আশা খোছা / নতুন দিল্লী
কাশ্মীৰত ভাৰতীয় সেনাৰ অত্যাচাৰৰ ‘প্ৰমাণ’ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা আৰু স্থানীয় যুৱক-যুৱতীসকলৰ মাজত বিচ্ছিন্নতা আৰু ক্ষোভৰ সৃষ্টিৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা কাশ্মীৰৰ অধিকাংশ অচিহ্নিত কবৰৰ বেছিভাগেই বিদেশী ভাড়াতীয়া সৈনিকৰ। এইবোৰ মূলতঃ পাকিস্তানী সন্ত্ৰাসবাদীৰ, যিসকলক হিংসাৰ উচটনি দিবলৈ সীমান্ত পাৰ কৰি ভাৰতলৈ পঠিওৱা হৈছিল।
কাশ্মীৰস্থিত ছেভ ইউথ ছেভ ফিউচাৰ ফাউণ্ডেচনে (SYSFF) চলোৱা "চাৰ্চিং ফৰ ট্ৰুথ: এ ক্ৰিটিকেল ষ্টাডি অৱ আনমাৰ্কড এণ্ড আনমাৰ্কড গ্ৰেভছ ইন দ্য কাশ্মীৰ ভেলী"ত এই কথা নথিভুক্ত কৰা হৈছে। একালৰ শিলগুটি নিক্ষেপকাৰী ৱাজাহাট ফাৰুক ভাটৰ নেতৃত্বত এই ফাউণ্ডেচনে যুৱক-যুৱতীসকলক মৌলবাদৰ পৰা মুক্ত কৰা, নিচামুক্ত কৰা, আৰু কাশ্মীৰত শান্তি আৰু একতাৰ প্ৰসাৰৰ কাম কৰে।
উল্লেখযোগ্য যে, এই বিষয়টো উত্থাপন আৰু সন্ত্ৰাসবাদীয়ে হত্যা কৰা আৰু বছৰ বছৰ ধৰি কৰ্তৃপক্ষৰ পৰা সামাজিক বঞ্চনা আৰু উদাসীনতাৰ সন্মুখীন হোৱা কাশ্মীৰী মুছলমান পৰিয়ালৰ তথ্য সংগ্ৰহৰ কামত SYSFF জড়িত হৈ আহিছে। শেহতীয়াকৈ চৰকাৰে তেওঁলোকৰ দুৰ্দশাৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি প্ৰায় ৪০০ ভুক্তভোগীৰ পৰিয়ালক চাকৰিৰ পত্ৰ প্ৰদান কৰে।
মধ্য আৰু উত্তৰ কাশ্মীৰৰ কুপৱাৰা, বাৰামুল্লা, বাণ্ডিপোৰা, আৰু গাণ্ডাৰবাল জিলাৰ ৩৭৩টা কবৰস্থান আৰু ৪০৫৬টা "অচিহ্নিত" কবৰৰ ৰেকৰ্ডৰ ছবছৰীয়া অধ্যয়নৰ ভিত্তিত এই প্ৰতিবেদন প্ৰস্তুত কৰা হৈছে। এই অঞ্চলটো আছিল স্থানীয় আৰু ভাড়াতীয়া সন্ত্ৰাসবাদীৰ বাবে এক ডাঙৰ অনুপ্ৰৱেশ আৰু প্ৰস্থানৰ পথ যিয়ে পাকিস্তান অধীকৃত কাশ্মীৰত অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ প্ৰশিক্ষণ লাভ কৰাৰ পিছত সন্ত্ৰাসবাদীসকলক জম্মু-কাশ্মীৰত কূটাঘাতমূলক কাৰ্যকলাপ চলাবলৈ পঠিওৱা হৈছিল।
এই অধ্যয়নৰ বাবে কাশ্মীৰী গৱেষকসকলে কবৰ খন্দা লোকৰ সাক্ষ্য, কবৰস্থানৰ ৰেকৰ্ড, আৰক্ষীৰ এফআইআৰ, মৃত সন্ত্ৰাসবাদীৰ পৰিয়ালৰ তথ্য, আৰু অন্যান্য প্ৰত্যক্ষদৰ্শীৰ তথ্য লিপিবদ্ধ কৰিছিল। প্ৰতিবেদন অনুসৰি এই কবৰস্থানসমূহৰ ৯১ শতাংশ কবৰ সন্ত্ৰাসবাদীৰ, ২৪৯৩টা (৬১%) ভাড়াতীয়া আৰু ১২০৮টা স্থানীয় সন্ত্ৰাসবাদীৰ। মাত্ৰ ২৭৬টা কবৰহে অচিনাক্ত বা অচিহ্নিত হৈ আছে। প্ৰতিবেদনত এই অচিনাক্ত কবৰসমূহৰ ডি এন এ বিশ্লেষণ কৰি মৃতকৰ পৰিচয় নিশ্চিত কৰাৰ পৰামৰ্শ দিয়া হৈছে।
এই অধ্যয়নত অংশগ্ৰহণ কৰা এজন ব্যক্তিয়ে কয় যে, "নিৰাপত্তা বাহিনীয়ে স্থানীয় লোকক নিৰ্বিচাৰে হত্যা কৰা আৰু তেওঁলোকৰ কবৰ অনুসন্ধান কৰিব নোৱাৰা বুলি অনুভৱ কৰি কাশ্মীৰীৰ এটা প্ৰজন্ম ডাঙৰ হৈছে। তেওঁলোকে এই কথা নিৰাপত্তা বাহিনী আৰু ভাৰতৰ বিৰুদ্ধে ৰাখে। আমাৰ প্ৰজন্মই তিনি দশকজুৰি চলি থকা সংঘাতৰ সত্যতা জানিবলৈ অধিকাৰ আছে, য'ত চিহ্নিত নোহোৱা কবৰৰ সত্যও আছে।"
প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা হৈছে যে "জম্মু-কাশ্মীৰৰ অচিহ্নিত কবৰক কেন্দ্ৰ কৰি দীৰ্ঘদিনীয়া মেৰুকৃত আখ্যানে এনে আলোচনাক গঢ় দিছে যিয়ে প্ৰায়ে সংঘাতৰ সম্পূৰ্ণ জটিলতাক ধৰিব নোৱাৰে। ৰাষ্ট্ৰ নেতৃত্বাধীন দমন এটা নিৰ্ণায়ক কাৰক হৈ পৰা ইৰাণ, বছনিয়া বা ৰুৱাণ্ডাৰ দৰে সংঘাতৰ পিছৰ সমাজত গণকবৰৰ পৰিস্থিতিৰ বিপৰীতে কাশ্মীৰৰ প্ৰসংগটো সম্পূৰ্ণ পৃথক। ইয়াত, কোনো একক, পদ্ধতিগত দমন নীতিৰ পৰিৱৰ্তে, অচিহ্নিত বা অচিনাক্ত কবৰৰ অস্তিত্ব চলি থকা বিদ্ৰোহ, সীমা অতিক্ৰম কৰি সন্ত্ৰাসবাদ আৰু সন্ত্ৰাসবাদ বিৰোধী গতিশীলতাৰ কাৰ্য্যকৰী বাস্তৱতাৰ সৈতে গভীৰভাৱে জড়িত।"
প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা হৈছে যে সন্ত্ৰাসবাদী, বিশেষকৈ নিয়ন্ত্ৰণ ৰেখাৰ সিপাৰে অনুপ্ৰৱেশ কৰা সন্ত্ৰাসবাদীয়ে প্ৰায়ে কোনো পৰিচয় পত্ৰ লৈ নাথাকে। কিন্তু তেওঁলোকে কেতিয়াবা পাকিস্তানৰ চোৰাংচোৱা সংস্থা আই এছ আইৰ দ্বাৰা নিৰ্ধাৰিত ছদ্মনাম বা ক’ড নাম ব্যৱহাৰ কৰে, যিবোৰৰ চিনাক্তকৰণত কোনো কাম নাই। প্ৰায়ে নিৰাপত্তা বাহিনীয়ে সমাধিস্থ কৰাৰ পদ্ধতিৰ আশ্ৰয় লোৱাৰ বাহিৰে আন উপায় নাথাকে। কিন্তু সময়ৰ লগে লগে অধিবক্তা গোট আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সংস্থাসমূহে এই কবৰসমূহক পদ্ধতিগত মানৱ অধিকাৰ উলংঘাৰ প্ৰতীক হিচাপে উপস্থাপন কৰিছে।
এই আখ্যানে কাশ্মীৰত ভাৰতীয় ৰাষ্ট্ৰৰ দ্বাৰা অনুভূত চৰম মানৱ অধিকাৰ উলংঘাৰ প্ৰতীক হিচাপে জনসাধাৰণৰ ধাৰণা আৰু কল্পনাক প্ৰভাৱিত কৰিছিল যদিও ই সংঘাতৰ প্ৰতি আন্তৰ্জাতিক সমাজৰ দৃষ্টিভংগীকো গঢ় দিছিল। এই আখ্যানে কাশ্মীৰত দীৰ্ঘদিন ধৰি বিচ্ছিন্নতাবাদী আৱেগক ইন্ধন যোগাই আহিছে, আৰু আজিও এই সংঘাত অব্যাহত আছে।
প্ৰতিবেদনত কোৱা হৈছে যে বিচ্ছিন্নতাবাদী উপাদানে এই আখ্যান ব্যৱহাৰ কৰি সাধাৰণ কাশ্মীৰীৰ মাজত শত্ৰুতা সৃষ্টি কৰিছিল, যাৰ বহুতেই পূৰ্বতে সংঘাতৰ গভীৰ গতিশীলতাৰ বিষয়ে অজ্ঞাত আছিল। পাকিস্তানৰ পৰিকল্পনাৰ এটা আৰ্হিৰ দিশলৈ আঙুলিয়াই প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা হৈছে যে ভাৰতীয় সেনাই তেওঁলোকক হত্যা কৰাৰ পিছত পাকিস্তানে কাশ্মীৰলৈ প্ৰক্সি যুদ্ধ কৰিবলৈ পঠোৱাসকলক পৰিত্যাগ কৰিছিল।
ইয়াত উল্লেখ কৰা হৈছে যে ইয়াৰ "জেহাদী"ক স্বীকাৰ কৰিবলৈ অস্বীকাৰ কৰাটো উপত্যকাত থকা পাকিস্তান আৰু ইয়াৰ সমৰ্থক আৰু ইয়াৰ সংযুক্ত সংগঠনসমূহ (হুৰিয়ত সন্মিলন)ৰ এক ইচ্ছাকৃত কৌশল। তেওঁলোকে ভাৰতীয় সশস্ত্ৰ বাহিনীক অবিৰতভাৱে দোষাৰোপ কৰি স্থানীয় লোকসকলক বিশেষকৈ যুৱক-যুৱতীসকলক মৌলবাদী শিবিৰত যোগদান কৰিবলৈ উচটনি দি অসন্তুষ্টি আৰু অশান্তিৰ সৃষ্টি কৰাৰ উদ্দেশ্যে নিৰাপত্তা বাহিনীয়ে "নিৰীহ লোকক" হত্যা কৰে বুলি এক ভুৱা ধাৰণা সৃষ্টি কৰা।
এই প্ৰতিবেদনে ভাৰতৰ ভিতৰত আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত বিভ্ৰান্তি আৰু বিতৰ্কৰ সৃষ্টি কৰা এটা বিষয়ক স্পষ্টতা আনিবলৈ চেষ্টা কৰিছে। এই ধাৰণাৰ ফলত ভাৰতীয় ৰাষ্ট্ৰৰ বিৰুদ্ধে প্ৰায়ে মানৱ অধিকাৰ উলংঘাৰ অভিযোগ উত্থাপন হৈছে। "অচিহ্নিত কবৰ"ৰ ধাৰণাটোৱে কাশ্মীৰত জনসাধাৰণৰ ধাৰণাক প্ৰভাৱিত কৰিছে আৰু সংঘাতৰ প্ৰতি আন্তৰ্জাতিক সমাজৰ দৃষ্টিভংগীকো গঢ় দিছে।
এই আখ্যানে কাশ্মীৰত দীৰ্ঘদিন ধৰি বিচ্ছিন্নতাবাদী আৱেগক ইন্ধন যোগাই আহিছে আৰু আজিও সংঘাতক ইন্ধন যোগাই আহিছে; বিচ্ছিন্নতাবাদী উপাদান আৰু আনসকলে ইয়াক সক্ৰিয়ভাৱে শোষণ কৰি সাধাৰণ কাশ্মীৰীৰ মাজত শত্ৰুতা সৃষ্টি কৰিছে, যাৰ বহুতেই পূৰ্বতে সংঘাতৰ গভীৰ গতিশীলতাৰ বিষয়ে অজ্ঞাত আছিল।
প্ৰতিবেদনত কোৱা হৈছে যে, “যদিও আমি গুলীচালনা বা অন্যান্য কাণ্ডত কিছুমান সাধাৰণ নাগৰিকৰ মৃত্যু হোৱাৰ সম্ভাৱনা নুই নকৰো, ইয়াত লিপিবদ্ধ কৰা অধিকাংশ কবৰ অচিনাক্ত বিদেশী সন্ত্ৰাসবাদী বা স্থানীয় উগ্ৰপন্থীৰ।” কাশ্মীৰস্থিত ছেভ ইউথ ছেভ ফিউচাৰ ফাউণ্ডেচনে কয় যে তেওঁলোকে এই গৱেষণামূলক অধ্যয়ন জম্মু-কাশ্মীৰৰ অন্যান্য অঞ্চললৈও সম্প্ৰসাৰণ কৰাৰ পৰিকল্পনা কৰিছে।
