বিৰাগ গুপ্তা
উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ ন্যায়াধীশ আৰু ভৱিষ্যতৰ মুখ্য ন্যায়াধীশ বি. আৰ. গাভাইয়ে কয় যে চৰকাৰী গোচৰৰ ৭০ শতাংশই ভিত্তিহীন। এইবোৰৰ বাবেই ন্যায়াধীশসকলৰ কামৰ বোজাৰ লগতে গোচৰৰ সংখ্যাও বৃদ্ধি পাইছে। ইয়াৰ আন এটা দিশ হ’ল বিলাসী পিআইএলৰ ভিৰ, য’ত সাধাৰণ জনতাৰ সৈতে সম্পৰ্কিত বিষয়সমূহ জ্যেষ্ঠ অধিবক্তাৰ গধুৰ যুক্তিৰ দ্বাৰা একাষৰীয়া কৰি ৰখা হয়।
ৰাষ্ট্ৰপতি আৰু সংসদে সাংবিধানিক অধিকাৰ ব্যৱহাৰ কৰি ৩৭০ অনুচ্ছেদক প্ৰত্যাহাৰ কৰি জম্মু-কাশ্মীৰক দেশৰ মূলসুঁতিৰ সৈতে সংযোগ কৰিলে। চাৰি বছৰৰ পাছত সেই আবেদনসমূহৰ ওপৰত হোৱা চাঞ্চল্যকৰ বিতৰ্কৰ ৫টা সাংবিধানিক দিশ বুজাটো সকলোৰে বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ। সেইবোৰ তলত আলোচনা কৰা হ'লঃ
১) ভাৰতীয় সংবিধান সৰ্বোচ্চঃ ৩৭০নং অনুচ্ছেদ বাতিল কৰিব নোৱাৰি বুলি কোৱা হৈছে আৰু ইয়াৰ ফলত জম্মু-কাশ্মীৰক ভাৰতৰ সৈতে একত্ৰীকৰণৰ ওপৰত সন্দেহৰ সৃষ্টি হৈছে। আনহাতে বাস্তৱ কথাটো হ’ল যে অনুচ্ছেদ-৩৭০ৰ কথা উল্লেখ থকা সংবিধানৰ ২১নং অধ্যায়ৰ শিৰোনামটো এটা অস্থায়ী আৰু পৰিৱৰ্তনশীল বিধান। এই আইন অস্থায়ী আৰু শৈক্ষিক যুক্তিৰ ভিত্তিত ইয়াক মৌলিক গাঁথনিৰ অংশ বুলি ক’লে শিশুসুলভ বুলি গণ্য কৰা হ’ব। কাশ্মীৰৰ দৰে প্ৰ’ফৰ্মা সন্ধি অনুসৰি ৫০০ৰো অধিক ৰাজ্য ভাৰতৰ সৈতে একত্ৰিত হৈছে। একত্ৰীকৰণৰ পূৰ্বে মণিপুৰকে ধৰি ৬২খন ৰাজ্যৰ জম্মু-কাশ্মীৰৰ নিচিনাকৈ সুকীয়া সংবিধান আছিল। কিন্তু গণৰাজ্য হোৱাৰ পিছত এই সকলোবোৰ ৰাজ্য আৰু ইয়াৰ আইন ভাৰতীয় সংবিধানত একত্ৰিত হ’ল। ২০ বছৰৰ পাছত ইন্দিৰা গান্ধী চৰকাৰে ৰজাসকলৰ পেঞ্চন বিলুপ্ত কৰে। গতিকে জম্মু-কাশ্মীৰৰ ভাৰতত একত্ৰীকৰণ সন্দৰ্ভত আদালতৰ বিতৰ্ক কেৱল শত্ৰু দেশৰ বাবেহে সহায়ক হ’ব।
২) গণভোটৰ বিপজ্জনক দাবীঃ জম্মু-কাশ্মীৰত সংবিধান সভা ভংগ হোৱাৰ পিছত এতিয়া সংসদ আৰু ভাৰতৰ সংবিধানে সৰ্বোচ্চ। মৌলিক গাঁথনি তত্ত্বৰ আধাৰত ব্ৰেক্সিটৰ আৰ্হিত গণভোটৰ দৰে বিতৰ্ক বিপদজনক। কাৰণ তাৰ পিছত প্ৰশ্ন উত্থাপন হ’ব যে সমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষৰ পৰিৱৰ্তে কেৱল জম্মু-কাশ্মীৰতহে জনমত অনুষ্ঠিত হ’ব লাগে। যদি এই বিতৰ্ক এনেদৰে চলি থাকে, তেন্তে ১৯৪৭ চনত ব্ৰিটিছ সংসদে গৃহীত কৰা আইনখনৰ বাবে ভাৰতৰ স্বাধীনতাক অসম্পূৰ্ণ বুলি গণ্য কৰা বুলি দাবী উত্থাপন হ’ব পাৰে। মণিপুৰত উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ মুখ্য ন্যায়াধীশৰ সিদ্ধান্তৰ পিছত বৃহৎ পৰিসৰৰ গোষ্ঠীগত হিংসা বন্ধ কৰাটো কঠিন হৈ পৰিছে। সেইবাবেই ন্যায়াধীশৰ লগতে অধিবক্তাই ৰাষ্ট্ৰীয় নিৰাপত্তা আৰু সততাৰ সৈতে জড়িত গোচৰৰ শুনানিৰ ক্ষেত্ৰত বিশেষ সাৱধানতা অৱলম্বন কৰাটো প্ৰয়োজন।
৩) আইনী সূক্ষ্মতাত গুৰুত্বঃ জম্মু-কাশ্মীৰ গোচৰৰ সংবিধান বিচাৰপীঠৰ শুনানিৰ সময়ত মুখ্য ন্যায়াধীশে মহিলাৰ সন্মান আৰু মৰ্যাদা বৃদ্ধিৰ বাবে এখন হাতপুথি মুকলি কৰাৰ কথা ঘোষণা কৰে। আমোদজনক কথাটো হ’ল এই নিৰ্দেশনাসমূহ কোনো নিয়মৰ অধীনত প্ৰস্তুত কৰা হোৱা নাছিল, গতিকে ইয়াৰ উলংঘাৰ বাবে শাস্তি দিয়াৰ কোনো ব্যৱস্থা নাই। একেদৰে ইউটিউবৰ দৰে প্লেটফৰ্মৰ জৰিয়তে আদালতৰ কাৰ্য্যবিধি টেলিকাষ্ট কৰাটো আইন বিৰুদ্ধ আৰু উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ সিদ্ধান্তৰ বিৰোধী। কিন্তু আইনী সূক্ষ্মতাৰ বাহিৰলৈ গৈ উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ এই উৎকৃষ্ট আৰু প্ৰশংসনীয় পদক্ষেপৰ শলাগ লৈছে মানুহে। গতিকে কাৰিকৰী দিশত সম্পূৰ্ণ গুৰুত্ব দিয়াৰ পৰিৱৰ্তে সংসদে গৃহীত চৰকাৰী সিদ্ধান্ত আৰু আইনৰ বিস্তৃত দিশ অনুসৰি ন্যায়িক পৰ্যালোচনা কৰিব লাগে।
৪) আদালতৰ লক্ষ্মণ ৰেখাঃ উচ্চতম ন্যায়ালয়ে মাদ্ৰাজ উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ সিদ্ধান্ত বাতিল কৰিলে, যিটো সিদ্ধান্তই চৰকাৰক ৬ মাহৰ ভিতৰত টৰ্ট আইন প্ৰণয়ন কৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিছিল। যদি ভাৰতত পশ্চিমীয়া দেশৰ দৰে এনে আইন ৰূপায়ণ কৰা হয়, তেন্তে জনসাধাৰণে চৰকাৰী বিভাগৰ পৰা ক্ষতিপূৰণ লোৱাৰ অধিকাৰ লাভ কৰিব। আনহাতে, সমলিংগ বিবাহ, বৈবাহিক ধৰ্ষণ আদি বিষয়সমূহ সংসদৰ অধীনলৈ অহাৰ পাছতো আদালতৰ জৰিয়তে সেইবোৰৰ ওপৰত আইন প্ৰণয়নৰ বাবে অযথা উদ্যোগ লোৱা হৈছে।
৫) মূল্যৱান ন্যায়িক সময়ঃ দেশৰ সৰ্বোচ্চ ন্যায়ালয়ে এক সাংবিধানিক পৰিৱৰ্তনৰ মাজেৰে গৈ আছে। এফালে, ৫ কোটি মোকৰ্দমাকাৰীৰ আশা-আকাংক্ষা আছে। আনহাতে, বহুলোকে আদালতৰ ছদ্মবেশত ৰাজনীতি খেলি আছে। সংসদৰ কাম-কাজ উপযোগিতাৰ আধাৰত মূল্যায়ন কৰা হয়। একেধৰণে, আদালতৰ শুনানি আৰু সিদ্ধান্তৰ ন্যায্য মূল্যাঙ্কন হৈছে সময়ৰ প্ৰয়োজনীয়তা। আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ উচ্চতম ন্যায়ালয়ত, প্ৰতিটো পক্ষৰ অধিবক্তাসকলক ৩০ মিনিট, অষ্ট্ৰেলিয়াত ৪৫ মিনিট আৰু কানাডাত এক ঘণ্টাৰ বাবে তৰ্ক কৰিবলৈ অনুমতি দিয়া হয়। বাংলাদেশতো উকীলসকলৰ বাবে প্ৰতিটো ক্ষেত্ৰতে তৰ্ক কৰাৰ এক নিৰ্দিষ্ট সময় আছে। কিন্তু ভাৰতত দীঘলীয়া আৰু বিৰক্তিকৰ বিতৰ্কই কেৱল আদালতৰ মৰ্যাদা উলংঘা কৰাই নহয়, দৰিদ্ৰ লোকসকলৰ গোচৰকো উপেক্ষা কৰিছে।
(বিৰাগ গুপ্তা উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ অধিবক্তা আৰু Unmasking VIP নামৰ গ্ৰন্থখনৰ লেখক। এই লেখাটো প্ৰথমে 'দৈনিক ভাস্কৰ' কাকতত প্ৰকাশ পাইছে)
