ্দেশনা জাৰি কৰিছে। যাৰ লক্ষ্য হৈছে সংশোধনী কেন্দ্ৰৰ ভিতৰত উগ্ৰপন্থী ব্যক্তিক চিনাক্ত, নিৰীক্ষণ আৰু পুনৰ্বাসন কৰা।
কাৰাগাৰত উগ্ৰবাদক আভ্যন্তৰীণ নিৰাপত্তাৰ বাবে এক জটিল আৰু উদীয়মান ভাবুকি হিচাপে স্বীকৃতি দি এমএইচএই কয়দীসকলে উগ্ৰবাদী মতাদৰ্শ গ্ৰহণ কৰাত বাধা দিবলৈ সক্ৰিয় ব্যৱস্থাৰ জৰুৰী প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত আলোকপাত কৰিছে। কাৰাগাৰত উগ্ৰবাদৰ সমস্যাটো গাঁথনিগত, ফলপ্ৰসূ আৰু সক্ৰিয়ভাৱে মোকাবিলা কৰাৰ বাবে ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলসমূহক কাৰাগাৰ পৰিচালনাৰ পদ্ধতিত দিয়া নিৰ্দেশনাসমূহ অন্তৰ্ভুক্ত কৰিবলৈও এম এইচ এয়ে অনুৰোধ জনায়।
মন্ত্ৰালয়ে উল্লেখ কৰে যে, কাৰাগাৰসমূহে বিচ্ছিন্ন আৰু নিয়ন্ত্ৰিত পৰিৱেশৰ বাবে বিশেষকৈ বিচ্ছিন্নতা, অসামাজিক প্ৰৱণতা বা হিংসাৰ প্ৰতি সহজলভ্যতা অনুভৱ কৰা কয়দীসকলৰ মাজত উগ্ৰবাদী বিশ্বাসৰ বংশবৃদ্ধিৰ ক্ষেত্ৰ হিচাপে কাম কৰিব পাৰে।
নিৰ্দেশনাত উল্লেখ কৰা হৈছে, "কাৰাগাৰত উগ্ৰবাদীকৰণ বিশ্বব্যাপী প্ৰেক্ষাপটত ক্ৰমান্বয়ে জটিল প্ৰত্যাহ্বান হৈ পৰিছে আৰু ইয়াক প্ৰায়ে কেইবাটাও অপৰাধমূলক কাৰ্যকলাপৰ পূৰ্বসূৰী হিচাপে পোৱা যায়। সেয়েহে অনুভৱ কৰা হৈছে যে, কাৰাগাৰৰ পৰিৱেশত দুৰ্বল ব্যক্তিসকলৰ উগ্ৰবাদীকৰণ পৰীক্ষা আৰু প্ৰতিহত কৰাৰ জৰুৰী প্ৰয়োজন আৰু এনে ব্যক্তিৰ উগ্ৰবাদমুক্তকৰণৰ বাবে এক কচৰৎ গ্ৰহণ কৰাৰ প্ৰয়োজনীয়তা আছে, কাৰণ একেটাকে ৰাজহুৱা শৃংখলা ৰক্ষা আৰু আভ্যন্তৰীণ নিৰাপত্তা নিশ্চিত কৰাৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ বুলি বিবেচিত হৈছে।"
কাৰাগাৰৰ প্ৰেক্ষাপটত এমএইচএই কয় যে, উগ্ৰবাদ সাধাৰণতে বিপজ্জনক হ’ব পাৰে কাৰণ কাৰাগাৰসমূহ হৈছে এক বন্ধ স্থান, য’ত সামাজিক বিচ্ছিন্নতা গোটৰ গতিশীলতা আৰু তদাৰকীৰ অভাৱে চৰম দৃষ্টিভংগীক লালন-পালন কৰিব পাৰে।
বিচ্ছিন্নতাৰ অনুভূতি, হিংসাত্মক আচৰণ বা অসামাজিক মনোভাৱৰ প্ৰৱণতাৰ বাবে বন্দীসকল প্ৰায়ে আমূল আখ্যানৰ সন্মুখীন হ’ব পাৰে। কিছুমান ক্ষেত্ৰত উগ্ৰপন্থী কয়দীসকলে কাৰাগাৰৰ কৰ্মচাৰীৰ সহবন্দীসকলৰ বিৰুদ্ধে, বা আনকি বাহ্যিক লক্ষ্যৰ বিৰুদ্ধে হিংসাত্মক কাৰ্য্যত লিপ্ত হ'ব পাৰে বা আক্ৰমণৰ আয়োজন কৰিব পাৰে। সেয়েহে হিংসাত্মক উগ্ৰবাদৰ আশংকা হ্ৰাস কৰা, পুনৰ্বাসনক লালন-পালন কৰা, ৰাষ্ট্ৰীয় নিৰাপত্তা নিশ্চিত কৰা আৰু কয়দীসকলক সমাজত সফল পুনৰ সংযোগত সহায় কৰাৰ বাবে কাৰাগাৰসমূহত উগ্ৰবাদীকৰণৰ বিষয়টো সমাধান কৰাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ বুলি মন্ত্ৰালয়ে আঙুলিয়াই দিয়ে।
কাৰাগাৰত উগ্ৰবাদ সম্পৰ্কে ক্ৰমাৎ বৃদ্ধি পোৱা উদ্বেগক লৈ এমএইচএই সকলো ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলৰ সৈতে নতুন নিৰ্দেশনাসমূহ ভাগ-বতৰা কৰি কাৰাগাৰত উগ্ৰবাদৰ বিষয়টো সমাধান আৰু প্ৰতিহত কৰাৰ বাবে নিজ নিজ অধিকাৰক্ষেত্ৰত সেইবোৰ লক্ষ্য কৰি প্ৰয়োগ কৰিবলৈ অনুৰোধ জনাইছে।
নিৰ্দেশনা অনুসৰি চিনাক্তকৰণ আৰু বিপদ মূল্যায়ন ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলসমূহে কয়দী চিনাক্তকৰণৰ বাবে প্ৰামাণিক পৰীক্ষণ সঁজুলি প্ৰস্তুত কৰিব লাগিব। এই সঁজুলিসমূহে কাৰাগাৰ প্ৰতিষ্ঠানত ভৰ্তি হোৱা সকলো কয়দীৰ আচৰণৰ ধৰণ, সংঘ আৰু মতাদৰ্শ ভিত্তিক সূচকসমূহৰ মূল্যায়নত সহায় কৰিব পাৰে। বন্দীজনৰ প্ৰৱেশৰ সময়ত আৰু তেওঁৰ কাৰাগাৰত থকাৰ সময়ছোৱাত সময়ে সময়ে ব্যক্তিগত বিপদৰ মূল্যায়ন সময়ে সময়ে কৰিব লাগে। ইয়াৰ বাবে কাৰাগাৰ বিভাগসমূহে ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলৰ আইন প্ৰয়োগকাৰী আৰু চোৰাংচোৱা সংস্থাৰ ইউনিটসমূহৰ সৈতে সমন্বয় স্থাপন কৰি আন কয়দীসকলৰ ওপৰত আমূল প্ৰভাৱৰ আশংকা সৃষ্টি কৰিব পৰা কয়দীসকলক চিনাক্ত কৰিব পাৰে।
উগ্ৰবাদৰ মতাদৰ্শ প্ৰচাৰৰ দিশত প্ৰৱল উচ্চ বিপদজনক কয়দীসকলক সাধাৰণ কাৰাগাৰৰ জনসংখ্যাৰ পৰা পৃথক কৰি ৰখা উচিত যাতে তত্ত্বৰ আশংকা কম হয় বুলি গাইডলাইনত পৰামৰ্শ দিয়া হৈছে। নিৰ্দেশনাত কোৱা হৈছে যে, ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলসমূহে কঠিন আৰু উগ্ৰপন্থী বন্দী বা সন্ত্ৰাসবাদীক পৃথকে পৃথকে আৱাস দিয়াৰ বাবে নিজৰ অধিকাৰক্ষেত্ৰত স্বতন্ত্ৰ উচ্চ সুৰক্ষা কাৰাগাৰ কমপ্লেক্স স্থাপন কৰাৰ কথা চিন্তা কৰিছে, যাতে তেওঁলোকে আন কয়দীক প্ৰভাৱিত কৰিব নোৱাৰে।
কাৰাগাৰৰ ভিতৰত সম্ভাৱ্য ভাবুকি আৰু আমূল নেটৱৰ্ক ধৰা পেলাবলৈ আৰু মোকাবিলা কৰিবলৈ নিৰীক্ষণ সঁজুলি আৰু চোৰাংচোৱা ব্যৱস্থা ব্যৱহাৰ কৰি এই কয়দীসকলক বৰ্ধিত চোৰাংচোৱাগিৰিৰ অধীনত ৰাখিব লাগে। যিবোৰ ঠাইত, এটা স্বতন্ত্ৰ উচ্চ নিৰাপত্তা কমপ্লেক্স স্থাপন কৰাটো সম্ভৱপৰ নহয়, সেইবোৰ ঠাইত এইটো নিশ্চিত কৰিব পাৰি যে, কাৰাগাৰসমূহে এনে কঠিন অপৰাধীৰ বাবে এটা পৃথক উইং/ব্লক গঢ়ি তোলে যাতে এনে কয়দীসকলক বিশেষকৈ অন্য বা প্ৰথমবাৰৰ বাবে অপৰাধী বন্দীসকলৰ সৈতে মিলি যোৱাৰ অনুমতি নিদিয়ে।
ইয়াৰ উপৰিও কয়দীসকলৰ বাবে পুনৰ্বাসন কাৰ্যসূচীৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল আৰু পৰামৰ্শ দিছিল যে, ব্যক্তিগত কয়দীসকলৰ মানসিক আৰু মতাদৰ্শগত প্ৰয়োজনীয়তাৰ বাবে নিৰ্মিত নিয়মীয়া লক্ষ্য নিৰ্ধাৰণ কৰা উগ্ৰবাদমুক্তকৰণ কাৰ্যসূচী গ্ৰহণ কৰাটো প্ৰয়োজন।
নিৰ্দেশনাত কোৱা হৈছে যে, ইয়াৰ ভিতৰত থাকিব পাৰে জ্ঞানমূলক আচৰণ চিকিৎসা, মানসিক স্বাস্থ্য পেছাদাৰীসকলৰ পৰামৰ্শ, আৰু যোগ্য ধৰ্মীয় পণ্ডিত আৰু প্ৰশিক্ষিত কাৰ্য্যকলাপ যেনে বৃত্তিমূলক প্ৰশিক্ষণ, আনুষ্ঠানিক শিক্ষা আৰু বিনোদনমূলক কাৰ্যসূচীৰ সৈতে জড়িত হোৱা, যিয়ে তেওঁলোকৰ মনোযোগ পুনৰ নিৰ্দেশিত কৰাত সহায় কৰিব আৰু পৰিচয় আৰু উদ্দেশ্যৰ ইতিবাচক ভাৱনাক প্ৰসাৰিত কৰিব।
ইয়াৰ উপৰিও কাৰাগাৰৰ কৰ্মচাৰীসকলক উগ্ৰবাদৰ প্ৰাৰম্ভিক লক্ষণসমূহ চিনাক্ত কৰাত আৰু এনে পৰিস্থিতিৰ প্ৰতি ফলপ্ৰসূ সঁহাৰি জনোৱাত সহায়ক হোৱাকৈ কৰ্মশালা আৰু চিমুলেচন অনুশীলনৰ দৰে প্ৰশিক্ষণ কাৰ্যসূচীসমূহৰ ওপৰতো গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হৈছে। ইয়াৰ উপৰিও উগ্ৰপন্থী বন্দীসকলক পৰিচালনা কৰাত কৰ্মচাৰীসকলক পথ প্ৰদৰ্শন কৰিবলৈ স্পষ্ট মানক পৰিচালনা পদ্ধতি (এছ অ’ পি) বিকশিত কৰিব পাৰি।
নিৰ্দেশনাত কোৱা হৈছে যে, কয়দী আৰু তেওঁলোকৰ পৰিয়ালৰ সদস্যৰ মাজত অবিৰত সংস্পৰ্শক প্ৰসাৰিত কৰিলে তেওঁলোকৰ আৱেগিক স্থিতিশীলতাত অৰিহণা যোগাব পাৰে আৰু ই মধ্যমীয়া প্ৰভাৱ হিচাপে কাম কৰিব পাৰে। ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলসমূহে সেয়েহে, এই সত্যৰ প্ৰতি গুৰুত্ব দিব পাৰে।
ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলসমূহে নিৰীক্ষণ, নীতি নিৰ্ধাৰণ আৰু মূল্যায়নক সমৰ্থন কৰিবলৈ উগ্ৰপন্থী ব্যক্তিসকলৰ ওপৰত এক সুৰক্ষিত তথ্যকোষ ৰখাৰ প্ৰয়োজন। নিৰ্দেশনাত কোৱা হৈছে যে, ভৱিষ্যতৰ কৌশল আৰু প্ৰমাণভিত্তিক সংস্কাৰ সক্ষম কৰিবলৈ উগ্ৰবাদৰ ধাৰা, বন্দীৰ প্ৰফাইল আৰু উগ্ৰবাদমুক্ত প্ৰচেষ্টাৰ ফলাফলৰ গৱেষণা আৰু নথিভুক্তকৰণক উৎসাহিত কৰা উচিত।
দেশৰ অপৰাধমূলক ন্যায় ব্যৱস্থাত কাৰাগাৰৰ উল্লেখযোগ্য ভূমিকাক লক্ষ্য কৰি এম এইচ এয়ে কয় যে কাৰাগাৰ আৰু সংশোধনী প্ৰশাসনৰ ক্ষেত্ৰত ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলসমূহৰ সৈতে নিৰ্দেশনা আৰু ভাল পদ্ধতিসমূহৰ ভাগ-বতৰা কৰাটো কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ সদায় প্ৰচেষ্টা হৈ আহিছে।
এই প্ৰচেষ্টাৰ অংশ হিচাপে এমএইচএই কয় যে, ইয়াত থকা বিধানসমূহ নিজ নিজ অধিকাৰ ক্ষেত্ৰত গ্ৰহণ কৰাৰ বাবে সকলো ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলৰ সৈতে ‘মডেল প্ৰিজন মেনুৱেল, ২০১৬’ আৰু ‘মডেল কাৰাগাৰ আৰু সংশোধনী সেৱা আইন, ২০২৩’ ভাগ-বতৰা কৰিছে এই আৰ্হি কাঠামোসমূহে, অন্যান্য বিষয়ৰ লগতে, উচ্চ বিপদজনক বন্দী, উগ্ৰপন্থী আদিৰ শ্ৰেণীবিভাজন আৰু পৃথকীকৰণৰ পথ প্ৰদৰ্শক আৰু নিৰ্ধাৰণ এনে কয়দীসকলক পৃথকে পৃথকে ৰখাৰ বাবে উচ্চ নিৰাপত্তা কাৰাগাৰকে ধৰি বিশেষ ঘেৰাও স্থাপন কৰা।
ইয়াৰ পূৰ্বে এমএইচএই ২০১৮ চনৰ ১৬ এপ্ৰিল আৰু ২০২৩ চনৰ ৯ জানুৱাৰীত সকলো ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চললৈ পত্ৰ লিখিছিল যে, কঠোৰ আৰু উগ্ৰ আৰু উগ্ৰপন্থী কয়দীসকলৰ পৃথকীকৰণৰ চোৱাচিতা আৰু পৰামৰ্শ নিশ্চিত কৰাৰ লগতে কাৰাগাৰত উগ্ৰবাদৰ ভাবুকি প্ৰতিহত কৰাৰ বাবে উপযুক্ত সংস্কাৰমূলক পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰা হৈছে। আশা কৰা হৈছে যে, ৰাজ্য চৰকাৰসমূহে আৰ্হি কাৰাগাৰ হাতপুথি, আৰ্হি আইন আৰু ওপৰত উল্লেখ কৰা পৰামৰ্শসমূহত প্ৰদান কৰা নিৰ্দেশনাসমূহ লক্ষ্য কৰিলেহেঁতেন।
ওপৰৰ ব্যৱস্থাসমূহৰ লক্ষ্য হৈছে কাৰাগাৰত উগ্ৰবাদৰ সমস্যাটো সমাধানৰ ক্ষেত্ৰত ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলসমূহক তেওঁলোকৰ প্ৰতিষ্ঠানিক ব্যৱস্থা শক্তিশালী কৰাত সহায় আৰু সহায় কৰা। আশা কৰা হৈছে যে, ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলসমূহৰ সক্ৰিয় জড়িততাৰ ফলত এই ব্যৱস্থাসমূহে কয়দীসকলক পুনৰ সংস্থাপন আৰু সংশোধনী কেন্দ্ৰসমূহৰ ভিতৰত উগ্ৰবাদী মতাদৰ্শৰ প্ৰভাৱ হ্ৰাস কৰাত যথেষ্ট অৰিহণা যোগাব পাৰে।
