সুদীপ শৰ্মা চৌধুৰী / গুৱাহাটী
বংগৰ মুছলমানসকলৰ বাবে শৈক্ষিক আৰু সামাজিক জাগৰণৰ পথ আলোকিত কৰা এগৰাকী ব্যক্তি হৈছে মহম্মদ নুৰুল ইছলাম। তেওঁ কেৱল এজন সমাজ সংস্কাৰক নহয়, এজন দূৰদৰ্শী ব্যক্তিও। জ্ঞান আৰু সৱলীকৰণৰ জৰিয়তে পিছপৰা মুছলমান সম্প্ৰদায় এটাক ৰূপান্তৰিত কৰাত তেওঁ অতুলনীয় অৱদান আগবঢ়াইছে।
নিজৰ উপাৰ্জনৰ পইচাৰে সামাজিক কাম কৰা মহম্মদ নুৰুল ইছলামক আৰ্থিক অসুবিধাই কেতিয়াবা বাধা দিছিল আৰু তেওঁৰ কামৰ গতি লেহেমীয়া হৈ পৰিছিল। তথাপি তেওঁ কেতিয়াও হাৰ নামানিল। নুৰুল ইছলামে শিক্ষাৰ প্ৰসাৰ, বিদ্যালয় স্থাপন, মহিলাৰ শিক্ষাৰ প্ৰসাৰ, আৰু ধৰ্মীয় বিশ্বাসক অক্ষুন্ন ৰাখি আধুনিকতাক উৎসাহিত কৰাৰ দিশত অদম্যভাৱে কাম কৰিছিল।
মহম্মদ নুৰুল ইছলামৰ এখন গ্ৰন্থ উন্মোচনৰ এক দৃশ্য
বংগৰ গভীৰভাৱে ৰক্ষণশীল মুছলমান সমাজৰ মাজত যেতিয়া তেওঁ নিজৰ অভিযান আৰম্ভ কৰিছিল তেতিয়া আধুনিক শিক্ষাৰ প্ৰৱৰ্তনৰ যিকোনো প্ৰচেষ্টাই প্ৰবল প্ৰতিৰোধৰ সন্মুখীন হৈছিল আৰু নুৰুল ইছলামে পশ্চিমীয়া শিক্ষাক অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ প্ৰচেষ্টাও ইয়াৰ ব্যতিক্ৰম নাছিল।
'আৱাজ দ্য ভইচ'ৰ সৈতে হোৱা এক সাক্ষাৎকাৰত নুৰুল ইছলামে কয়, "আমি যেতিয়া আৰম্ভ কৰিছিলো তেতিয়া আমি বংগৰ আটাইতকৈ পিছপৰা সম্প্ৰদায়সমূহৰ সেৱা কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিলো। তাৰ ভিতৰত অনাথ শিশুসকল আটাইতকৈ বেছি ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছিল। তেওঁলোকৰ বাবে জীয়াই থকাটোৱেই আছিল এক সংগ্ৰাম, শিক্ষা আছিল এক অসম্ভৱ সপোন। আৰম্ভণিৰে পৰাই আল আমিন মিছনে এই শিশুসকলক অগ্ৰাধিকাৰ দিছিল। সময়ৰ লগে লগে আমি সপোনক বাস্তৱত পৰিণত কৰিবলৈ শিকিলোঁ।”
ব্ৰিটিছ শাসনৰ সময়ত মুছলমানসকলক প্ৰশাসনৰ দ্বাৰা বহুলাংশে অৱহেলিত কৰা হৈছিল আৰু চৰকাৰে তেওঁৰ পদক্ষেপক বিশেষ সমৰ্থন আগবঢ়োৱা নাছিল। তথাপিও নুৰুল ইছলাম কেৱল এজন ব্যক্তি নাছিল—তেওঁ আছিল এক আন্দোলন। তেওঁৰ জীৱনে প্ৰমাণ কৰিলে যে দৃঢ়তাৰে বৃহৎ প্ৰত্যাহ্বানকো অতিক্ৰম কৰিব পাৰি।
আল আমিন মিছনৰ অন্যতম এখন প্ৰতিষ্ঠান
১৯৪৭ চনত দেশ স্বাধীন হোৱাৰ লগতে বিভাজনো হৈছিল। ভাৰতে স্বাধীনতা লাভ কৰাৰ সময়ত বিভাজনে পশ্চিমবংগৰ লাখ লাখ মুছলমানক ভগ্ন, স্থবিৰ সমাজত আবদ্ধ কৰি ৰাখিছিল। দশক দশক ধৰি এই সম্প্ৰদায়টো পিছপৰি থাকিল। কিন্তু ১৯৮০ চনৰ মাজভাগলৈকে পৰিৱৰ্তনৰ বতাহজাকে কথাবোৰ সলনি কৰিবলৈ ধৰিলে—আৰু এই ৰূপান্তৰৰ কেন্দ্ৰবিন্দু আছিল আল-আমীন মিছন (Al-Ameen Mission)।
প্ৰায় তিনি দশক পূৰ্বে পশ্চিম বংগৰ এটা দুৰ্গম অঞ্চলত প্ৰতিষ্ঠা হোৱা এই মিছনটো আছিল নুৰুল ইছলামৰ নেতৃত্বত এক সাহসী পদক্ষেপ। যি সময়ত কমসংখ্যকেহে সপোন দেখাৰ সাহস কৰিছিল, সেই সময়ত তেওঁ শিক্ষাৰ জৰিয়তে পিছপৰা সংখ্যালঘু সম্প্ৰদায় এটাক সবলীকৰণৰ কল্পনা কৰিছিল।
তেওঁৰ লক্ষ্য কেৱল সংখ্যালঘু সম্প্ৰদায়টোক শিক্ষিত কৰাই নহয়, তেওঁলোকক দক্ষ কৰি তোলাৰ ক্ষেত্ৰত সমৰ্থন কৰা আৰু তেওঁলোকৰ মাজত ন্যায়পৰায়ণতা, সমতা আৰু স্বচ্ছতা বজাই ৰখা। নুৰুল ইছলামে বিশ্বাস কৰে যে সামাজিক পৰিৱৰ্তন আনিবলৈ শিক্ষাই একমাত্ৰ উপায়। এই বিশ্বাসৰ পৰাই আল-আমীন মিছনৰ জন্ম হৈছিল, কেৱল এটা প্ৰতিষ্ঠান হিচাপে নহয়, এক আন্দোলন হিচাপে।
ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ সৈতে মহম্মদ নুৰুল ইছলাম
তেওঁৰ এই যাত্ৰা কেতিয়াও সহজ নাছিল। অৰ্থনৈতিক নাটনি, সামাজিক বাধা আৰু বিৰোধিতাই প্ৰায়ে ইয়াৰ অস্তিত্বৰ প্ৰতি ভাবুকি কঢ়িয়াই আনিছিল। তথাপিও তেওঁ সকলো প্ৰত্যাহ্বান নীৰৱে সহ্য কৰিলে। পশ্চিম বংগৰ খলাতপুৰ গাঁৱত এটা সৰু বীজ হিচাপে আৰম্ভ হোৱা এই অভিযানটো এতিয়া এডাল ডাঙৰ বটবৃক্ষলৈ পৰিণত হৈছে।
আজি আল-আমীন মিছনে সমগ্ৰ পশ্চিমবংগ, অসম, আৰু ঝাৰখণ্ডৰ ৪১টা আৱাসিক কেম্পাছকে ধৰি ৬৭টা প্ৰতিষ্ঠান চলাই আছে, য’ত ১২ হাজাৰতকৈ অধিক ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক সেৱা আগবঢ়োৱা হৈছে। ইতিমধ্যে ২০,০০০ৰো অধিক লোকে আল-আমীন মিছনৰ পৰা স্নাতক ডিগ্ৰী লাভ কৰিছে, বহুতেই চিকিৎসক, অভিযন্তা, শিক্ষক, আৰু প্ৰশাসক হৈ পৰিছে যিয়ে সামাজিক অগ্ৰগতিত অৰিহণা যোগাইছে।
নুৰুল ইছলামৰ দূৰদৰ্শী নেতৃত্বত এই পদক্ষেপ পাঁচখন ৰাজ্যৰ ৭২খন প্ৰতিষ্ঠানলৈ সম্প্ৰসাৰিত হৈছে আৰু ২০ হাজাৰৰো অধিক ছাত্ৰ-ছাত্ৰীক তেওঁলোকে নামভৰ্তিৰ সুবিধা দিছে। ইয়াৰ কৃতিত্বসমূহ অতি আকৰ্ষণীয়। ইয়াৰ ভিতৰত অন্যতম কৃতিত্বসমূহ হৈছেঃ মিছনে প্ৰায় ৮,০০০ চিকিৎসক আৰু ৫,২৫০ জন অভিযন্তাৰ সৃষ্টি কৰিছে আৰু ইয়াৰে বেছিভাগেই দৰিদ্ৰ আৰু পিছপৰা শ্ৰেণীৰ।মিছনৰ মূল দৃষ্টিভংগী সহজ যদিও অতি গভীৰ: “শিক্ষাৰ জৰিয়তে দৰিদ্ৰ আৰু পিছপৰা সংখ্যালঘু সম্প্ৰদায়ক শক্তিশালী কৰা, আৰু সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক অগ্ৰগতিৰ পোষকতা কৰা।”
ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ সৈতে খেলপথাৰত মহম্মদ নুৰুল ইছলাম
উল্লেখ্য যে, নুৰুল ইছলামৰ শৈক্ষিক যাত্ৰা আৰম্ভ হৈছিল ১৯৭৬ চনত, যেতিয়া তেওঁ দশম শ্ৰেণীৰ ছাত্ৰ হিচাপে খালাতপুৰ জুনিয়ৰ হাই মাদ্ৰাছা প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। ১৯৮৪ চনত তেওঁ ইনষ্টিটিউট অৱ ইছলামিক কালচাৰ স্থাপন কৰে, যাৰ নাম পিছলৈ ১৯৮৭ চনত আল-আমীন মিছন ৰখা হয়। “বংগৰ ছাৰ চৈয়দ” নামেৰে পৰিচিত নুৰুল ইছলামে হাওৰাৰ খালাতপুৰত মাত্ৰ সাতজন ছাত্ৰৰ সৈতে এই মিছন আৰম্ভ কৰিছিল।
তেওঁৰ দৃষ্টিভংগী আছিল আধুনিক শিক্ষণক ইছলামিক মূল্যবোধৰ সৈতে মিহলাই শিক্ষাৰ এক সম্পূৰ্ণ ব্যৱস্থা গঢ়ি তোলা। আল-আমীন মিছনে ইতিমধ্যে ৩৫০০ চিকিৎসক (এমবিবিএছ আৰু বিডিএছ), ৩০০০ অভিযন্তা, আৰু অগণন শিক্ষক, গৱেষক আৰু চৰকাৰী কৰ্মচাৰীৰ সৃষ্টি কৰিছে। কেৱল ২০১৮ চনতে আল-আমীন মিছনৰ ৩৭০ গৰাকী ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে NEET ক্লিয়াৰ কৰিছিল আৰু ৩১৯গৰাকীয়ে চৰকাৰী চিকিৎসা মহাবিদ্যালয়ত আসন লাভ কৰিছিল।
মহম্মদ নুৰুল ইছলামৰ এই অসাধাৰণ কামে ব্যাপক স্বীকৃতি লাভ কৰিছে। তেওঁ বংগ ভূষণ বঁটা (২০১৫), বেগম ৰকেয়া বঁটা (২০১০), টেলিগ্ৰাফ স্কুল বঁটা (২০০২ আৰু ২০০৯), আৰু ২০২১ চনত মীশাট শ্ৰেষ্ঠ এডুপ্ৰেনিউ (Myshat Best Edupreneur Award)ৰ বঁটা লাভ কৰে।
