(৩০ আগষ্টৰ 'আন্তৰ্জাতিক বাদুলি ৰাত্ৰি' উপলক্ষে)
স্বপ্না দাস
'হোৱেন ব্যাট ৱাজ এ বাৰ্ড।' নিক গ্ৰিভছৰ এই কিতাপখনৰ নামটোলৈ চালেই বাদুলি চৰাই নে জন্তু জাতীয় প্ৰশ্ন মনলৈ আহে। এই বিষয়ে এটা সাধুকথাও আছে। সাধুকথাটোৰ মতে এবাৰ জন্তু আৰু চৰাইৰ মাজত ৰণ লাগে। ৰণত বাদুলিয়ে কাৰো পক্ষ লোৱা নাছিল। যিটো পক্ষই জয় হ'ব যেন অনুমান কৰে সেইটো পক্ষকেই সংগ দিয়ে বাদুলিয়ে। ৰণৰ ফলাফল কি হ'ল সেয়া অন্য কথা, কিন্তু উভয় পক্ষই বাদুলিৰ কাৰুকাৰ্য লক্ষ্য কৰি আছিল, যাৰ কাৰণে বাদুলিক চৰাই বা জন্তু কোনোৱেই গ্ৰহণ নকৰিলে। সেয়া বাৰু সাধুৰ কথা, পিছে আমি সকলোৱেই জানো যে বাদুলি এবিধ স্তন্যপায়ী প্ৰাণী। বাদুলি উৰণ ক্ষমতাসম্পন্ন একমাত্ৰ স্তন্যপায়ী প্ৰাণী।
বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত বাদুলিক লৈ নানাধৰণৰ লোককথা, সাহিত্য, লোকাচাৰ, বিশ্বাস প্ৰচলিত। আমাৰ পৰিৱেশ তন্ত্ৰ ৰক্ষাত বাদুলিৰো গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা আছে। কিন্তু লক্ষণীয়ভাৱে বাদুলিৰ সংখ্যা দিনক দিনে কমি অহাৰ লগতে এই প্ৰাণীবিধৰ বিভিন্ন প্ৰজাতি ইতিমধ্যে বিলুপ্তও হৈছে। এনে পৰিপ্ৰেক্ষিততে পৰিৱেশ তন্ত্ৰৰ বাবে বাদুলিৰ প্ৰয়োজনীয়তা সম্পৰ্কত জনসচেতনতা সৃষ্টি কৰাৰ বাবে উদযাপিত কৰা হৈ আহিছে এটা বিশেষ নিশা।
গছত ওলমি থকা মুহূৰ্তত (বাদুলি)
আমি জানো যে আজিকালি অলেখ দিৱসৰে গোটেই বছৰটো ভৰি থাকে। প্ৰতিদিনে আমি বিভিন্ন দিৱস পালন কৰোঁ। কিন্তু বাদুলিৰ ক্ষেত্ৰত দিৱস পালনৰ পৰিৱৰ্তে ৰাত্ৰিহে পালন কৰা হয়। সেয়ে এই ৰাত্ৰিৰ নাম ‘International Bat Night’— অৰ্থাৎ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাদুলি নিশা। সঁচাকৈয়ে শিৰোনামটোৱেই ব্যতিক্ৰম নহয়নে? ক'ব পাৰি যে উৰিব পৰা একমাত্ৰ স্তন্যপায়ী প্ৰাণী হিচাপে যিদৰে বাদুলি ব্যতিক্ৰম, একেদৰে প্ৰাণীবিধৰ নিয়ম উদযাপিত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাদুলি ৰাত্ৰিও দিৱসেৰে ভৰি থকা বছৰৰ ব্যতিৰেক আয়োজন! পৰিৱেশ তন্ত্ৰ বনাম বাদুলি প্ৰসংগত সজাগতা সৃষ্টি এই ৰাত্ৰি পালনৰ মূল উদ্দেশ্য।
ইকোলকেচনৰ সহায়ত ৰাতি ঘূৰি ফুৰা বাদুলি নিশাচৰ প্ৰাণী হলেও কিন্তু ঘোপমৰা আন্ধাৰত ইহঁতে বৰ ভালকৈ দেখা নাপায়। যাৰ বাবেই দৃষ্টিশক্তিৰ পৰিৱৰ্তে অন্যান্য নেভিগেচনেল দক্ষতাৰ ওপৰত বাদুলিয়ে নিৰ্ভৰ কৰিবলগীয়া হয়। এনে সময়ত বাদুলিয়ে নানা 'বিপ', উৰণৰ সময়ত পাখিৰ পৰা হোৱা শব্দৰ প্ৰতিধ্বনি আদিকো অগ্ৰাধিকাৰ দিয়ে। বাদুলিক ভেম্পায়াৰৰ সৈতে তুলনা কৰা অনেক চিনেমা আছে, যিবোৰ চালে বাদুলি দেখিলেই ভয় লগাৰ নিচিনা হয়। কিন্তু দৰাচলতে সমগ্ৰ বিশ্বতে মাত্ৰ তিনিটা প্ৰজাতিৰ ভেম্পায়াৰ বাদুলি আছে। বাদুলি হলিউডৰ চিনেমাত দেখুৱাৰ দৰে ভয়ংকৰো হেনো নহয়।
আকাশত উৰি থকা মুহূৰ্তত (বাদুলি)
যি কি নহওক, আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাদুলি ৰাত্ৰিৰ সৈতে সংগতি ৰাখি বাদুলি সংৰক্ষণৰ সজাগতা সৃষ্টিৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি কেইবাটাও ইভেণ্ট আয়োজিত কৰা হয়। তাৰ ভিতৰত মুখ্য হ'ল গধূলিৰ পৰা মাজনিশালৈ বাদুলি সম্পৰ্কীয় আলোচনাৰে 'Bat Talk'— যিটো পৰ্ব বাদুলি সম্পৰ্কত আমাক অধিক জ্ঞান দিয়াৰ লগতে ভ্ৰান্তি দূৰীকৰণত সহায়ক হোৱাকৈ তথা পৰিৱেশ তন্ত্ৰত বাদুলিৰ প্ৰয়োজনীয়তাক উপলব্ধি কৰাত সহায়ক হোৱাৰ প্ৰয়াসেৰে আয়োজন কৰা হয়।
বাদুলিক লৈ আমাৰ ক'ত যে অন্ধবিশ্বাস! তাৰ মাজতে পিছে বাদুলিক লৈ সম্ভাৱনাৰ বিষয়ো সম্পৃক্ত। বাদুলি সম্পৰ্কীয় সদৰ্থক কথাবোৰৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰৰ লগতে বাদুলি সম্পৰ্কত নঞাৰ্থক ভাৱমূৰ্তি সলনিৰ উপৰি উৰাবাতৰিক তথ্যৰ জড়িয়তে নস্যাৎ কৰি বাদুলিৰ হকে আশাপ্ৰদ বাতাবৰণ সৃষ্টিৰ প্ৰয়াস লৈ ১৯৯৭ চনত আৰম্ভ কৰা হৈছিল আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাদুলি ৰাত্ৰিৰ। তেতিয়াৰে পৰা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাদুলি ৰাত্ৰি প্ৰতিবছৰে আগষ্ট মাহৰ অন্তিম শনিবাৰে নিশা বিশ্বৰ বিভিন্ন স্থানত উদযাপন কৰা হৈ আহিছে। পৰিৱেশ তন্ত্ৰ ৰক্ষাত বাদুলিৰ প্ৰয়োজনীয়তা সম্পৰ্কতো জনসজাগতা সৃষ্টি, উপযুক্ত প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰো আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাদুলি ৰাত্ৰি উদযাপনৰ অন্যতম উদ্দেশ্য। ভেম্পায়াৰ হিচাপে নহয়— বাদুলিৰ প্ৰয়োজনীয়তাক উপলব্ধি কৰোৱাৰ বাবে উদযাপিত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাদুলি ৰাত্ৰি অলেখ দিৱসে গিজগিজাই থকাৰ মাজতে সদৰ্থক চিন্তাসমৃদ্ধ এক ব্যতিক্ৰম আয়োজন, এক ব্যতিক্ৰম নিশা এই আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বাদুলি ৰাত্ৰি।
(স্বপ্না দাস এগৰাকী স্বতন্ত্ৰ লেখক)
