মনছুৰুদ্দিন ফৰিদী / নতুন দিল্লী

বহু পাঠকে জানি আচৰিত হ’ব যে ব্ৰিটেইনৰ নতুন ৰজা কিং চাৰ্লছ হৈছে বিশ্বৰ সৰ্ববৃহৎ ইছলামিক ষ্টাডিজ চেণ্টাৰ ‘অক্সফৰ্ড চেণ্টাৰ ফৰ ইছলামিক ষ্টাডিজ’ৰ পৃষ্ঠপোষক। তেওঁ কেৱল কাগজে-পত্ৰই প্ৰতিষ্ঠানটোৰ মুখ্য পৃষ্ঠপোষক নহয়, ইয়াৰ প্ৰথাৰ লগতো ওতপ্ৰোতভাৱে জড়িত।

ইছলামিক চেণ্টাৰ স্থাপনৰ ধাৰণাটো ৩২ বছৰ পূৰ্বে অক্সফৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ৰ মুছলমান পণ্ডিতৰ এটা দলে দাঙি ধৰিছিল। এই প্ৰস্তাৱক সমৰ্থন কৰিছিল মুছলমান বিশ্বৰ দুজন মহান নেতা ক্ৰমে চৌদি আৰৱৰ প্ৰয়াত ৰজা ফাহদ বিন আব্দুলাজিজ আল চৌদ আৰু কুৱেইটৰ আমিৰ শ্বেইখ জাবেৰ আল আহমদ আল-জাবেৰ আল-ছাবাহে।

১৯৮৫ চনত অক্সফৰ্ড চেণ্টাৰ ফৰ ইছলামিক ষ্টাডিজ প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল।২০১২ চনত এই প্ৰতিষ্ঠানটোক দ্বিতীয় ৰাণী এলিজাবেথে ৰয়েল চাৰ্টাৰ প্ৰদান কৰিছিল, যিয়ে শেহতীয়াকৈ নিজৰ পুত্ৰ চাৰ্লছক এৰি ৰয়েল লিগেচি আগবঢ়াই নিবলৈ মৃত্যুবৰণ কৰিছিল। এই কেন্দ্ৰৰ মঞ্চৰ পৰা কিং চাৰ্লছে আগবঢ়োৱা কিছুমান ভাষণে বিশ্ববাসীক স্তম্ভিত কৰি ইছলামিক বিশ্বৰ মনোযোগ আকৰ্ষণ কৰিছে।

ইছলাম আৰু পশ্চিমীয়া দেশসমূহৰ ওপৰত দিয়া এটা ভাষণত ৰাজকুমাৰে ইছলাম সন্দৰ্ভত পশ্চিমীয়া দেশসমূহত চলি থকা ভুল বুজাবুজি আঁতৰোৱাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। কেন্দ্ৰটোৰ ৰূপালী জয়ন্তী উপলক্ষে ‘ইছলাম আৰু পৰিবেশ’ শীৰ্ষক এক ঘণ্টাজোৰা ভাষণত তেওঁ ইছলামৰ আধ্যাত্মিক নীতি অনুসৰণ কৰি পৰিৱেশ ধ্বংস ৰোধ কৰাৰ আহ্বান জনায়।

অক্সফৰ্ড চেণ্টাৰ ফৰ ইছলামিক ষ্টাডিজ

চাৰ্লছ ৩২ বছৰ ধৰি অক্সফৰ্ডৰ এই ইছলামিক প্ৰতিষ্ঠানটোৰ সৈতে জড়িত হৈ আছে আৰু ইয়াক সকলো ধৰণে আৰু প্ৰতিটো খোজতে সমৰ্থন কৰি আহিছে। চাৰ্লছে এই কেন্দ্ৰত চুফী ধৰ্ম আৰু আৰবী ভাষাৰ বিষয়েও অধ্যয়ন কৰিছিল।

আমোদজনক কথাটো হ’ল ভাৰতৰ আলিগড় মুছলমান বিশ্ববিদ্যালয়ে এই প্ৰতিষ্ঠানটো স্থাপন কৰাত আৰম্ভণিৰে পৰাই গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। বিশিষ্ট ইছলামিক পণ্ডিত মৌলানা চৈয়দ আবুল হাছান আলী নাদভিয়ে ইয়াৰ পৰিচালনা সমিতিৰ অধ্যক্ষ হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰি আহিছে।

অধ্যাপক ফাৰহান আহমদ নিজামী ইয়াৰ প্ৰতিষ্ঠাপক সঞ্চালক। নিজামিৰ পিতৃ অধ্যাপক খালিক আহমদ নিজামি ছিৰিয়াত ভাৰতৰ প্ৰাক্তন ৰাষ্ট্ৰদূত। ড° ফাৰহান আহমেদ নিজামীয়ে অক্সফৰ্ডৰ ৱাধাম কলেজত অধ্যয়ন কৰিছিল। ১৯৮৩ চনত তেওঁ মুছলিম ইতিহাসৰ ৰথমেন ফেলো আৰু পিছলৈ, অক্সফৰ্ডৰ ছেইণ্ট ক্ৰছ কলেজৰ ইছলামিক অধ্যয়নৰ ফেলো নিৰ্বাচিত হয়।

এখন স্মৰণীয় ফটো: অক্সফৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ত মৌলানা চৈয়দ আবুল হাছান আলী নাদভি আৰু অধ্যাপক খালিক আহমদ নিজামী

১৯৮৫ চনৰ পৰা তেওঁ অক্সফৰ্ড চেণ্টাৰ ফৰ ইছলামিক ষ্টাডিজৰ প্ৰতিষ্ঠাপক সঞ্চালক হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰি আহিছে। ১৯৯৭ চনত তেওঁ মেগডেলেন কলেজৰ প্ৰিন্স অৱ ৱেলছ ফেলো আৰু ছেইণ্ট ক্ৰছ কলেজৰ এমেৰিটাছ ফেলো নিৰ্বাচিত হয়। ইয়াৰ উপৰিও তেওঁ অক্সফৰ্ড ইউনিভাৰ্চিটি প্ৰেছৰ জাৰ্নেল অৱ ইছলামিক ষ্টাডিজৰ সম্পাদক (১৯৯০) আৰু অক্সফৰ্ড ইউনিভাৰ্চিটি প্ৰেছৰ মেকাৰছ অৱ ইছলামিক চিভিলাইজেচন ছিৰিজৰ ছিৰিজ সম্পাদক (২০০৪)।

১৯৯৩ চনৰ অক্টোবৰ মাহত ইছলাম আৰু পশ্চিমৰ ওপৰত দিয়া প্ৰথম ভাষণত চাৰ্লছে দুয়োটা সভ্যতাৰ বিষয়ে বিশদভাৱে উল্লেখ কৰিছিল। চাৰ্লছে কৈছিল, "মই বিশ্বাস কৰোঁ যে ইছলামে আজি আমাক পৃথিৱীখন বুজি পোৱাৰ আৰু জীয়াই থকাৰ এক উপায় শিকাব পাৰে।"

ইছলামৰ মূলতে আছে বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ অবিচ্ছেদ্য দৃষ্টিভংগীৰ সংৰক্ষণ। বুদ্ধ আৰু হিন্দু ধৰ্মৰ দৰে ইছলাম ধৰ্মইও মানুহ আৰু প্ৰকৃতি, ধৰ্ম আৰু বিজ্ঞান, মন আৰু সামগ্ৰীক পৃথক নকৰে। তেওঁ নিজৰ আৰু আমাৰ চৌপাশৰ জগতখনৰ প্ৰতি এক আধ্যাত্মিক আৰু ঐক্যবদ্ধ দৃষ্টিভংগী ৰক্ষা কৰি ৰাখিছে।

প্ৰতিষ্ঠাপক ট্ৰাষ্টী অধ্যাপক খালিক আহমেদ নিজামী, প্ৰতিষ্ঠাপক সঞ্চালক ফাৰহান আহমেদ নিজামী আৰু অধ্যাপক মইন আহমেদ নিজামী

চাৰ্লছে কয়, “মই দৃঢ়ভাৱে বিশ্বাস কৰোঁ যে এই দুখন জগতৰ মাজৰ সম্পৰ্ক আজি পূৰ্বতকৈ অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ, কাৰণ ইছলামিক আৰু পশ্চিমীয়া জগতৰ মাজত ভুল বুজাবুজি বিপজ্জনকভাৱে বৃদ্ধি পাইছে আৰু আমি এখন পৰস্পৰ নিৰ্ভৰশীল পৃথিৱীত বাস কৰো। সকলোৱে একেলগে জীয়াই থকা আৰু কাম কৰাৰ প্ৰয়োজন আছে।”

 উল্লেখ্য যে, ২০১০ চনৰ ৯ জুনত অক্সফৰ্ড চেণ্টাৰ ফৰ ইছলামিক ষ্টাডিজৰ ৰূপালী জয়ন্তী উপলক্ষে এক বিশেষ অনুষ্ঠানত চাৰ্লছ, ইছলাম আৰু পৰিৱেশৰ ওপৰত এঘণ্টা ধৰি বক্তব্য আগবঢ়াইছিল।

ৱেলছৰ ৰাজকুমাৰে কেন্দ্ৰক ইছলাম আৰু পৰিৱেশৰ ওপৰত এক বিশ্বব্যাপী মঞ্চ স্থাপন কৰিবলৈ আহ্বান জনায়, যাতে পৰম্পৰাগত ধৰ্মীয় নীতিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ব্যৱহাৰিক পদ্ধতিৰ প্ৰসাৰত সহায় কৰে, যিয়ে সুস্থ পৰিৱেশ নীতিৰ পথ প্ৰদৰ্শন কৰিব। পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ বাবে সমগ্ৰ বিশ্বই ইছলামৰ আধ্যাত্মিক নীতিসমূহ উদাৰতাৰে মানি চলিব লাগে।

চাৰ্লছেও ভাষণত কয় যে ইছলাম কেৱল মুছলমানৰ বাবেই নহয়। ই কেৱল এটা ধৰ্মই নহয়, ইয়াৰ ভিতৰত, মানৱ জাতিৰ বাবে জ্ঞান আৰু আধ্যাত্মিক সম্পদৰ খোৰাকো আছে, যিবোৰ পৃথিৱীৰ বাবে অমূল্য উপহাৰ।

আমোদজনক কথাটো হ’ল, ৰজা চাৰ্লছৰ ৰহস্যবাদৰ প্ৰতি তীব্ৰ আগ্ৰহ আছে। শেহতীয়াকৈ এটা অনুষ্ঠানত যেতিয়া ৰজা চাৰ্লছক ছুফী ধৰ্মৰ প্ৰতি কিমান আগ্ৰহী বুলি সোধাত তেওঁ কৈছিল “মই মৌলানা জালালুদ্দিন ৰুমীৰ এগৰাকী ঘোৰ প্ৰশংসক।” তেওঁ মন্দিৰ পৰিদৰ্শন কৰি চুফী ধৰ্ম আৰু ইছলামৰ ওপৰত ভাষণ দিয়ে। তেওঁৰ মতে ইছলামিক শিক্ষা প্ৰচাৰত চুফীসকলৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা আছে, ইউৰোপত চুফীবাদ অতি প্ৰভাৱশালী কাৰণ ই সহনশীলতাৰ শিক্ষা দিয়ে।

শান্তি আৰু পৰিৱেশৰ ওপৰত ভাষণ প্ৰদান কৰি থকা অৱস্থাত চাৰ্লছ

ইছলামিক সংস্কৃতি আৰু সভ্যতা আৰু সমসাময়িক মুছলমান সমাজৰ সকলো দিশ বহুবিষয়ক দৃষ্টিকোণৰ পৰা অধ্যয়ন কৰাটোৱেই এই মহান প্ৰতিষ্ঠানটো প্ৰতিষ্ঠা কৰাৰ লক্ষ্য। ইয়াৰ তদাৰক কৰে এখন বোৰ্ড অৱ ট্ৰাষ্টীয়ে, য’ত বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ বিশিষ্ট পণ্ডিত আৰু নেতাসকল আছে। অক্সফৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়ৰ প্ৰতিনিধিসকলক পৰিষদে মনোনীত কৰে।

কেন্দ্ৰটোৰ বহু ফেলো বিশ্ববিদ্যালয়ৰ বিভিন্ন বিভাগ, অনুষদ, আৰু মহাবিদ্যালয়ত সক্ৰিয় হৈ আছে। কেন্দ্ৰৰ বৃত্তি আৰু ভিজিটিং ফেল’শ্বিপ কাৰ্যসূচীৰ জৰিয়তে বছৰ বছৰ ধৰি বহু ছাত্ৰ-ছাত্ৰী আৰু জ্যেষ্ঠ শিক্ষাবিদ অক্সফৰ্ডলৈ আহিছে। এই কেন্দ্ৰটোৱে গোটেই শিক্ষাবৰ্ষটোত বক্তৃতা, আলোচনা চক্ৰ, কৰ্মশালা আৰু সন্মিলন, প্ৰদৰ্শনী, আৰু অন্যান্য শৈক্ষিক অনুষ্ঠানৰ আয়োজন কৰে।

এই অনুষ্ঠানসমূহত ৰাষ্ট্ৰ আৰু চৰকাৰৰ মুৰব্বী, মুছলমান বিশ্বৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় খ্যাতিসম্পন্ন পণ্ডিতসকলে বক্তৃতা প্ৰদান কৰে। আনকি ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ মহাসচিব, অ’আইচি, আৰব লীগ, ইউনেস্কো, আৰু কমনৱেলথ অৱ নেচনৰ মুৰব্বীসকলেও কেন্দ্ৰই আয়োজন কৰা অনুষ্ঠানত ভাষণ আগবঢ়ায়।

কেইগৰাকীমান ইছলামিক পণ্ডিতৰ সৈতে চাৰ্লছ

১৯৮৪ চনত যেতিয়া অক্সফৰ্ড চেণ্টাৰ ফৰ ইছলামিক ষ্টাডিজ গঠন হৈছিল, তেতিয়া ইয়াক ছেইণ্ট ক্ৰছ ৰোডৰ কেইটামান কাঠৰ কোঠাত আবদ্ধ কৰি ৰখা হৈছিল। পিছলৈ ই ১৯৯০ চনত জৰ্জ ষ্ট্ৰীটলৈ স্থানান্তৰিত হয় আৰু অৱশেষত ২০১৬-১৭ চনৰ শৈক্ষিক অধিবেশনৰ সময়ত ইছলামিক স্থাপত্যৰ এক মাষ্টাৰপিছ হিচাপে বৰ্ণনা কৰা অক্সফৰ্ডৰ মাজমজিয়াত থকা এটা আটকধুনীয়া অট্টালিকালৈ ইয়াক স্থানান্তৰিত হয়।

কমপ্লেক্সটোত দৈনিক নামাজৰ বাবে এটা মছজিদো আছে। ব্ৰিটেইনৰ জনসাধাৰণক কথাবোৰ স্পষ্ট কৰিবলৈ তদানীন্তন ৰাজকুমাৰ চাৰ্লছে কেইবছৰমান পূৰ্বে দিয়া ভাষণত কৈছিল, “মই ব্ৰিটেইনৰ ৰজা হোৱাৰ লগে লগে এটা ধৰ্মৰ পৰিৱৰ্তে সকলো ধৰ্মৰ ৰক্ষক হ’ম।”