নতুন দিল্লী
১৯৫৭ চনৰ ৪ অক্টোবৰত যেতিয়া ইউএছএছআৰে (Union of Soviet Socialist Republics) মহাকাশত স্পুটনিক-১ উপগ্ৰহ উৎক্ষেপণ কৰিছিল, তেতিয়া উত্তৰ প্ৰদেশৰ লক্ষ্ণৌৰ এটা পৰিয়ালে নিজৰ ঘৰৰ চোতালত একগোট হৈ ব্লেক এণ্ড হোৱাইট টিভিত এই দৃশ্য উপভোগ কৰিছিল। উপগ্ৰহটো মহাকাশলৈ যোৱাৰ সময়ত পৰিয়ালৰ সৈতে বহি উল্লাস কৰি থকা এগৰাকী কণমানি ছোৱালীৰ বাবে সেয়া আছিল জীৱন সলনি কৰা এক অভিজ্ঞতা। ইয়াৰ পিছতে তেওঁ মহাকাশৰ বিষয়ে অধিক জানিব বিচাৰিছিল আৰু বিষয়টো গভীৰভাৱে অধ্যয়ন কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল।
এই কণমানি ছোৱালীজনীয়ে ২০২২ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত নেশ্যনেল এৰ’নটিক্স এণ্ড স্পেচ এডমিনিষ্ট্ৰেচন (নাছা)ৰ সৈতে জড়িত এগৰাকী অন্যতম সফল বিজ্ঞানী হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ ঘটায় আৰু বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডত এক যুগান্তকাৰী আৱিষ্কাৰত অৰিহণা যোগাইছিল। জেমছ ৱেব মহাকাশ টেলিস্কোপৰ উপ প্ৰকল্প বিজ্ঞানী ড° হাছিমা হাছানে এটা সময়ত মানুহে কৰিব নোৱাৰা বুলি গণ্য কৰা এক্সপ’-তৰা আৰু তাৰকাৰাজ্যৰ থুপৰ ছবি আৱিষ্কাৰ কৰি বিজ্ঞান জগতখনক চমকিত কৰিছিল।
২০২২ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত নাছাই উন্মোচন কৰা দূৰৈৰ তাৰকাৰাজ্যৰ থুপৰ প্ৰাৰম্ভিক চাৰিখন ছবিত বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডখনৰ আভাস পোৱা গৈছিল, কাৰণ ইয়াৰ অস্তিত্ব বিগত ১৩ বিলিয়ন বছৰ আগতে পোৱা গৈছিল। ইয়াৰ ফলত বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড আৰু ইয়াৰ আৰম্ভণিৰ বিষয়ে আমাৰ ধাৰণাৰ বহু পৰিৱৰ্তন ঘটাইছে।
লক্ষ্ণৌৰ বাসিন্দা হাছিমা হাছানে নাছাত জ্যোতিৰ্পদাৰ্থ বিজ্ঞানৰ শিক্ষা আৰু জনসাধাৰণৰ প্ৰচাৰৰ নেতৃত্ব হিচাপে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে। মহাকাশ সংস্থাটোৰ উল্লেখযোগ্য প্ৰকল্পসমূহৰ সৈতে তেওঁৰ সম্পৰ্ক ১৯৯৪ চনৰ পৰাই আৰম্ভ হৈছিল। ড° হাছানে ব্ৰিটেইনৰ অক্সফৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা তাত্ত্বিক পাৰমাণৱিক পদাৰ্থ বিজ্ঞানত ডক্টৰেট ডিগ্ৰী লাভ কৰে। ইয়াৰ পিছত তেওঁ ডক্টৰেট ডিগ্ৰী আৰু গৱেষণাৰ কামত ব্যস্ত হয়। তেওঁ বিভিন্ন বিশ্ববিদ্যালয়ত তাত্ত্বিক পাৰমাণৱিক পদাৰ্থ বিজ্ঞান আৰু পৰিৱেশ বিজ্ঞানত অধ্যাপনা কৰে।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ফটো
নাছাৰ প’ডকাষ্টত ড০ হাছানে তেওঁৰ ষষ্ঠ শ্ৰেণীৰ এটা স্মৰণীয় মুহূৰ্তৰ কথা কৈছিল, যেতিয়া এগৰাকী শিক্ষকে তেওঁৰ মনত এই বিশ্বাস জগাই তুলিছিল যে অধ্যৱসায়ী প্ৰচেষ্টাই যিকোনো কৃতিত্বৰ সূচনা কৰিব পাৰে। ইয়াৰ ফলত বিজ্ঞানৰ প্ৰতি গভীৰ আকৰ্ষণ জগাই তুলিছিল আৰু এই ক্ষেত্ৰখনৰ উন্নত অধ্যয়নৰ দিশত তেওঁক পৰিচালিত কৰিছিল।
ড° হাছানৰ পৰিয়ালৰ পটভূমিয়ে তেওঁৰ বিজ্ঞানী হোৱাৰ যাত্ৰাত যথেষ্ট গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিছিল। তেওঁৰ ককাক ড° হুছেইন জাহিৰে কাউন্সিল অৱ চাইন্টিফিক এণ্ড ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়েল ৰিচাৰ্চৰ (চি এছ আই আৰ) সঞ্চালক প্ৰধান হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰাৰ বিপৰীতে তেওঁৰ পেহীয়েক ড° নাজামা জহীৰ এগৰাকী উল্লেখযোগ্য জীৱবিজ্ঞানী আছিল, যিয়ে হাছানক যথেষ্ট প্ৰেৰণা যোগাইছিল।
লালন-পালনৰ কথা স্মৰণ কৰি ড° হাছানে নিজৰ সামৰ্থ্যৰ ওপৰত মাতৃৰ অটল বিশ্বাস আৰু উচ্চাকাংক্ষাক আগুৱাই নিবলৈ উৎসাহিত কৰাৰ বাবে কৃতজ্ঞতা প্ৰকাশ কৰে। কিন্তু তেওঁৰ অধ্যয়নৰ ক্ষেত্ৰখন বাছি লোৱাৰ নিৰ্দিষ্ট মুহূৰ্তটো আছিল স্পুটনিক-১ৰ উৎক্ষেপণৰ সাক্ষী হোৱা।
পাৰমাণৱিক পদাৰ্থ বিজ্ঞানৰ গৱেষণাৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁৰ সফলতাৰ যাত্ৰা আৰম্ভ হৈছিল ভাবা পাৰমাণৱিক গৱেষণা কেন্দ্ৰ (BARC)ৰ পৰা। আমেৰিকালৈ উভতি অহাৰ লগে লগে তেওঁক নতুনকৈ প্ৰতিষ্ঠা কৰা মহাকাশ টেলিস্কোপ বিজ্ঞান প্ৰতিষ্ঠানে আগন্তুক হাবল মহাকাশ টেলিস্কোপৰ অপটিক্সৰ বাবে চিমুলেচন চফটৱেৰ প্ৰস্তুত কৰিবলৈ বাছনি কৰে। এই কামৰ বাবে হাছানে অপটিক্স আৰু জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানত গভীৰভাৱে সোমাই পৰিল।
মহাকাশ টেলিস্কোপ বিজ্ঞান প্ৰতিষ্ঠানত তেওঁৰ কাৰ্যকালৰ লগতে অপটিক্স আৰু জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানৰ প্ৰতি তেওঁৰ তীব্ৰ আগ্ৰহে নাছালৈ যাত্ৰাৰ পথ প্ৰশস্ত কৰিছিল। ড° হাছানে লক্ষ্ণৌ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা বি এছ চি ডিগ্ৰী আৰু আলিগড় মুছলিম বিশ্ববিদ্যালয় (এ এম ইউ)ৰ পৰা পদাৰ্থ বিজ্ঞানত স্নাতকোত্তৰ ডিগ্ৰী লাভ কৰিছে। এ এম ইউত তেওঁৰ অসাধাৰণ শৈক্ষিক প্ৰদৰ্শনে তেওঁক স্বৰ্ণ পদক প্ৰদান কৰে।
নাছাৰ অফিচিয়েল ৱেবছাইট অনুসৰি ড° হাছানে বিভিন্ন আলোচনীত প্ৰবন্ধ লিখিছে, য’ত আছে এষ্ট্ৰ’ফিজিকেল জাৰ্নেল, ইকাৰাছ, আৰু পাব্লিকেচনছ অৱ দ্য এষ্ট্ৰ’নমিকেল ছ’চাইটি অৱ দ্য পেচিফিক আদি। ২০০৮ চনত নাছাৰ এইচকিউ এক্সচেপচনেল পাৰফৰমেন্স এৱাৰ্ড, ১৯৮১-১৯৮৩ চনত নেচনেল ৰিচাৰ্চ কাউন্সিলৰ ৰেচিডেণ্ট ৰিচাৰ্চ এছ’চিয়েট আৰু ১৯৭৩-১৯৭৬ চনত কমনৱেলথ ফেল’শ্বিপকে ধৰি তেওঁ কেৰিয়াৰত বিভিন্ন সন্মানীয় বঁটা আৰু ফেল’শ্বিপ লাভ কৰিছে। তেওঁ ছাত্ৰী হিচাপেও কলেজীয়া দিনত পদাৰ্থ বিজ্ঞানৰ স্বৰ্ণ পদক আৰু কেইবাটাও মেধা বঁটাৰে সন্মানিত হৈছে।
