অদিতি ভাদুৰী
শেহতীয়াকৈ উজবেকিস্তানৰ গ্ৰেণ্ড মুফটি নুৰুদ্দিন খোলিকনাজাৰভে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বক্তব্য আগবঢ়াইছে। তেওঁ কয় যে ইছলামে কোনো কঠোৰ সাজ-পোছাকৰ নিয়ম নিৰ্ধাৰণ কৰা নাই। তেওঁ আঙুলিয়াই দিয়ে যে কেতিয়াবা মানুহে ধৰ্মীয় সাজ-পোছাকক অত্যধিক গুৰুত্ব দিয়ে আৰু বিশ্বাস কৰে যে ইছলামৰ বাবে নিৰ্দিষ্ট সাজ-পোছাক আৰু চেহেৰাৰ প্ৰয়োজন। কিন্তু তেওঁ স্পষ্ট কৰি দিয়ে যে ইছলাম এটা বিশেষ ৰূপ বা ৰূপত সীমাবদ্ধ নহয়, কাৰণ ই এক সাৰ্বজনীন ধৰ্ম, কেৱল এখন দেশ বা পৰিৱেশৰ মাজত সীমাবদ্ধ নহয়।
তেওঁ হজৰত মহম্মদৰ এটা কথা উদ্ধৃতি দি কয়, "সঁচাকৈয়ে আল্লাহে আপোনাৰ চেহেৰা বা আপোনাৰ ধন-সম্পত্তিৰ প্ৰতি নাচায়। ইছলামক সকলো মানৱ জাতিৰ ওচৰলৈ পঠোৱা হৈছে।"
ইমাম মহম্মদ ইবনে ইছমাইল আল-বুখাৰীৰ মচেলিয়াম
গ্ৰেণ্ড মুফতীৰ এই বক্তব্যই উজবেকিস্তানৰ উদাৰ চিন্তাধাৰাক প্ৰতিফলিত কৰিছে, য’ত মানুহে মুছলমান হিচাপে নিজৰ বিশ্বাস পালন কৰাৰ লগতে নিজৰ উজবেকিস্তান পৰিচয় ৰক্ষা কৰাৰ লক্ষ্য ৰাখিছে। উজবেকিস্তান ইছলামিক ঐতিহ্যৰ চহকী দেশ। ইয়াত মুছলমান বিশ্বৰ বিশিষ্ট ব্যক্তিসকলৰ জন্মস্থান, যেনে হাদীছ (ইছলামৰ হজৰত মহম্মদৰ পৰম্পৰা)ৰ প্ৰথম সংকলনকাৰী ইমাম মহম্মদ ইবনে ইছমাইল আল-বুখাৰী আৰু নকচবন্দী চুফী শৃংখলাৰ প্ৰতিষ্ঠাপক বাহাউদ্দিন নকশবন্দি আদি।
ঐতিহাসিকভাৱে বুখাৰা আৰু সমৰকন্দৰ দৰে চহৰ ইছলামিক শিক্ষাৰ কেন্দ্ৰ হিচাপে বিখ্যাত আছিল। উজবেকিস্তানৰ ইছলামৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ বৈশিষ্ট্য হৈছে সহনশীলতা আৰু অধিক উদাৰবাদী দৃষ্টিভংগী। এই উদাৰতা হৈছে অঞ্চলটোৰ মাজেৰে পাৰ হৈ যোৱা প্ৰাচীন ৰেচম পথটোৰে একত্ৰিত হোৱা বৈচিত্ৰময় পৰম্পৰা আৰু সংস্কৃতিৰ ফল। পিছলৈ উজবেকিস্তান ৰাছিয়াৰ জাৰিষ্ট সাম্ৰাজ্যৰ অংশ হৈ পৰে আৰু পিছলৈ ইউনিয়ন অৱ ছোভিয়েট ছ’চিয়েলিষ্ট ৰিপাব্লিকছ (USSR)ত অন্তৰ্ভুক্ত হয়।
ছোভিয়েট যুগে প্ৰত্যাহ্বান আৰু লাভ দুয়োটা কঢ়িয়াই আনিছিল। সাম্যবাদে ধৰ্মক প্ৰান্তীয়কৰণ কৰি থকাৰ সময়তে মানুহৰ হৃদয়ৰ গভীৰলৈ শিপাই থকা বিশ্বাস মচি পেলাব পৰা নাছিল। একে সময়তে ছোভিয়েটসকলে সাৰ্বজনীন সাক্ষৰতা, ঔদ্যোগীকৰণ, আন্তঃগাঁথনি উন্নয়ন আৰু মহিলা সবলীকৰণৰ প্ৰসাৰ ঘটায়।
তাছকেন্দৰ মছজিদত উজবেক মহিলাসকলে প্ৰাৰ্থনা কৰি আছে (ছবি অদিতি ভাদুৰীৰ)
বৰ্তমান সময়ত ৩.৫৩ কোটি জনসংখ্যাৰে মধ্য এছিয়াৰ আটাইতকৈ জনবহুল ৰাজ্য উজবেকিস্তানত ৰাজনীতি আৰু শিক্ষাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি কৃষি আৰু উদ্যোগলৈকে জীৱনৰ সকলো দিশতে মহিলাসকলে সক্ৰিয়ভাৱে অংশগ্ৰহণ কৰিছে। বিশেষকৈ সীমান্তৰ ঠিক সিপাৰে শিক্ষা লাভৰ বাবে যুঁজি থকা আফগান ছোৱালীবোৰৰ সংগ্ৰামৰ বিপৰীতে এই অগ্ৰগতি আকৰ্ষণীয়।
উজবেকিস্তানে কেনেকৈ এইখিনি লাভ কৰিলে ? এয়া তেওঁলোকৰ বাবে সহজ নাছিল। যেতিয়া দেশখনে ইউ এছ এছ আৰৰ পৰা স্বাধীনতা লাভ কৰিছিল তেতিয়া আফগান জেহাদৰ পৰিণতিৰ সন্মুখীন হৈছিল। ছোভিয়েট সেনাবাহিনীত যুদ্ধ কৰা বহু উজবেক উগ্ৰপন্থী হৈ উজবেকিস্তানত শ্বৰীয়ত আইন প্ৰতিষ্ঠা কৰাৰ লক্ষ্য লৈছিল। আফগানিস্তানত তালিবানৰ উত্থানে পৰিস্থিতি আৰু অধিক ভয়াৱহ কৰি তুলিলে, কিয়নো জেহাদী গোটসমূহে তেওঁলোকৰ ওচৰত আশ্ৰয় লৈছিল। পিছলৈ ইছলামিক মুভমেণ্ট অৱ তুৰ্কিস্তানলৈ ৰূপান্তৰিত হোৱা উজবেকিস্তানৰ ইছলামিক মুভমেণ্টৰ দৰে গোটে উজবেকিস্তান চৰকাৰক উফৰাই ইছলামিক শাসন স্থাপনৰ চেষ্টা চলাইছিল।
একে সময়তে উজবেকিস্তানে আন প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হ’বলগীয়া হৈছিল, য’ত আছিল হিজবুত-তাহৰিৰৰ দৰে ইভানজেলিকেল গোটৰ নিৰৱে বিস্তাৰ, যিয়ে নিজৰ মতাদৰ্শ আৰু শ্বৰীয়ত আইনক শান্তিপূৰ্ণভাৱে প্ৰচাৰ কৰাৰ লক্ষ্য লৈছিল। ইছলামিক প্ৰচাৰক আৰু আৰব দেশ, পাকিস্তান আৰু তুৰস্কৰ পৰা ধন উজবেকিস্তানলৈ বৈ আহিছিল। তুৰস্কৰ দ্বাৰা পুঁজিৰে চলি থকা নাৰ্চিলাৰ বিদ্যালয়সমূহে কেৱল উজবেকিস্তানতে নহয়, সমগ্ৰ মধ্য এছিয়াতে উদ্বেগ সৃষ্টি কৰিছিল।
তাছকেন্দত ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী লাল বাহাদুৰ শাস্ত্ৰীৰ স্মাৰক
অৱশেষত এই বিদ্যালয়সমূহ অঞ্চলটোৰ চৰকাৰসমূহে নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰে। তেতিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰপতি ইছলাম কৰিমভৰ অধীনত উজবেকিস্তানে এই ভাবুকিসমূহ প্ৰতিহত কৰিবলৈ একাধিক ফ্ৰণ্টত কঠোৰ প্ৰচেষ্টা চলাইছিল। অতি শেহতীয়াকৈ ইছলামিক ষ্টেটে (আইছিছ) কিছু প্ৰভাৱ লাভ কৰি উজবেকিস্তানৰ পৰা যোদ্ধা নিযুক্তি দিয়ে।
আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত উজবেকিস্তানে সমালোচনাৰ সন্মুখীন হ’লেও অটল হৈ থাকিল। জনসাধাৰণৰ দৃঢ়তাই উল্লেখযোগ্য ভূমিকা পালন কৰিছিল। স্বাধীনতাৰ লগে লগে অধিক উজবেকে নিজৰ প্ৰাক-ছোভিয়েট শিপা আৰু নিজৰ ধৰ্মৰ সৈতে পুনৰ সংযোগ স্থাপন কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিলে। তেওঁলোকে নিজৰ বিশ্বাসক আকোৱালি লৈ নিজৰ ধৰ্মনিৰপেক্ষ নিয়মবোৰ বজাই ৰাখিব বিচাৰিছিল।
এই প্ৰচেষ্টাসমূহৰ ফল স্পষ্ট হৈ পৰিছে। পাঁচ বছৰৰ পাছত উজবেকিস্তানলৈ উভতি আহিলে আন্তঃগাঁথনিৰ আকৰ্ষণীয় উন্নয়ন দেখা যায়, য’ত নতুন চৰকাৰী আৰু আৱাসিক ভৱন, বিদ্যালয়, আৰু বিশ্ববিদ্যালয়কে ধৰি সাংবাদিকতা অধ্যয়ন কৰিব পৰা বিশ্ববিদ্যালয় আদি। দেশখনত সাক্ষৰতাৰ হাৰ ৯৭ শতাংশলৈ আৰু উচ্চ শিক্ষাৰ নামভৰ্তি ৯ শতাংশৰ পৰা ৩৮ শতাংশলৈ বৃদ্ধি পাইছে। বিশ্ব বেংকৰ তথ্য অনুসৰি উজবেকিস্তান কমনৱেলথ অৱ ইণ্ডিপেণ্ডেণ্ট ষ্টেটছ (চিআইএছ)ৰ দ্বিতীয় দ্ৰুতগতিত বৃদ্ধি পোৱা অৰ্থনীতিৰ দেশ, যাৰ জিডিপি ২০২২ চনত ৮০.৩৯ বিলিয়ন হৈছে। স্বাস্থ্য সূচকাংক ইতিবাচক, আৰু ২০২২ চনত দৰিদ্ৰতাৰ হাৰ ১৭ শতাংশৰ পৰা ১৪ শতাংশলৈ হ্ৰাস পাইছে।
তাছকেন্দত উজবেক শিক্ষকৰ সৈতে লেখক (বাওঁফালৰ পৰা তৃতীয় গৰাকী)
দেশখনত হোটেল, শ্বপিং কমপ্লেক্স, আৰু শিল্পকলাৰ গাঁৱৰ উত্থান ঘটিছে, য’ত আতিথ্য উদ্যোগ এটা সমৃদ্ধিশালী হৈছে। প্ৰাচীন ইতিহাস, সুন্দৰ স্থাপত্য, চহকী হস্তশিল্প, আৰু সংস্কৃতিৰ সৈতে উজবেকিস্তান আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যটনৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট সমৃদ্ধিৰ সৈতে শীৰ্ষস্থানীয় পৰ্যটন স্থলীত পৰিণত হৈছে। ইয়াৰ ফলত স্থানীয় লোকৰ বাবে অধিক কৰ্মসংস্থাপনৰ সুযোগ পোৱা গৈছে। দেশত বুলেট ট্ৰেইন আৰু খিভা আৰু সমৰকন্দৰ দৰে প্ৰাচীন চহৰক সংযোগ কৰা বিমানৰ সেৱা উন্নত কৰা হৈছে। মদ, নাইটক্লাব আৰু ডিস্কোও সহজে উপলব্ধ।
জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ ফলত দুগুণ স্থলবেষ্টিত হোৱা আৰু পানীৰ অভাৱৰ সন্মুখীন হোৱাৰ দৰে ভৌগোলিক প্ৰত্যাহ্বান স্বত্বেও, উজবেকিস্তানে উদ্দেশ্যৰ দিশে অগ্ৰগতি অব্যাহত ৰাখিছে। ৰাজনীতি, শিক্ষা, কৃষি, উদ্যোগ, স্বাস্থ্যসেৱা, আতিথ্য, কলা আৰু শিল্পকলাকে ধৰি প্ৰতিটো ক্ষেত্ৰতে মহিলাসকলে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছে।
শেহতীয়া ৰাষ্ট্ৰপতি নিৰ্বাচনত এগৰাকী প্ৰাৰ্থী আছিল মহিলা, যিটো পদক্ষেপ এতিয়াও বহু পশ্চিমীয়া দেশত কল্পনাতীত। দেশৰ কৰ্মশক্তিৰ ৪০ শতাংশ মহিলা (২০২২ৰ তথ্য)। লিংগৰ পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়া-কলাপত কোনো বাধা নাই, আৰু সাজ-পোছাকৰ নিয়মো নাই; হিজাব আৰু মিনি-স্কাৰ্ট দুয়োটা শান্তিপূৰ্ণভাৱে সহাৱস্থান কৰে। উজবেকিস্তানৰ মহিলাসকলে পুৰুষ আত্মীয় বা এস্কৰ্টৰ অনুমতিৰ প্ৰয়োজন নোহোৱাকৈ দেশৰ ভিতৰত আৰু বাহিৰত মুক্তভাৱে যাত্ৰা কৰিব পাৰে।
উজবেকিস্তানৰ গ্ৰাম্য অঞ্চলত মহিলা
উজবেকিস্তানেও পূৰ্বৰ তুলনাত ধৰ্মৰ প্ৰতি অধিক উদাৰ দৃষ্টিভংগী গ্ৰহণ কৰিছে। মানুহে ইছলাম পালন কৰিবলৈ, মছজিদত উপস্থিত থাকিবলৈ, আৰু ইচ্ছামতে সঘনাই নামাজ পঢ়িবলৈ স্বাধীন। ২০২১ চনত উজবেকিস্তানে এই আইনখন সংশোধন কৰি স্কুলীয়া ছাত্ৰীসকলক মূৰত বোৰ্খা পিন্ধাৰ অনুমতি দিছিল। পঞ্জীয়নভুক্ত মছজিদৰ সংখ্যা বৃদ্ধি পাইছে, বৰ্তমান ২১১২টা মছজিদ চৰকাৰে স্বীকৃতি দিছে। ছৌদি আৰৱৰ মক্কাত অধিক লোকে মছজিদ পৰিদৰ্শন কৰি উমৰা আৰু হাজৰ দৰে ধৰ্মীয় যাত্ৰাত অংশ লয়।
উজবেকিস্তানে দেশখনক ‘ধৰ্মনিৰপেক্ষ’ ঘোষণা কৰাকে ধৰি ধাৰাবাহিকভাৱে সাংবিধানিক সংস্কাৰ ৰূপায়ণ কৰিছে। এই সংশোধনীসমূহ দেশজোৰা গণভোটত ৮০ শতাংশতকৈ অধিক ভোটাৰে অনুমোদন জনাইছিল। ইয়াৰ দ্বাৰা গৰিষ্ঠসংখ্যক লোকে ধৰ্মনিৰপেক্ষ মূল্যবোধক বজাই ৰাখি নিজৰ বিশ্বাসক পালন কৰাৰ ইচ্ছাক প্ৰতিফলিত কৰে।
উজবেকিস্তানৰ ইছলাম আৰৱ দেশ বা তুৰ্কীৰ দৰে নহয়। বহু শতাব্দী ধৰি চিল্ক ৰোডত অৱস্থিত হৈ আমি বৌদ্ধ ধৰ্মৰ দৰে বিভিন্ন সংস্কৃতিৰ বাবে এক সভাস্থলী হৈ আহিছো। এতিয়া, ৰাষ্ট্ৰপতি শৱকত মিৰ্জিয়োয়েভৰ অধীনত, উজবেকিস্তানে ধৰ্মীয় স্বাধীনতা আৰু শান্তিপূৰ্ণ আলোচনাৰ প্ৰচাৰ কৰি আছে। ইয়াত, মানুহে চৰম স্থিতি নোলোৱাকৈ তেওঁলোকৰ বিশ্বাস পালন কৰিব পাৰে। উজবেকিস্তান বেছিভাগ মুছলমান, কিন্তু ই এখন গণতান্ত্ৰিক দেশও।
শেহতীয়া বছৰবোৰত অধিক লোক মছজিদলৈ গৈছে, আৰু বহুতে দিনটোত পাঁচবাৰ নামাজ পঢ়িছে। বহু মহিলাই ব্যক্তিগত স্বাধীনতাৰ প্ৰকাশ হিচাপে হিজাব পিন্ধিবলৈ আৰম্ভ কৰিছে, আৰু তেওঁলোকে ইচ্ছা কৰিলে ইয়াক পিন্ধা বন্ধ কৰিবলৈও স্বাধীন। এইটোৱে প্ৰতিনিধিত্ব কৰে উজবেকিস্তানৰ ব্যক্তিগত স্বাধীনতা আৰু গণতন্ত্ৰ। উজবেকিস্তানৰ এই ৰূপান্তৰে অন্যান্য মুছলমান সংখ্যাগৰিষ্ঠ দেশসমূহৰ বাবে এক প্ৰেৰণাদায়ক আৰ্হি হিচাপে কাম কৰে।
_with_Uzbek_teachers_in_Tashkent.webp)
