ডঃ ৰাহুল মহন্ত
আপুনি পুনি কেতিয়াবা ভাবিছেনে ইণ্টাৰনেট কোনে চলায়? বিশ্বজুৰি ইণ্টাৰনেট কোনে নিয়ন্ত্ৰণ কৰে? হয়তো আপুনি ভাবিব পাৰে যে জিঅ', এয়াৰটেল, বি এছ এন এলৰ দৰে ইণ্টাৰনেট প্রদানকাৰী কোম্পানীয়ে ইণ্টাৰনেট নিয়ন্ত্ৰণ কৰে, কিন্তু এইটো সঁচা নহয় কাৰণ যদি এটা কোম্পানীয়ে ইয়াক প্ৰদান কৰা বন্ধ কৰে তেন্তে আন কোম্পানীও উপস্থিত থাকে।
তেতিয়া, আপুনি ভাবিব হয়তো আমাৰ চৰকাৰে ইয়াক নিয়ন্ত্রণ কৰে, কিন্তু সেয়াও সঁচা নহয়। সৰ্বাধিক চৰকাৰে ২-৩টা ফেচবুক পোষ্ট আঁতৰাব পাৰে বা ৱেবছাইট ব্লক কৰিব পাৰে, কিন্তু সেইবোৰ সহজেই বাইপাছ কৰিব পাৰি আৰু ই বিশ্বজুৰি ইণ্টাৰনেটৰ ওপৰত নিয়ন্ত্ৰণৰ সমান নহয়। তেতিয়া, হয়তো আপুনি ভাবিব পাৰে যে গুগল, ফেচবুক, ইউটিউবৰ দৰে কোম্পানীয়ে ইয়াক নিয়ন্ত্রণ কৰে কাৰণ তেওঁলোকৰ হাতত সৰ্বাধিক ডাটা থাকে, কিন্তু সেয়াও সঁচা নহয় কাৰণ আপুনি নিজৰ ৱেবছাইট এটা নিৰ্মাণ কৰিব পাৰে আৰু এই কোম্পানীবোৰে ইয়াত হস্তক্ষেপ কৰিব নোৱাৰিব।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ছবি
গতিকে প্রশ্নটো হ'ল, যেতিয়া আপুনি নিজাকৈ এটা ৱেবছাইট নির্মাণ কৰি আছে, তেতিয়া আপোনাক ইণ্টাৰনেটত ৱেবছাইটটো তৈয়াৰ কৰিবলৈ কোনে ঠাই দিছে? আপুনি কোনটো ৱেবছাইট নিৰ্মাণ কৰিব পাৰে আৰু কোনটো ৱেবছাইট নিৰ্মাণ কৰিব নোৱাৰে সেইটো ক'ব পৰা ৱেবছাইট আছেনে? এই লেখাটোত মই আপোনালোকক ইণ্টাৰনেটৰ বিষয়ে ক'ব বিচাৰিছোঁ কাৰণ ইণ্টাৰনেট বিশ্বজুৰি স্বাধীনতা আৰু গণতন্ত্ৰ বৰ্তাই ৰখাৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ আহিলা।
চীনৰ দৰে দেশে নিজৰ নাগৰিকক কিছুমান বিশেষ ৱেবছাইটৰপৰা সম্পূৰ্ণৰূপে ব্লক অফ (অৱৰোধ) কৰি ৰাখে। গুগল, ইউটিউব, ফেচবুক আদি কিছুমান ৱেবছাইট তাত স্থায়ীভাৱে ব্লক কৰা হয় কাৰণ চীন চৰকাৰে নিজৰ নাগৰিকসকলৰ মগজুক বিশেষ ধৰণেৰে ধোৱাব বিচাৰে। গতিকে ইণ্টাৰনেটে কেনেকৈ কাম কৰে আৰু ই কি সেইটো বুজি পোৱাটো অতি প্রয়োজনীয় বুলি মই ভাবোঁ।
এইটো এটা URL/লিংক: www.youtube.com । ইয়াত 'YouTube'ক ডমেইন নাম বুলি কোৱা হয়, আৰু '.com',ক শীর্ষ পৰ্যায়ৰ ডমেইন বোলা হয়। যদি আপুনি আপোনাৰ ৱেবছাইটটো নিৰ্মাণ কৰিব বিচাৰে, তেন্তে আপুনি আপোনাৰ ডমেইন নামটো কিনিব লাগিব। কিছুমান ৱেবছাইটত ডমেইন নাম নিজৰ কাম হিচাপে বিক্রী কৰা হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, GoDaddy.com আপোনাৰ ৱেবছাইটৰ বাবে ডমেইন নাম কিনিব বিচাৰিলে আপুনি GoDaddy.com লৈ যাব লাগিব। যেনে মই ৰাহুলমহন্ত ডট কম (rahulmahanta.com) কিনিব লগা হৈছিল, গতিকে কিনিবলৈ গ'ডেডী ডট কমলৈ গৈছিলোঁ।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ছবি
এতিয়া প্রশ্ন হয়, GoDaddyক ডমেইন নাম বিক্ৰী কৰাৰ কর্তৃত্ব কোনে দিলে? ডমেইন নাম বিক্ৰী কৰিবলৈ GoDaddy কোন? ডমেইন নাম বিক্ৰী কৰিবলৈ গ'ডেডীক সন্মতি দিয়া কোনোবা থাকিব লাগিব আৰু যদি কোনো নাই, তেন্তে গ'ডেডী এক প্ৰকাৰে ইণ্টাৰনেটৰ বছ হৈ পৰিছে। অর্থাৎ ডমেইন নাম বিক্ৰী কৰাৰ লগতে কোনটো ৱেবছাইটৰ স্বত্বাধিকাৰী কোনে হ'ব পাৰে সেইটোও সিদ্ধান্ত ল'ব, কিন্তু সেয়া নহয়।
ইয়াৰ ওপৰত আন এটা কর্তৃপক্ষ আছে, আৰু এই কর্তৃপক্ষৰ নাম হৈছে ICANN (Internet Corporation For Assigned Names And Numbers)। আই চি এ এন এন হৈছে লছ এঞ্জেলছত অৱস্থিত এটা অলাভজনক সংস্থা (বেচৰকাৰী সংস্থা) আৰু আপুনি ক'ব পাৰে যে ইণ্টাৰনেটৰ সন্দৰ্ভত এইটোৱেই শীর্ষ পৰ্যায়ৰ কর্তৃপক্ষ। ইয়াৰ ক্ষমতা আছে GoDaddy.comৰ দৰে ৱেবছাইটক ডমেইন নাম বিক্ৰী কৰিবলৈ অনুমোদন দিয়াৰ।
এইটোৱেই হৈছে সেই কর্তৃপক্ষ যিয়ে সিদ্ধান্ত লয় যে কোনবোৰ ৱেবছাইটে ডমেইন নাম বিক্রী কৰিব পাৰে আৰু কোনবোৰ ডমেইন নাম প্রকৃততে থাকিব পাৰে, যেনে .com, .in, .info, বা .gov/ এই সকলোবোৰ আই চি এ এন এনে সিদ্ধান্ত লয়। উদাহৰণস্বৰূপে, আমি ইয়াৰ নামত .gov থকা এটা ৱেবছাইট নির্মাণ কৰিব পাৰোঁ আৰু আমি ইয়াত .com থকা ডমেইন নাম নির্মাণ কৰিব পাৰোঁ।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ছবি
যদিও ই এটা অলাভজনক সংস্থা, তথাপি ই নিবিদাৰ জৰিয়তে বাকী কোম্পানীসমূহক শীর্ষ পৰ্যায়ৰ ডমেইন নাম বিক্ৰী কৰে। ই যিবোৰ কোম্পানীক বিক্রী কৰে সেইবোৰক 'ৰেজিষ্ট্ৰী' বোলা হয়। আপুনি আই চি এ এন এনৰ ৱেবছাইটলৈ গৈ চাব পাৰে কোনবোৰ কোম্পানীয়ে বিভিন্ন শীর্ষ পৰ্যায়ৰ ডমেইন কিনিছে। উদাহৰণস্বৰূপে .aaa আমেৰিকান অটোম'বাইল এছ'চিয়েচনে কিনিছে। পঞ্জীয়নসমূহৰ তলত আছে পঞ্জীয়কসকল, GoDaddy.comৰ দৰে কোম্পানী, যিয়ে শীর্ষ পৰ্যায়ৰ ডমেইন আৰু ডমেইন নাম দুয়োটাকে মানুহক বিক্ৰী কৰিব পাৰে।
ইণ্টাৰনেটৰ সৈতে সংযুক্ত সকলো ম'বাইল ফোন আৰু কম্পিউটাৰে ইণ্টাৰনেট গঠন কৰে। আপুনি ইয়াক 'ছাৰ্ভাৰ' বুলি ক'ব পাৰে আৰু আপোনাৰ ম'বাইল ফোন আৰু কম্পিউটাৰসমূহ হৈছে ডাটা চেণ্টাৰ আৰু ছার্ভাৰ যিবোৰ তাঁৰৰ জৰিয়তে ইটোৱে-সিটোৰ সৈতে সংযুক্ত। সমগ্র মহাদেশসমূহত বিশ্বজুৰি পানীৰ তলত বিশাল কেবল স্থাপন কৰা হৈছে যিয়ে বিশ্বজুৰি কম্পিউটাৰসমূহক ইটোৱে-সিটোৰ সৈতে সংযোগ কৰে, যিয়ে ইণ্টাৰনেট গঠন কৰে।
এতিয়া, আপুনি সুধিব পাৰে যে মোৰ ম'বাইল ফোনটো কোনো কেবলৰ সৈতে সংযোগ কৰা হোৱা নাই; তেতিয়া, ইয়াৰ ওপৰত ইণ্টাৰনেটে কেনেকৈ কাম কৰে? ম'বাইল ফোনসমূহ ম'বাইল টাৱাৰৰ জৰিয়তে কাম কৰে আৰু 3G আৰু 4G প্ৰদান কৰে, যাৰ ৰেঞ্জ অত্যন্ত বহল নহয়। আপোনাৰ ম'বাইল ফোনত 3G/4G ছিগনেল থাকে, যেতিয়া আপুনি ম'বাইল টাৱাৰৰ ওচৰত থাকে, কিন্তু যদি আপুনি অলপ আঁতৰি যায় তেন্তে আপোনাৰ ফোনত থকা ছিগনেলবোৰ দেখা নাযায়। গতিকে ম'বাইল ফোনবোৰৰ টাৱাৰবোৰ আচলতে তাঁৰৰ সৈতে সংযুক্ত হৈ থাকে আৰু শেষত সেইবোৰ সেই তাঁৰৰ সৈতে সংযোগ কৰা হয়, যিবোৰ বিশ্বজুৰি সংযুক্ত তাঁৰৰ সৈতে সংযুক্ত হৈ থাকে।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ছবি
এই কথা আপুনি মানচিত্রত সহজেই বুজিব পাৰিব। মুম্বাই হৈ ভাৰতলৈ আহিছিল এডাল ডাঙৰ তাঁৰ। মুম্বাইৰ বিন্দুৰপৰা তাঁৰবোৰ বিভিন্ন দিশত বিয়পি পৰিছিল আৰু ভাৰতৰ বিভিন্ন অঞ্চলত উপস্থিত হৈছিল, যাৰ বাবে ইণ্টাৰনেট দেশৰ বিভিন্ন প্রান্তলৈ গৈছিল। তেওঁলোকৰো হাতত বিপুল পৰিমাণৰ উল্লেখযোগ্য ক্ষমতা আছে। ইহঁতক ইণ্টাৰনেট সেৱা প্রদানকাৰী (ISP) বুলি কোৱা হয় আৰু এইবোৰ হ'ব এয়াৰটেল, জিঅ', বি এছ এন এলৰ দৰে কোম্পানী, যিয়ে আপোনাৰ ঘৰলৈ ইণ্টাৰনেট যোগান ধৰে। আৰু হয়, তেওঁলোকে উল্লেখযোগ্য ক্ষমতা ৰাখে কাৰণ এই আই এছ পিসমূহে চৰকাৰে ক'লে চৰকাৰৰ নির্দেশত কিছুমান ৱেবছাইট ব্লক কৰিব পাৰে, কিন্তু তেওঁলোকৰ হাতত বহু কথা নিয়ন্ত্রণ কৰিবলৈ পর্যাপ্ত ক্ষমতা নাই কাৰণ আপুনি ভি পি এন ব্যৱহাৰ কৰি ব্লকসমূহ অতিক্রম কৰিব পাৰে।
যেনেকৈ প্রতিটো ম'বাইল ফোনত এটা নম্বৰ থাকে যাৰ পৰা আপুনি আন এটা ম'বাইল ফোনলৈ ফোন কৰিব পাৰে, একেদৰে ইন্টাৰনেটৰ সৈতে সংযুক্ত প্রতিটো ডিভাইচৰ এটা আই পি ঠিকনা থাকে, সেয়া আপোনাৰ কম্পিউটাৰ হওক, আপোনাৰ স্মার্টফোন হওক বা ডাটা চেণ্টাৰৰ দৰে আন যিকোনো ছাৰ্ভাৰ হওঁক। ইণ্টাৰনেটৰ সৈতে সংযুক্ত হ'লে ইয়াৰ আই পি ঠিকনা থাকিব। প্রতিটো ৱেবছাইটৰো এটা আই পি ঠিকনা থাকে।
উদাহৰণস্বৰূপে, যদি আপুনি কোনো নম্বৰত ফোন কৰে, তেন্তে কলটো আন এটা ফোনলৈ যায় য'ত আপুনি কথা পাতিব পাৰে। একেদৰে, যেতিয়া আপুনি আপোনাৰ ব্ৰাউজাৰত এটা IP ঠিকনা টাইপ কৰে, তেতিয়া ই আন এটা ছাৰ্ভাৰলৈ যায় আৰু আপুনি সেই ছাৰ্ভাৰৰ ৱেবছাইট আপোনাৰ নিজৰ কম্পিউটাৰত চাবলৈ সক্ষম হয়। এতিয়া আপুনি ক'ব পাৰে যে আপুনি ডমেইন নামটো টাইপ কৰে, আইপি ঠিকনাটো নহয়। ডমেইন নামসমূহ IP ঠিকনাসমূহৰ সৈতে সংযুক্ত। আচলতে মানুহে আই পি ঠিকনাবোৰ অংক আৰু সংখ্যাত লিখাৰ বাবে পঢ়িব নোৱাৰে। গতিকে ডমেইন নামটো হৈছে এটা আই পি ঠিকনাৰ মানুহে পঢ়িব পৰা ৰূপ। যেতিয়া আপুনি আপোনাৰ ব্রাউজাৰত এটা ৱেবছাইটৰ ডমেইন নাম টাইপ কৰে, ডমেইন নামক IP ঠিকনালৈ ৰূপান্তৰ কৰা বস্তুটোক ডমেইন নাম ছার্ভাৰ (DNS) বোলা হয়।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ছবি
কেতিয়াবা, ইণ্টাৰনেট সেৱা প্রদানকাৰীয়ে DNSৰপৰা কিছুমান ৱেবছাইট ব্লক কৰে, গতিকে যেতিয়া আপুনি ডমেইন নাম টাইপ কৰে, ই ইয়াক বিশেষ IP ঠিকনাৰ সৈতে সংযোগ কৰিব নোৱাৰে। গতিকে ইণ্টাৰনেট সেৱা প্রদানকাৰীৰ ডি এন এছে আপোনাক কিছুমান বিশেষ ৱেবছাইটত প্রৱেশ কৰাত বাধা দিয়ে। ইয়াৰ বাবে, আপুনি কেৱল এটা ৰাজহুৱা DNS ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে। উদাহৰণস্বৰূপে গুগলৰ ডি এন এছ হৈছে ৮.৮.৮.৮।
আপুনি আপোনাৰ ম'বাইলৰ ছেটিংছলৈ গৈ আপোনাৰ DNS সলনি কৰিব পাৰে আৰু আপুনি আপোনাৰ কম্পিউটাৰৰ ছেটিংছলৈ গৈ আপোনাৰ DNS সলনি কৰি Google DNS ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিব পাৰে। তেতিয়া ব্লক কৰা ৱেবছাইটবোৰ আনব্লক হ'ব। স্পষ্টভাৱে ভিপি এন ব্যৱহাৰ কৰাটো আন এটা উপায়।
গতিকে আমাৰ মূল প্রশ্নটোলৈ উভতি যাওঁ আঁহক। ইণ্টাৰনেট কোনে নিয়ন্ত্ৰণ কৰে? ই কাৰ? ইয়াৰ সঠিক উত্তৰ হ'ব যে ই কাৰো নহয় আৰু সকলোৰে কাৰণ ইণ্টাৰনেট তেতিয়াহে চলি থাকে যেতিয়া ই এটা বিকেন্দ্রীকৃত ব্যৱস্থা প্রণালী হয়। যদি আপুনি ইণ্টাৰনেটৰ এটা অংশ কিনিব বিচাৰে, যদি আপুনি ইয়াৰ গৰাকী হ'ব বিচাৰে, তেন্তে আপুনি নিজৰ ৱেবছাইট নিৰ্মাণ কৰিলেহে কৰিব পাৰিব।
ৱেবছাইট কেনেকৈ নিৰ্মাণ কৰিব পাৰি: আপোনাৰ নিজৰ ডমেইন নাম কিনিব আৰু ইয়াৰ পাছত আপুনি এটা ছার্ভাৰ কিনিব লাগিব য'ত আপোনাৰ ৱেবছাইট সংৰক্ষণ কৰিব পাৰি। এতিয়া আপুনি আঙুলিয়াই দিব পাৰে যে মই উল্লেখ কৰিছিলোঁ যে আপোনাৰ ম'বাইল ফোন আৰু আপোনাৰ কম্পিউটাৰবোৰো ছাৰ্ভাৰ হ'ব পাৰে।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ছবি
হয়, হ'ব পাৰে, কিন্তু আপোনাৰ ডিভাইচৰ ওচৰত এটা সম্পূর্ণ ৱেবছাইট সংৰক্ষণ কৰিবলৈ পর্যাপ্ত প্রচেছিং শক্তি আৰু স্থান নাই। লগতে, আপোনাৰ কম্পিউটাৰ বা আপোনাৰ ফোন ২৪/৭ চলিব নোৱাৰে। যেতিয়া ই ২৪/৭ চলিব, তেতিয়াহে আপোনাৰ ৱেবছাইটটো ব্যৱহাৰকাৰীসকলৰ বাবে ইণ্টাৰনেটত ২৪/৭ উপলব্ধ হ'ব। গতিকে মানুহে সাধাৰণতে যি কৰে সেয়া হ'ল বৃহৎ কোম্পানীবোৰে নিজৰ ডাটা চেণ্টাৰ আৰু বিশাল ছাৰ্ভাৰ স্থাপন কৰিছে, যিবোৰ অতি সুৰক্ষিত। আপুনি তাত এটা ছাৰ্ভাৰ কিনিবলৈ যাব পাৰে আপোনাৰ ৱেবছাইটটো সংৰক্ষণ কৰিবলৈ। ইয়াৰ পাছত আপুনি আপোনাৰ ডমেইন নাম আপোনাৰ ছাৰ্ভাৰৰ সৈতে সংযোগ কৰিব লাগিব আৰু আপোনাৰ DNS প্রকাশ কৰিব লাগিব।
এতিয়া, ভাবি চাওঁকচোন। আপুনি এটা ৱেবছাইটৰ গৰাকী। যদি আপুনি এই ৱেবছাইটটো ঘৰতে আপোনাৰ হার্ড ডিস্ক বা পেন ড্রাইভ ব্যৱহাৰ কৰাৰ দৰে ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ সক্ষম হয়? কাৰণ ৱেবছাইটটোৱে আপোনাক এটা সংৰক্ষণ স্থান প্রদান কৰিছে, যিটো ছার্ভাৰত আছে। যেতিয়াই আপুনি ক'ৰবাত বাহিৰত থাকে, আপুনি কেৱল ইণ্টাৰনেটত আপোনাৰ ৱেবছাইটটো খুলিব পাৰে আৰু আপুনি হার্ড ডিস্কত সংৰক্ষণ কৰা নথিপত্ৰসমূহ চোৱাৰ দৰেই ৱেবছাইটত নথিপত্রসমূহ চাব পাৰে।
পার্থক্যটো হ'ল, পৃথিৱীয়ে এই ৱেবছাইটটো ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ সক্ষম নহ'ব। কেৱল আপুনিহে ইয়াত প্ৰৱেশ কৰিবলৈ সক্ষম হ'ব কিয়নো ইয়াত এটা ব্যৱহাৰকাৰী নাম আৰু পাছৱৰ্ড থাকিব। গতিকে আপুনি আপোনাৰ ৱেবছাইটপ্রাপ্ত কৰে, যাক আপুনি হার্ড ডিস্কৰ দৰে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে।
(লেখক এগৰাকী কটন বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পদাৰ্থ বিজ্ঞান বিভাগৰ অধ্যাপক)
