ছৌম্য অৱস্থী / সমীৰ পাটিল
শেহতীয়া বছৰসমূহত অনলাইন আৱেদনৰ প্ৰৱণতা বহুগুণে বৃদ্ধি পাইছে। আমেৰিকান সংস্থা চেঞ্জ ডট অৰ্গৰ (Change. org) দৰে ৱেবছাইটৰ বিশ্বব্যাপী ৫৬.৫ নিযুত পঞ্জীকৃত ব্যৱহাৰকাৰী আৰু ২০১১ চনৰ পৰা ভাৰতত প্ৰায় ৭-৮ নিযুত পঞ্জীকৃত ব্যৱহাৰকাৰী আছে। এক দশক পূৰ্বে ইয়াৰ হিন্দী সংস্কৰণ মুকলি কৰাৰ পিছত এই সংখ্যা ক্ৰমান্বয়ে বৃদ্ধি পাই আহিছে।
২০২২ চনৰ ভিতৰত, এই প্লেটফৰ্মে প্ৰায় ৫২০,০০০ আৱেদন গ্ৰহণ কৰা বুলি দাবী কৰে। একেদৰে, ভাৰতত পঞ্জীভুক্ত আন এটা অনলাইন আৱেদন মঞ্চত ২০২৫ চনৰ শেষৰ ৯ মাহৰ পৰা ১,৮০৫ টা আৱেদনৰ তথ্য আছে। আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ এক প্লেটফৰ্ম আভাজৰ( Avaaz) ২০২৫ চনৰ এপ্ৰিল মাহত ১৯৩ খন দেশৰ ৯ কোটি সদস্য আছিল। ইয়াৰে অধিকাংশই নিৰ্বাচনী প্ৰতিবাদ, জলবায়ু পৰিৱৰ্তন, মানৱ অধিকাৰ আৰু ধৰ্মীয় বিষয়ক লৈ অনলাইন প্ৰচাৰ চলাইছে।
আজিৰ ডিজিটেল যুগত, অনলাইন আৱেদনবোৰ নাগৰিকৰ অংশগ্ৰহণৰ শক্তিশালী সঁজুলি হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছে। যাৰ জৰিয়তে জনসাধাৰণে তেওঁলোকৰ উদ্বেগ প্ৰকাশ কৰিব পাৰে আৰু পৰিৱৰ্তনৰ পক্ষত থিয় দিব পাৰে। অনলাইন আৱেদন আৰু ছ'চিয়েল মিডিয়া চলোৱা আৰু সমৰ্থন কৰা এই প্ৰথাটোক 'স্লেক্টিভিজম' বুলিও অভিহিত কৰা হৈছে, য'ত অতি কম প্ৰতিশ্ৰুতি বা প্ৰচেষ্টা জড়িত হৈ থাকে। অৱশ্যে, তেওঁলোকৰ সহজ আন্তঃপৃষ্ঠৰ আঁৰত ছ'চিয়েল মেডিয়া প্লেটফৰ্মসমূহে বহু ব্যক্তিগত তথ্য প্ৰকাশ কৰে, যিয়ে গোপনীয়তাৰ প্ৰতি ভাবুকি কঢ়িয়াই আনে আৰু সমাজৰ ক্ষতি কৰে।
যদিও এই প্লেটফৰ্মসমূহে গণতান্ত্ৰিক অংশগ্ৰহণৰ প্ৰচাৰ কৰে। কিন্তু ব্যৱহাৰকাৰী আৰু আৱেদনকাৰীৰ জ্ঞাত সন্মতি অবিহনে ৰাজনৈতিক আৰু ধৰ্মীয় সম্বন্ধকে ধৰি সংবেদনশীল ব্যক্তিগত তথ্য সংগ্ৰহ কৰাৰ বাবে ই প্ৰায়েই কাম কৰে। এই তথ্যসমূহ পৰৱৰ্তী সময়ত ব্যক্তিৰ ধাৰণা আৰু আচৰণসমূহক সূক্ষ্মভাৱে প্ৰভাৱিত কৰি 'এলগৰিদমিক ফিড' প্ৰস্তুত কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ফটো
এনে কাৰ্যকলাপে কেৱল তথ্যৰ গোপনীয়তাক সংকটত পেলোৱাই নহয়, ৰাষ্ট্ৰীয় নিৰাপত্তাৰ ক্ষেত্ৰতো গভীৰ প্ৰভাৱ পেলায়, যাৰ ফলত ক্ষতিকাৰক কাৰ্যকৰ্তাসকলৰ দ্বাৰা উগ্ৰপন্থী আৰু বিভিন্ন কূটনৈতিক কাৰ্যকলাপৰ সম্ভাৱনা সহজ হয়। ফলস্বৰূপে, অনলাইন আৱেদন আৰু শ্লেক্টিভিজমৰ এই প্ৰৱণতাই ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰীয় নিৰাপত্তাৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পেলোৱা আন এক ভাবুকি হিচাপে পৰিগণিত হৈছে।
আবেদন আৰু বিপদ
প্ৰথম দৃষ্টিত, অনলাইন আৱেদনবোৰ ডিজিটেল গণতন্ত্ৰৰ সংক্ষিপ্ত ৰূপ যেন লাগে। তেওঁলোকে প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়ে জনসাধাৰণৰ বাবে ই এক কণ্ঠ আৰু মঞ্চ। যাৰ জৰিয়তে তেওঁলোকে একত্ৰিত হৈ বিভিন্ন কাৰণৰ প্ৰতি সমৰ্থন আগবঢ়াব পাৰে, আৰু চৰকাৰ আৰু প্ৰতিষ্ঠানসমূহক জবাবদিহি কৰিবলৈ এটা ব্যৱস্থা প্ৰদান কৰিব পাৰে। এই প্ৰচেষ্টাটো ক্ষতিকাৰক নহয়, বৰঞ্চ মহৎ। অৱশ্যে, ক্লিকৰ আঁৰত এটা অন্ধকাৰ দিশ লুকাই আছে যিটো বেছিভাগ মানুহে কেতিয়াও দেখা নাপায়, তথ্য খনন, প্ৰফাইলিং আৰু কিছুমান ক্ষেত্ৰত, সম্পূৰ্ণ কেলেংকাৰী।
যেতিয়া এজন ব্যক্তিয়ে অনলাইন আবেদনত স্বাক্ষৰ কৰে, তেতিয়া তেওঁ কেৱল সমৰ্থন প্ৰকাশ নকৰে। অনলাইন আবেদনত স্বাক্ষৰ কৰাৰ প্ৰক্ৰিয়াত ব্যৱহাৰকাৰীসকলে তেওঁলোকৰ নাম, ই-মেইল, ঠিকনা, আধাৰ নম্বৰ, পান কাৰ্ড, ফোন নম্বৰ আৰু অৱস্থানকে ধৰি তেওঁলোকৰ ব্যক্তিগত তথ্য স্বেচ্ছাই প্ৰদান কৰে। প্ৰকৃততে, অনলাইন আৱেদনৰ অধিকাংশই প্ৰয়োজনতকৈ অধিক তথ্য সংগ্ৰহ কৰে। স্বাক্ষৰ কৰাৰ সুবিধা আৰু নৈতিকতা এই সচেতন নাগৰিকসকলক পৰৱৰ্তী আৰু জটিল প্ৰশ্নৰ পৰা আঁতৰাই ৰাখে।
এই তথ্যসমূহ ক'লৈ যায়, কোনে ইয়াক চাব পাৰে, আৰু তেওঁলোকে ইয়াৰ সৈতে কি কৰিব পাৰে? আনকি সবাতোকৈ সন্মানীয় প্লেটফৰ্মসমূহে এটা স্পষ্ট কথা স্বীকাৰ কৰে: এটা বিশ্বব্যাপী ৱেবছাইট চলাবলৈ বিশ্লেষণ, ইমেইল প্ৰদানকাৰী, বিজ্ঞাপন নেটৱৰ্ক আৰু পৰিশোধ প্ৰক্ৰিয়াকে ধৰি তৃতীয় পক্ষৰ সেৱাসমূহৰ এটা নেটৱৰ্কৰ প্ৰয়োজন। এই সহায়কাৰীসকলক তথ্য প্ৰদান কৰাটোৱে ছাইটটো অনলাইনত ৰখাৰ এটা অংশ।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ফটো
ৰাজনৈতিক কাৰ্য্যকৰ্তাসকলে অতি-ব্যক্তিগত ৰাজনৈতিক প্ৰচাৰৰ সন্ধানত কিছুমান খণ্ডক ব্যৱহাৰ কৰে। যেনে এজন ব্যক্তিয়ে স্বাক্ষৰ কৰা কাৰণ, তেওঁ বাস কৰা চহৰ, আৰু তেওঁ কৰা মন্তব্যৰ প্ৰকাৰ, তেওঁৰ বিশ্বাস, ভয় আৰু সম্ভাব্য কাৰ্য্যৰ এক অনুমানমূলক প্ৰফাইললৈ কেনেকৈ ৰূপান্তৰ কৰিব লাগে, সেই বিষয়ে শিকিবলৈ সময় ব্যয় কৰে। মাইক্ৰ'টাৰ্গেটিং বুলি জনাজাত এই কৌশলটো অনুমানমূলক নহয়; ই আধুনিক ৰাজনৈতিক প্ৰত্যাহ্বানৰ ভেটি গঠন কৰে।
শিক্ষাবিদ আৰু নিৰীক্ষণকাৰীসকলে এই কাৰ্যৰ যান্ত্ৰিকতা নথিভুক্ত কৰিছেঃ চিনাক্তকৰণ সংগ্ৰহ কৰক, আন জনসংখ্যাগত বা আচৰণগত সংকেত সংযুক্ত কৰক, তাৰপিছত অতি-ব্যক্তিগত বাৰ্তা প্ৰস্তুত কৰক যি ব্যক্তিজনৰ ইনবক্স বা সামাজিক ফিডৰ শান্ত স্থানত অৱতৰণ কৰে। স্বাক্ষৰিত আবেদনে এটা এলগৰিদমৰ বাবে কেঁচা সামগ্ৰী হৈ পৰে যিটো কোনে কি আৰু কেতিয়া শুনিব সেয়া নিৰ্ণয় কৰিব পাৰে।
চাইবাৰ ভাবুকি
এই ধৰণৰ তথ্যসমূহ সহজে ফিছিং আক্ৰমণত ব্যৱহাৰ কৰিব পৰা যায়, যিবোৰ প্ৰকৃত যেন লগা ভুৱা ই-মেইলৰ জৰিয়তে ব্যৱহাৰ কৰা হয়, যিবোৰ ব্যক্তিসকলক লিংকত ক্লিক কৰিবলৈ, তেওঁলোকৰ বেংকৰ তথ্য প্ৰবিষ্ট কৰিবলৈ বা ম'লৱেৰ ডাউনলোড কৰিবলৈ প্ৰলোভিত কৰিবলৈ ডিজাইন কৰা হৈছে। যিহেতু আক্ৰমণকাৰীয়ে ইতিমধ্যে জানে যে আপুনি কোনটো কাৰণক সমৰ্থন কৰিছে, তেওঁলোকৰ ই-মেইলৰ কথাবোৰ একেবাৰেই বিশ্বাসযোগ্য। আপোনাৰ সমৰ্থন নিশ্চিত কৰক (Confirm your support)। এতিয়া দান কৰক (Donate Now) বা আপোনাৰ স্বাক্ষৰ পৰীক্ষা কৰক (Verify your Signature)।
উল্লেখযোগ্য যে, ২০২৩ চনৰ আইচিএমআৰৰ তথ্য চুৰিৰ ঘটনা, ৮.১৫ কোটি ভাৰতীয় নাগৰিকৰ তথ্য ডাৰ্ক ৱেবত বিক্ৰী হোৱাৰ ঘটনা আৰু ২০২৪ চনৰ ষ্টাৰ হেল্থ ইঞ্চুৰেঞ্চৰ ৩ কোটি গ্ৰাহকৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পেলোৱা ঘটনাকে ধৰি শেহতীয়া উল্লেখযোগ্য ঘটনাসমূহৰ বাবে ভাৰত শীৰ্ষ পাঁচখন দেশৰ ভিতৰত অন্যতম।
যেতিয়া হেকাৰসকলে কোনো চিষ্টেমত সোমাই যায়, তেতিয়া তেওঁলোকে ডাটা চুৰি কৰিব পাৰে, মুক্তিপণৰ বাবে ধৰি ৰাখিব পাৰে বা মানুহৰ ওপৰত চোৰাংচোৱাগিৰি কৰিব পাৰে। যদি তেওঁলোকে মানুহৰ তথ্যৰ তালিকা পায়, তেন্তে তেওঁলোকে ইয়াক বেয়া কামত ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে। কিছুমান মানুহে বা আনকি চৰকাৰেও এই তথ্য ব্যৱহাৰ কৰি আনক হেঁচা দিব পাৰে, ভুৱা তথ্য বিয়পাই দিব পাৰে, আনকি হিংসাকো উৎসাহিত কৰিব পাৰে। এইটো মানুহৰ চিন্তা আৰু কাৰ্য্যক প্ৰভাৱিত কৰাৰ এক শক্তিশালী উপায়।
ইয়াৰ দ্বাৰা আপোনাৰ ডাটা লিকেজ আৰু পুনৰ বিক্ৰীৰ আশংকা আছে। আবেদন প্লেটফৰ্মসমূহে কয় যে তেওঁলোকে ব্যক্তিগত ডাটা বিক্ৰী নকৰে, কিন্তু তেওঁলোকে ইয়াক বিজ্ঞাপন বা বিশ্লেষণৰ বাবে তৃতীয় পক্ষৰ অংশীদাৰৰ সৈতে শ্বেয়াৰ কৰে। ইয়াৰ অৰ্থ হ'ল আপোনাৰ তথ্য ব্যৱহাৰ কৰি আপোনাৰ আচৰণৰ ভৱিষ্যদ্বাণী কৰিব পাৰি, আপোনাক আপোনাৰ পছন্দৰ সামগ্ৰীৰ বিজ্ঞাপন দেখুৱাব পাৰি আৰু আপোনাৰ মতামতক প্ৰভাৱিত কৰিব পাৰি।
প্ৰতিনিধিত্বমূলক ফটো
এই গতিশীলতাক লক্ষ্য কৰি ভাৰতীয় নাগৰিকে অনলাইন আবেদনসমূহৰ প্ৰতি সাৱধানতাৰে কাষ চাপিব লাগে। এই কথা স্বীকাৰ কৰি যে ইয়াত স্বাক্ষৰ কৰাটো ব্যক্তিগত তথ্য ভাগ-বতৰা কৰাটো জড়িত হৈ থাকে। ৰাজনৈতিক পছন্দৰ কথা প্ৰকাশ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁলোকে সাৱধান হোৱাটো প্ৰয়োজন। আবেদন প্লেটফৰ্মসমূহে কঠোৰ তথ্য নূন্যতম পদ্ধতি গ্ৰহণ কৰিব লাগে, কেৱল নাম আৰু ইমেইল ঠিকনাৰ দৰে প্ৰয়োজনীয় তথ্য সংগ্ৰহ কৰিব লাগে। তেওঁলোকে তথ্য ব্যৱহাৰৰ বাবে স্পষ্ট সন্মতি লাভ কৰিব লাগে। ইয়াক বিপণন বা ৰাজনৈতিক উদ্দেশ্যৰ পৰা পৃথক কৰি ৰাখিব লাগে। ভাৰতৰ নিয়ন্ত্ৰণ কাঠামোত অনলাইন আবেদন প্লেটফৰ্মসমূহ স্পষ্টভাৱে সামৰি লোৱা উচিত, বাধ্যতামূলক গোপনীয়তা প্ৰকাশ আৰু মানক জাননীৰ প্ৰয়োজন। জবাবদিহিতা নিশ্চিত কৰিবলৈ তাৎক্ষণিকভাৱে অমান্যতাৰ বাবে শাস্তি থাকিব লাগে।
এইটো দেখাত নিৰাপদ নাগৰিক সক্ৰিয়তা হিচাপে দেখা যায়। যদি এই সমূহ পৰ্য্যাপ্তভাৱে নিয়ন্ত্ৰণ কৰা নহয়, তেন্তে ই ভয়ংকৰ ৰূপ ধাৰণ কৰিব পাৰে। সেয়া প্ৰফাইলিং, মেৰুকৰণ, আনকি উগ্ৰপন্থী নেটৱৰ্কত নিযুক্তিৰ বাবে পাইপলাইনো হৈ পৰিব পাৰে। ভাৰতীয়সকলক সুৰক্ষা দিবলৈ আমাক যৌথ ব্যৱস্থাৰ প্ৰয়োজন, য’ত স্মাৰ্ট নাগৰিক, জবাবদিহি মঞ্চ, শক্তিশালী নিয়ম, আৰু স্থায়ী ৰাজহুৱা শিক্ষা অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হ’ব লাগে।
